Cuộc họp thượng đỉnh Trump-Putin ở Alaska kết thúc nhưng không mang lại một kết quả nào, và ánh sáng hòa bình ở Ukraine vẫn chưa thấy ló dạng. Không ai biết được khi nào thì chiến tranh Ukraine kết thúc, kể cả những nhân vật đầu não trong cuộc. Tuy nhiên, dựa vào những điều thực tế đang xảy ra trên chiến trường, một số phân tích gia đưa ra 2 kịch bản về tương lai của Ukraine một khi chiến tranh kết thúc.
Ukraine có thể mất đất nhưng vẫn tồn tại như một quốc gia có chủ quyền và được bảo vệ an ninh, dù bị thu hẹp. Hoặc, họ có thể mất cả đất đai lẫn chủ quyền, và rơi trở lại vòng ảnh hưởng của Moscow.
Kịch bản nào sẽ xảy ra – và khi nào – cho tới nay vẫn chưa rõ kể cả sau thượng đỉnh Alaska.
Trở lại thời gian đầu năm 2022 khi ông Vladimir Putin quyết định xâm lăng Ukraine, mục tiêu của ông ta là khôi phục lại ảnh hưởng chính trị của Nga đối với Ukraine, xây dựng lại phạm vi ảnh hưởng của Moscow ở khu vực Đông Âu và giành lại vị thế của một cường quốc toàn cầu. Qua cuộc họp thượng đỉnh Alaska cho thấy Putin vẫn chưa từ bỏ những mục tiêu này.
Tuy nhiên, tham vọng chinh phục Ukraine của Nga đã thất bại hoàn toàn, và có thể đã nằm ngoài tầm với của họ. Sự phòng thủ kiên cường của Ukraine khiến Nga chỉ đạt được những thắng lợi rất nhỏ trên chiến trường với cái giá phải trả rất đắt. Hy vọng của Ukraine về việc đánh đuổi hoàn toàn quân xâm lăng Nga cũng không thể thực hiện được do quân đội của họ bị phân tán quá mỏng.
Điều đó dẫn đến hai kết cuộc được xem là hợp lý cho cuộc chiến lớn nhất ở châu Âu kể từ Thế chiến II.
Mất đất nhưng được bảo vệ
Giới lãnh đạo Ukraine thời gian gần đây đã phải chấp nhận mặc dù không nói ra rằng họ không có đủ sức mạnh quân sự để giành lại tất cả biên giới. Trong cuộc điện đàm với Tổng thống Trump và một số nhà lãnh đạo châu Âu hồi đầu tháng 8, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã bày tỏ thiện chí đàm phán về lãnh thổ nếu đạt được thỏa thuận ngừng bắn với Nga.
Chính quyền Kyiv và giới lãnh đạo châu Âu từng tuyên bố là sẽ không bao giờ công nhận sự hợp pháp những đất đai mà Nga chiếm được, vì làm như vậy chỉ càng khuyến khích tham vọng xâm lăng của Nga trong tương lai. Tuy nhiên, họ cũng gợi ý rằng có lẽ họ sẽ phải chấp nhận điều thực tế về những vùng đất mà Nga đang kiểm soát.
Kịch bản tốt nhất cho Kyiv và các quốc gia châu Âu đang hỗ trợ có lẽ là giới hạn Nga ở những khu vực mà lực lượng của họ đã chiếm đóng, tương đương với khoảng một phần năm lãnh thổ của Ukraine. Chính quyền Moscow lâu nay vẫn đòi hỏi Ukraine phải rút lui khỏi các khu vực mà họ tuyên bố là của Nga nhưng chưa kiểm soát – đáng chú ý là khu vực Donetsk do Ukraine kiểm soát, nơi Ukraine vẫn còn làm chủ một chuỗi các thành phố phòng thủ kiên cố mà cho đến nay Nga vẫn chưa thể chinh phục được.
Nhưng câu hỏi lớn nhất là điều gì sẽ xảy ra với 80% đất còn lại của Ukraine.
Kyiv và các đồng minh châu Âu muốn bảo vệ an ninh và chủ quyền tương lai của phần đất còn lại bằng sự kết hợp giữa khả năng phòng thủ quân sự mạnh mẽ của Ukraine và sự hỗ trợ an ninh của phương Tây. Kế hoạch này có tên gọi là “liên minh tự nguyện” do Anh và Pháp lãnh đạo và muốn đưa một số quân đội của họ tới Ukraine như một biện pháp răn đe trước một cuộc tấn công của Nga trong tương lai.
Các nhà lãnh đạo châu Âu hy vọng rằng Hoa Kỳ sẽ tham gia kế hoạch bảo đảm an ninh cho Ukraine, và có nhiều dấu hiệu khích lệ trong những ngày gần đây cho thấy Tổng thống Trump không phản đối về đề nghị này. Tuy nhiên, bất kỳ vai trò nào của Hoa Kỳ cho tới nay vẫn chưa rõ ràng.
Một kết quả như vậy nếu xảy ra sẽ giống với kết cuộc của chiến tranh Triều Tiên năm 1953, khiến bán đảo này bị chia làm hai nhưng phần đất Nam Hàn vẫn được bảo vệ kể từ đó, với sự hiện diện của quân đội Mỹ.
Tuy nhiên, đối với ông Putin, một kết quả kiểu Triều Tiên như trên sẽ là một thất bại lịch sử.
Ông ta sẽ chỉ nắm giữ được 20% đất đai của Ukraine – hầu hết các vùng đất trên đã bị biến thành đống đổ nát – nhưng sẽ mất phần lớn đất còn lại của Ukraine vĩnh viễn, trong khi phải đứng nhìn quân đội phương Tây đến bảo vệ một đất nước mà ông ta luôn khẳng định là quốc gia anh em của Nga.
Tổng thống Trump và các giới chức Hoa Kỳ có nói tới việc Washington có thể gây thiệt hại cho nền kinh tế Nga bằng cách cắt đứt nguồn doanh thu từ dầu mỏ, qua việc áp đặt thuế quan trừng phạt đối với các quốc gia mua dầu của Nga, cấm vận các giao dịch ngân hàng, ngăn chặn các tàu giả dạng tàu buôn nhưng ngấm ngầm chở dầu của Nga và một số biện pháp khác. Hầu hết các nhà phân tích cho rằng các lệnh trừng phạt có thể được thắt chặt nhưng để có tác động lớn sẽ cần nhiều thời gian.
Và, trừ khi ông Putin lo sợ cho quyền lực của chính ông ta, không rõ đến lúc nào thì ông mới đặt những thiệt hại và suy yếu kinh tế lên trên nỗi ám ảnh lịch sử với Ukraine và quyết tâm để biến nước Nga vĩ đại trở lại.
Mất đất và bị lệ thuộc
Những đòi hỏi của Nga kể từ cuộc xâm lăng năm 2022 bao gồm việc thu hẹp về quy mô lực lượng vũ trang của Ukraine, hạn chế việc tự sản xuất vũ khí và nguồn cung cấp vũ khí phương Tây, và thay đổi chế độ chính trị – bao gồm hiến pháp, ban lãnh đạo và các chính sách về ngôn ngữ, lịch sử và bản sắc dân tộc.
Mối nguy hiểm lớn nhất đối với Ukraine không chỉ là mất các vùng đất ở phía đông và phía nam – mà là những vùng đất còn lại sẽ không thể chống lại một cuộc xâm lăng thứ ba của Nga, sau hai cuộc xâm lăng năm 2014 và 2022. Mối đe dọa này có thể buộc chính quyền Kyiv tương lai phải thể hiện sự tôn trọng đối với các đòi hỏi và áp lực của Moscow về cấp lãnh đạo và các chính sách trong và ngoài nước của Ukraine.
Một kết cuộc như vậy sẽ biến phần đất còn lại của Ukraine thành một vùng bảo hộ của Nga, đồng nghĩa với sự đầu hàng đối với một quốc gia muốn củng cố nền dân chủ và hội nhập với châu Âu và phương Tây. Chính điểm này, chứ không hẳn là những cánh đồng và thị trấn ở miền đông Ukraine mà Nga đang chiếm đóng, mới là điều mà người dân Ukraine đang đấu tranh để ngăn chặn và bảo vệ.
Chiến trường vẫn là cách duy nhất để ông Putin có thể đạt được các điều khoản đầu hàng như vậy. Mặc dù lực lượng Nga tiếp tục chỉ đạt được những bước tiến rất giới hạn, mục tiêu chính của họ là làm suy yếu quân đội Ukraine – và ý chí chiến đấu của quốc gia này.
Sau 3 năm rưỡi chiến tranh không ngừng nghỉ, quân đội Ukraine đã mệt mỏi, bị áp đảo về quân số và bất mãn với chính các tướng lãnh của họ. Nhưng họ vẫn tiếp tục kháng cự. Và bản chất của cuộc chiến – với sự chiếm ưu thế ngày càng tăng của máy bay không người lái – mang lại lợi thế cho phía phòng thủ hơn là phía tấn công.
Hầu hết các nhà phân tích đều cho rằng lợi thế về dân số, quân số và nguồn lực tài chính của Nga khiến họ chịu đựng một cuộc chiến tranh kéo dài có vẻ bền bỉ hơn so với Ukraine. Nhưng cuộc chiến này cũng cho thấy Ukraine đã chứng tỏ được khả năng thích nghi và phục hồi của họ, và khiến cho thế giới phải nể phục
Mặc dù phải đối diện với nhiều khó khăn, cho đến nay Ukraine vẫn tìm được cách để kéo dài sự kháng cự của họ và kết cuộc của cuộc chiến vẫn chưa thể xác định.
VH
