Nvidia Corp. là công ty hàng đầu trong việc thiết kế các con chip điện tử, luôn đi trước các đối thủ cạnh tranh một bước với những phát minh mới, đặc biệt là các loại chip sử dụng trong nghiên cứu và phát triển kỹ thuật trí tuệ nhân tạo (AI). Tuy nhiên gần đây, cả các giới chức trong chính quyền lẫn giới kinh doanh đang phải bận tâm đến một sản phẩm đã được sản xuất từ hai năm trước với các tính năng kém tân tiến hơn nhiều so với những sản phẩm cùng loại mới nhất.
Con chip AI đang gây nhiều sự chú ý đó có tên gọi là H20, một mẫu chip đã được làm suy yếu hơn từ dòng chip Hopper cũ của Nvidia, được thiết kế đặc biệt để tuân thủ với các lệnh hạn chế xuất cảng các thiết bị liên quan đến AI sang Trung Quốc. Mặc dù hoạt động yếu hơn so với các chip tân tiến nhất của Nvidia, nhưng H20 vẫn có được một số tính năng trở nên quan trọng hơn trong cuộc đua AI kể từ khi các biện pháp kiểm soát xuất cảng của Hoa Kỳ đối với loại chip này được áp dụng.
Vài tháng trước, Tổng thống Donald Trump đã cấm Nvidia bán chip này cho Trung Quốc, với lý do lo ngại về an ninh quốc gia. Sau đó, đầu tháng 8 vừa qua, ông Trump tuyên bố sẽ cho phép công ty bán lại H20 nếu họ đồng ý chia cho chính phủ Hoa Kỳ 15% doanh thu của việc bán loại chip này – một thỏa thuận chưa từng có tiền lệ có thể mang về cho chính phủ nhiều tỷ Mỹ kim.
Bắc Kinh muốn có được những loại chip tân tiến của Nvidia vì các công ty của họ cần những loại chip này để hỗ trợ cho việc nghiên cứu kỹ thuật AI của họ. H20 không đủ tân tiến để đào tạo các mô hình AI lớn, nhưng nó là một trong những con chip tốt nhất trên thị trường về khả năng suy luận, là một tính năng mà các thảo chương AI khai thác trong quá trình huấn luyện để phản hồi những câu hỏi mà người sử dụng AI đặt ra. Tuy nhiên, Nvidia không thể bán những con chip tân tiến nhất của họ để sử dụng trong việc huấn luyện AI cho Trung Quốc do các biện pháp kiểm soát xuất cảng của Hoa Kỳ.
Bên cạnh đó, các giới chức chính quyền Trung Quốc cũng lo ngại về việc trở nên quá lệ thuộc vào kỹ thuật của Hoa Kỳ. Họ đã nhiều lần thúc đẩy các công ty AI nên sử dụng chip trong nước để hỗ trợ cho các công ty sản xuất chip Trung Quốc bất cứ khi nào có thể để trong tương lai Trung Quốc có thể tự chế tạo các loại chip tân tiến nhất cho nhu cầu của chính họ.
Công ty Huawei và một số công ty khác của Trung Quốc đã chế tạo được chip có thể sử dụng cho tính năng suy luận của AI, tương tự như những gì chip H20 của Nvidia có thể làm. Tuy nhiên họ vẫn còn đụng phải những trở ngại khác.
Trở ngại của Trung Quốc
Trở ngại lớn nhất của Trung Quốc trong việc sản xuất chip cho việc huấn luyện AI là làm sao có được những thiết bị sản xuất chip tối tân và một số kỹ thuật khác đã bị ngăn chặn bởi các biện pháp kiểm soát xuất cảng của Hoa Kỳ với mục đích duy trì lợi thế kỹ thuật của nước Mỹ. Điều đó có nghĩa là ngay cả khi Trung Quốc có những thiết kế chip mới nhất, họ cũng khó có thể sản xuất ở quy mô lớn. Các công ty sản xuất chip hàng đầu của Trung Quốc sử dụng các loại máy móc kém tối tân hơn, hoạt động chậm hơn, khiến năng suất tương đối thấp và do đó sẽ không đủ cho nhu cầu chip trong nước.
Một trở ngại khác là các kỹ sư Trung Quốc cho biết các công ty AI thường quen sử dụng và do đó bị lệ thuộc vào nhu liệu và chip của Nvidia, khiến họ ngần ngại mỗi khi muốn đổi qua các công ty cung cấp chip khác.
Kể từ khi chính quyền Trump nới lỏng kiểm soát đối với chip H20 vào tháng 7, các công ty kỹ thuật lớn của Trung Quốc đã đặt mua ít nhất 700,000 con chip. Nhu cầu cao đó đã thúc đẩy Nvidia thay đổi hướng kinh doanh của họ và yêu cầu các công ty sản xuất chip có hợp đồng với họ sản xuất thêm nhiều chip H20 mới để nhằm đáp ứng nhu cầu hiện tại. Ban đầu, Nvidia dự định chỉ sử dụng hàng tồn kho hiện có để đáp ứng các đơn đặt hàng mới.
Nói cách khác, Trung Quốc đang đói chip của Mỹ. Thậm chí trong lúc lệnh cấm bán chip đang còn hiệu nghiệm thì nhiều công ty AI Trung Quốc vẫn bí mật tìm cách mua chip qua các công ty hoặc quốc gia trung gian.
Tâm lý lo sợ
Một số công ty sản xuất chip AI Trung Quốc nói với các giới chức chính quyền Bắc Kinh rằng các biện pháp kiểm soát xuất cảng chip của Hoa Kỳ đã thúc đẩy các công ty Trung Quốc nhanh chóng áp dụng các giải pháp thay thế bằng chip nội hóa và đẩy nhanh kế hoạch tự chủ về chip. Họ nói rằng việc ông Trump đảo ngược lệnh cấm đã cho phép chip của Nvidia một lần nữa đổ vào Trung Quốc, và điều này có thể cản trở tốc độ cải thiện kỹ thuật chip của họ. Một số người khác cũng bày tỏ sự hoài nghi về tính bảo mật của các sản phẩm của Nvidia.
Vào cuối tháng 7 vừa qua, cơ quan quản trị không gian mạng của Trung Quốc đã triệu tập đại diện của Nvidia để thảo luận về những rủi ro bảo mật “cửa hậu” được cho là liên quan đến chip H20, bao gồm khả năng theo dõi vị trí của chip và khả năng có gắn “công tắc tắt” trong các chip có thể kích hoạt theo lệnh của chính phủ Hoa Kỳ. Một số giới chức Trung Quốc cũng bày tỏ lo ngại về đề nghị một dự luật của Hoa Kỳ nhằm gắn thêm vào tính năng theo dõi cho các chip tân tiến sau khi được bán ra ngoại quốc
Nvidia và một số công ty sản xuất chip khác đã vận động hành lang phản đối dự luật nói trên. Và trên thực tế, luật pháp Hoa Kỳ cũng giới hạn rất nhiều về việc cho phép chính phủ quyền can thiệp vào các sản phẩm của các công ty tư nhân.
Một số nguồn tin cho biết chính quyền Bắc Kinh đã yêu cầu Nvidia tiến hành đánh giá về tính bảo mật trước khi tiếp tục gửi các con chip H20 tới Trung Quốc. Giới chức trách Trung Quốc cũng đã yêu cầu các khách hàng Trung Quốc lớn nhất của Nvidia, trong đó có Alibaba và công ty mẹ của TikTok là ByteDance, không mua H20 của Nvidia cho đến khi công ty này làm sáng tỏ về quá trình đánh giá về tính bảo mật sản phẩm của họ.
Nvidia đưa ra tuyên bố là không có chuyện rủi ro cửa hậu như Trung Quốc lo ngại.
Thực ra, đây có lẽ là tâm lý của kẻ hay làm chuyện mờ ám nên lúc nào cũng tưởng người khác cũng làm điều đó với mình. Trước đây từng có bằng chứng cho thấy một số chip điện tử gắn trong máy điện toán sản xuất ở Trung Quốc có khả năng thu thập dữ liệu khiến cho chính phủ Hoa Kỳ lúc ấy ra lệnh một số máy điện toán trong các cơ quan chính quyền phải thay thế một số chip điện tử ở trong máy.
VH
