Quân đội Hoa Kỳ và các quốc gia thuộc Tổ chức Minh ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đang đổ quân đến khu vực Bắc cực thuộc châu Âu, nơi tình trạng căng thẳng quốc tế đang ngày càng gia tăng. Quân đội các quốc gia chưa từng trực tiếp đụng độ nhau ở vùng cực bắc này và các nhà hoạch định quốc phòng đang băn khoăn không biết chiến tranh ở đó nếu xảy ra thì sẽ như thế nào.
Trong mấy năm gần đây, với tình trạng các lớp băng đang tan dần khiến cho nhiều vùng băng giá và các tuyến đường thủy phía bắc ngày càng trở nên dễ đi xuyên qua hơn bao giờ hết. Cùng với kỹ thuật tân tiến, các tuyến đường mới đang mở ra cho các hoạt động vận chuyển và khai thác tài nguyên toàn cầu, cũng như cho các cuộc đối đầu địa chính trị.
Nga đã và đang gia tăng khả năng quân sự của họ tại khu vực Bắc cực từ nhiều thập niên qua. Hạm đội phương Bắc của họ, cùng với các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân có trang bị hỏa tiễn đạn đạo và hỏa tiễn hành trình, là lực lượng quân sự lớn nhất trong khu vực, đóng tại bán đảo Kola.
Trung Quốc cũng đang có nhiều hoạt động tại Bắc cực, đưa vào trong khu vực này các loại máy bay ném bom và tàu lưỡng dụng (dual-use ships) dưới vỏ bọc khoa học.
Thử thách ở Bắc cực
Cuộc chiến ở Ukraine cho thế giới thấy trước phần nào viễn cảnh xung đột vũ trang trong tương lai. Bắc cực thì khác. Ở Ukraine, máy bay không người lái sát thủ bay đầy trời và thống trị khu vực tiền tuyến. Ở Bắc cực, xăng bị đóng băng và bình điện có thể hết điện đột ngột. Máy bay không người lái ở vùng cực bắc chạy bằng xăng hoặc dầu cặn phản lực, được trang bị hệ thống chống đóng băng và hệ thống đẩy phản lực cực mạnh để có thể chịu được sức gió Bắc cực. Do đó, loại máy bay này thường lớn và nặng đến mức phải cần xe kéo hoặc đường băng để cất cánh.
Tàu thuyền và máy bay cần loại dầu mỡ bôi trơn đặc biệt cho các bộ phận và lớp vỏ bọc ngoài thật cứng. Băng tạo ra vỏ bọc thiên nhiên cho tàu ngầm nhưng cũng tạo ra những khó khăn và thử thách cho các thiết bị định vị và liên lạc hoạt động hữu hiệu. Đây là khu vực mà Nga, với tàu ngầm phá băng tàng hình có gắn hỏa tiễn tầm xa, có được lợi thế.
Ánh sáng cực quang Bắc cực – một hiện tượng thiên nhiên tuyệt đẹp và là điểm thu hút du lịch hấp dẫn – có khả năng gây nhiễu các tín hiệu vô tuyến, khi các hạt tích điện từ mặt trời tương tác với lực từ trường và bầu khí quyển của trái đất.
Trong khi các kỹ thuật ngày càng tân tiến và được đưa vào sử dụng trong quân đội, việc phòng thủ vùng cực bắc chủ yếu dựa vào các phương pháp truyền thống: bộ binh với đồng phục trắng, di chuyển bằng ván và xe trượt tuyết.
Một trong những thử thách lớn nhất cũng là thử thách căn bản nhất: làm thế nào để duy trì một quân đội trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt của Bắc cực trong nhiều tuần lễ liền.
Người ta kể câu chuyện của anh Vegard Flom, khi còn là một trung sĩ trẻ, đã từng dẫn đầu một cuộc tập trận tuần tra trinh sát ở miền bắc Na Uy. Nhiệt độ vào tháng Ba dao động từ trên mức đóng băng một chút vào ban ngày đến dưới mức đóng băng vào ban đêm. Một đêm nọ, anh đi ngủ, đôi vớ ướt đẫm nước đầm lầy, và khi thức dậy thì thấy chúng đông cứng. Gần ba thập niên sau, anh vẫn còn cảm giác thấy cái lạnh buốt của lần bị tê cóng ấy. Ngay cả dưới cái nắng hè chói chang, đôi chân anh vẫn luôn lạnh cóng. Không ai có thể cảm thấy trước được cái lạnh Bắc cực như thế nào cho đến khi họ ở trong hoàn cảnh thời tiết cực lạnh đó.
Địa hình Bắc cực
Các chuyên gia và cấp chỉ huy quân sự phương Tây tin rằng Nga khó có thể tấn công một quốc gia thuộc NATO trong khi đang vướng vào cuộc chiến ở Ukraine, hoặc ngay sau đó. Tuy nhiên, theo Tổng thư ký NATO Mark Rutte, Moscow có thể sẵn sàng tấn công một quốc gia thuộc NATO trong vòng 5 năm nữa.
Do việc Nga đang nắm nhiều lợi thế và do đó cũng có nhiều quyền lợi ở Bắc cực, phương Tây có thể sử dụng khu vực này để ngăn chặn tham vọng xâm lăng của Nga bằng cách ngầm đe dọa các quyền lợi của họ, chẳng hạn như các tuyến đường vận chuyển và cơ sở hạ tầng.
Khu vực Bắc cực hiếm khi thấy chiến tranh xảy ra ở đây. Quân đội phương Tây đã từng hỗ trợ lực lượng chống Bolshevik để chống lại hồng quân ở mặt trận phía bắc của cuộc nội chiến Nga từ năm 1918. Phần Lan đã từng chiến đấu trong cuộc Chiến tranh Mùa đông rất tàn khốc với Liên Xô trong khoảng 100 ngày bắt đầu từ cuối năm 1939. Vùng Bắc cực thuộc Na Uy và Phần Lan là nơi diễn ra chiến dịch kéo dài 3 tuần của Liên Xô để nhằm đánh đuổi quân Đức ra khỏi khu vực này vào năm 1944.
Sau khi Đức Quốc Xã xâm lăng cảng Narvik nằm ở miền bắc Na Uy vào năm 1940, quân đội Anh, Pháp và Ba Lan đã can thiệp để hỗ trợ người dân Na Uy. Ngay cả lính lê dương Pháp – được coi là một trong những đoàn quân dũng cảm nhất thế giới lúc đó – cũng gặp nhiều khó khăn trong thời tiết giá lạnh.
Ngày nay, phần lớn vùng lãnh thổ Bắc cực của khối NATO nằm ở khu vực Bắc Mỹ, nhưng biên giới đất liền giáp với Nga lại nằm ở khu vực Bắc Âu. Đặc biệt, Thụy Điển và Phần Lan trong nhiều thập niên qua vẫn thường xuyên huấn luyện binh lính chuẩn bị cho các cuộc xung đột có thể xảy ra với Nga.
Phương Tây lo ngại rằng Moscow có thể sử dụng Bắc cực để tiến hành một cuộc xâm lăng vào khu vực Baltic hoặc Phần Lan. Theo một số chuyên gia quân sự, Nga có thể tìm cách chiếm một phần đất ở thành phố biên giới Narva nằm ở phía đông quốc gia Estonia, hay quần đảo Svalbard thuộc vùng Bắc cực của Na Uy, hoặc đảo Gotland thuộc biển Baltic của Thụy Điển. Một chiến dịch quy mô lớn hơn có thể là chiếm một vùng lãnh thổ được gọi là “Mỏm phương Bắc” (Cap of the North), bao gồm Na Uy, Thụy Điển và Phần Lan ở cực bắc, cho phép Nga nắm quyền thống trị tuyến đường biển phía bắc.
Chiến lược phòng thủ
Trong trường hợp Nga tấn công, quân đội Na Uy, Thụy Điển và Phần Lan có thể sẽ được bổ sung bởi lực lượng NATO đổ vào Bắc cực, bao gồm cả quân Mỹ đóng tại Đức và Ba Lan.
Chìa khóa chính cho chiến lược phòng thủ của NATO nếu chiến tranh xảy ra sẽ là Đội quân Tuần tra Trinh sát Tầm xa của Na Uy, một lực lượng tinh nhuệ được huấn luyện để hoạt động sâu phía sau chiến tuyến của quân địch được chia thành từng đơn vị nhỏ bao gồm khoảng 6 binh lính. Trong khi trinh sát, họ có thể đào những hang tuyết đủ lớn để giấu xe trượt tuyết và lột da con tuần lộc để tự nấu thức ăn trên một đống lửa. Trong một cuộc tập trận kéo dài 100 ngày gần đây, binh lính của một đơn vị đã di chuyển hơn 1,500 dặm và chỉ được tiếp tế một lần, một trong những thành viên của đơn vị cho biết.
Các huấn luyện viên Bắc Âu dạy các binh lính đồng minh NATO, bao gồm cả thủy quân lục chiến Hoa Kỳ, cách cắm trại trên tuyết và ẩn náu mà không cần cây cối che chắn. Họ chỉ cho cách giết tuần lộc, bắt cá để ăn sống và thích nghi với ánh sáng liên tục kéo dài từ ngày này sang ngày khác vào mùa hè, hiện tượng thiên nhiên này có thể khiến binh lính mất ngủ và mất ý thức về thời gian.
Những binh lính lần đầu mới đến Bắc cực cần khoảng một tháng để vượt qua cú sốc ban đầu và thích nghi với cái lạnh cực kỳ ở đây. Theo một huấn luyện viên nhiều kinh nghiệm cho biết, bí quyết để đối phó với cái lạnh của Bắc cực là phải chấp nhận rằng ta không thể chống lại nó mà phải biết thích nghi.
Bắc cực sẽ là chiến tuyến mới mà các đồng minh NATO cần phải bảo vệ. Đây là chiến tuyến không giống bất kỳ chiến tuyến nào trước đây và cái lạnh giá buốt đôi khi còn nguy hiểm hơn bất kỳ loại vũ khí tối tân nào khác.
VH
