Ðiều gì xảy ra khi người ta đuổi cổ hết các đảng phái, các chính trị gia, lực lượng cảnh sát và cả toàn bộ cơ quan chính quyền. Ắt hẳn, nhiều người chắc mẩm đó sẽ là sự hỗn loạn cực độ, một tình trạng vô chính phủ cực kỳ bất ổn và tội ác sẽ nở rộ. Thế mà điều ngược lại đang xảy ra trong một thị trấn của tiểu bang Michoacán ở Mexico, đó là thị trấn Cherán.
Năm 2011, những cư dân của thị trấn Cherán đã nổi dậy hất cẳng tất cả các băng đảng tội phạm có tổ chức, đuổi cổ lực lượng cảnh sát; thị trưởng và chính quyền thị trấn Cherán đã phải tháo chạy không kèn, không trống. Người dân ở Cherán thì sinh sống phụ thuộc vào những mảng rừng xung quanh thị trấn, mà nhóm đốn gỗ lậu đã chặt phá tới 70% diện tích rừng. Những băng đảng tội phạm ma túy và đốn gỗ lậu thì sẵn sàng thủ tiêu những ai phá ngang công việc làm ăn bất hợp pháp của chúng với đủ các hình thức từ bảo kê, tống tiền, hãm hiếp, giết người, hay đơn giản là mất tích không dấu vết. Không ngạc nhiên vì Cherán nằm ở trong một tiểu bang đẫm máu nhất Mexico, Michoacán, với 300 vụ giết người hàng tháng và bị khống chế bởi nhóm cartel “Knights Templar”.
Sau khi đá đít đám cảnh sát và chính trị gia, cộng đồng đã thu thập vũ khí, xe cộ và đồng phục, lấy pháo hoa là hiệu lệnh tập trung, người dân đã tổ chức một “Ronda Comunitaria”, đội tự vệ cộng đồng của chính họ. Những người trong “Ronda Comunitaria” là những nam nữ thanh niên được trang bị vũ khí kỹ càng đứng ở mọi checkpoint dẫn vào thị trấn Cherán. Cảnh sát, chính trị gia, đảng phái bị cấm hoàn toàn, dân Cherán cũng lập ra đội bảo vệ rừng võ trang riêng gọi là “Guardabosques” và không cho phép kiểm lâm liên bang bén mảng tới.
Dẫu vậy, cuộc đấu tranh pháp lý phải đến năm 2014 mới thành công khi Tòa án Tối cao Mexico ra phán quyết có lợi cho họ, thừa nhận nguyên tắc tự quản của Cherán, dựa vào một điều khoản tôn trọng truyền thống phong tục người bản địa. Không có lực lượng hành pháp, người dân Cherán sẽ chỉ định ra đại diện của chính họ trong hội đồng khu phố.
Ðã tám năm kể từ cuộc nổi dậy 15 tháng 4, giờ đây Cherán không có một trọng tội ác nào xảy ra, trở thành một thị trấn bình yên nhất Michoacán và có thể là trên cả khắp Mexico. Một cấu trúc cộng đồng mạnh mẽ không thừa nhận sự tồn tại của đảng phái chính trị vì theo người dân Cherán, đảng phái chia rẽ và thống trị họ. Trái nghịch với sự hỗn loạn “vô chính phủ”, Cherán cung cấp một mô hình “dân chủ trực tiếp” (direct democracy). Nó đưa ra một khả năng lựa chọn khác cho rất nhiều cá nhân và cộng đồng khi họ sẵn lòng chịu trách nhiệm về cuộc sống, an ninh của chính mình – đặc biệt là khi chính quyền, cảnh sát, đảng phái và chính trị gia đã không coi dân là đối tượng phục vụ.
S
