Từ lúc Disney tuyên bố sẽ làm lại “Snow White and The Seven Dwarfs” (Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn), với người đóng, đã có nhiều tranh cãi về tài tử cho vai Bạch Tuyết. Gần đây, lời chỉ trích của tài tử Peter Dinklage lại dậy lên tranh luận. Chúng ta có thể thấy gì về Disney và Hollywood từ trường hợp “Snow White”?
1
Khoan nói tới các vụ ầm ĩ, trước tiên “Snow White” cho thấy một khuynh hướng chung của Disney: khoảng hơn một chục năm nay, Disney từ từ làm lại một loạt film hoạt hình cũ, với người đóng (live-action) hoặc với CGI (computer-generated imagery, tức công nghệ mô phỏng hình ảnh bằng máy tính).
Năm 2010 có “Alice in Wonderland” (Alice ở xứ sở thần tiên), làm lại từ film hoạt hình năm 1951. Năm 2014 có “Maleficent”, kể lại “Sleeping Beauty” (Người đẹp ngủ trong rừng) từ 1959 nhưng tập trung vào nhân vật phản diện. Liền năm sau đó là “Cinderella” (Cô bé Lọ Lem), làm lại từ film hoạt hình năm 1950. Năm 2016, Disney làm lại “The Jungle Book” (Cậu bé rừng xanh) năm 1967, và tung ra phần tiếp theo của Alice là “Alice Through the Looking Glass” (Alice ở xứ sở trong gương).
Năm 2017, Disney làm lại “Beauty and the Beast” (Người đẹp và quái vật) từ 1991. Năm 2019, Disney tung ra cùng lúc 4 film là “Dumbo” (Dumbo: Chú voi biết bay), bản gốc 1941; “Aladdin” (Aladdin và cây đèn thần), bản gốc 1992; “The Lion King” (Vua sư tử), bản gốc 1994; và “Lady and the Tramp” (Tiểu thư và chàng lang thang), bản gốc 1955. Cùng năm, Disney cho ra phần tiếp nối “Maleficent” là “Maleficent: Mistress of Evil”.
Năm 2020, sau khi hoãn đi hoãn lại ngày chiếu nhiều lần do mùa dịch, Disney đẩy lên streaming site Disney+ film “Mulan” (Hoa Mộc Lan) với người đóng, làm lại từ film hoạt hình năm 1998.
Năm 2021, do “One Hundred and One Dalmatians” (Một trăm lẻ một chú chó đốm) năm 1961 đã có phiên bản người đóng từ năm 1996 lẫn phần tiếp theo năm 2000, Disney sản xuất “Cruella”, làm về quá khứ của nhân vật phản diện Cruella de Vil.
Theo Wikipedia, ngoài “Snow White”, Disney đang và sẽ làm lại “The Little Mermaid” (Nàng tiên cá), “The Hunchback of Notre Dame” (Thằng gù nhà thờ Ðức Bà), “Hercules”, “Bambi”, “Tinker Bell”, “Pinocchio”, “Peter Pan” v.v. và cũng sẽ ra phần tiếp theo của “The Jungle Book”, “The Lion King”, “Aladdin”, “Cruella” v.v.1
Thực tế là Hollywood càng ngày càng bị thống trị bởi movie franchise (loạt film), càng ngày càng tràn ngập remake và reboot và sequel (hậu truyện) và prequel (tiền truyện) và spin-off (ngoại truyện). Film đã làm tiếp tục được làm lại, chuyện đã kể tiếp tục kể lại, sách đã chuyển thể tiếp tục chuyển thể lại. Rồi ra phần hai, hết phần hai ra phần ba, hết phần ba có phần bốn… Tới khi chán ngấy thì vòng lại từ đầu với dàn sao mới.
Với người đam mê điện ảnh, cách Disney làm lại hết mọi thứ vừa cho thấy sự nghèo nàn, xào đi xào lại cái cũ của Hollywood, vừa góp phần làm đứt đoạn với quá khứ, khiến các thế hệ sau này lớn lên với phiên bản mới và không cần đến film kinh điển.
2
Cách đây không lâu, Disney bị ném đá khi chọn ca sĩ gốc Phi Halle Bailey vào vai nàng tiên cá2.
Vài tháng trước, Disney lại gây tranh cãi khi trao vai Bạch Tuyết cho một nàng gốc Colombia, Rachel Zegler3. Trong khi phe ủng hộ nói Rachel Zegler, nổi tiếng từ bản film làm lại “West Side Story”, là lựa chọn xuất sắc cho Bạch Tuyết và đây chỉ là nhân vật hư cấu, cũng như nàng tiên cá, phe chống nói làm sao Rachel Zegler có thể là Bạch Tuyết khi không có da trắng như tuyết?
Với Disney, chọn tài tử người Hoa cho Hoa Mộc Lan hay tài tử gốc Trung Ðông (Ai Cập) cho Aladdin dường như chưa đủ “đa dạng”, mà phải đổi màu da của nàng tiên cá và Bạch Tuyết. Nhưng đây không chỉ là vài trường hợp riêng lẻ. Như tôi đã viết vài lần4, Hollywood trong nhiều năm gần đây chạy theo phong trào diversity (đa dạng), không những thêm nhân vật da màu mà còn cho tài tử da màu đóng vai các nhân vật da trắng. Nếu trước đây Hollywood bị mang tiếng là whitewashing, tức là cho tài tử da trắng đóng vai nhân vật da màu, hoặc bị chỉ trích về blackface, brownface, hay yellowface, tức là cho tài tử bôi mặt đen hoặc nâu hoặc hóa trang giả Châu Á, Hollywood hiện nay đi hẳn sang hướng ngược lại—tài tử da màu không những vào vai nhân vật da trắng hư cấu mà đôi khi còn đổi màu da của nhân vật có thật trong lịch sử.
Với người ủng hộ, Disney nói riêng và Hollywood nói chung càng ngày càng đa dạng phong phú và trẻ con đủ mọi sắc tộc có thể thấy màu da của mình được thể hiện trên màn ảnh. Với người phản đối, câu hỏi đặt ra là nếu whitewashing là không chấp nhận được, tại sao chiều ngược lại lại được ủng hộ, thậm chí ca ngợi, đặc biệt khi màu da quan trọng với nhân vật (như trường hợp Bạch Tuyết), hoặc là người có thật trong lịch sử?
3
Gần đây lại có một cuộc tranh luận mới khi “Snow White” bị chỉ trích bởi Peter Dinklage, một ngôi sao người lùn (dwarf) của Hollywood, nổi tiếng với “Game of Thrones”5.
Peter Dinklage nói Disney có vẻ tự hào mình cấp tiến khi giao vai Bạch Tuyết cho một nàng Châu Mỹ Latin, nhưng vẫn làm lại một câu chuyện rất lạc hậu và thụt lùi về bảy người lùn sống trong hang. Một số người nói, Peter Dinklage hoàn toàn đúng, câu chuyện về Bạch Tuyết và bảy chú lùn chỉ thể hiện méo mó và củng cố thêm stereotype về người lùn. Năm 2012, film “Snow White and the Huntsman” từng bị chỉ trích vì không tuyển tài tử người lùn mà chọn tài tử cao bình thường và biến thành lùn bằng kỹ xảo máy tính6.
Một số người khác nói đây chỉ là chuyện cổ tích cho trẻ con, hoặc nói các chú lùn không phải là người lùn (dwarf) như thấy ngoài đời mà như một chủng tộc khác, tương tự hobbit trong thế giới tưởng tượng của J. R. R. Tolkien.
Với phe đồng ý với Peter Dinklage, Disney ra vẻ cấp tiến về màu da nhưng lại thụt lùi về cái khác—cũng tương tự một lời chỉ trích ở Edinburgh TV Festival, ngành truyền hình Anh quốc ra vẻ đa dạng về chủng tộc nhưng vẫn lơ là và bỏ quên các nhóm khác, đặc biệt người khuyết tật. Với phe ngược lại, phong trào diversity đã lấn chiếm toàn bộ Hollywood và “ra lệnh” nhiều thứ, nhưng có vẻ không bao giờ đủ.
Chỉ trường hợp “Snow White” có thể nói lên nhiều thứ về Disney, và Hollywood nói chung.
HDN
Nguồn:
2: https://www.thesun.co.uk/tvandshowbiz/9433300/little-mermaid-disney-halle-bailey-ariel-race-row/
4: https://baotreonline.com/van-hoc/tre-voices/tuyen-dien-vien-va-diversity.baotre
https://baotreonline.com/van-hoc/tre-voices/hollywood-the-ky-21-ky-2.baotre
6: https://www.theguardian.com/film/2012/jun/07/snow-white-hunstman-casting-condemned
