Từ khi Harry và Meghan, công tước và công tước phu nhân xứ Sussex, xuất hiện trả lời phỏng vấn Oprah tháng 3 vừa qua về mâu thuẫn với hoàng gia Anh, dư luận đã có nhiều phản ứng hoàn toàn trái ngược. Nhân chuyện Hoàng tử Harry tiếp tục nói về gia đình trong series “The Me You Can’t See” của Apple TV, tôi sẽ bàn thêm về cuộc tranh luận này, đặc biệt về phản ứng khác nhau ở Anh và ở Mỹ.
Vì sao một số người ủng hộ Meghan và Harry?
Theo tôi quan sát, người ta có thể ủng hộ Meghan và Harry đơn giản vì thích họ và tin câu chuyện của họ, nhưng thông thường có lý do sâu xa hơn như vấn đề chủng tộc, hoặc không thích gia đình hoàng gia Anh vì không ủng hộ chế độ quân chủ nói chung hoặc vì cách đối xử với công nương Diana trước đây, hoặc ủng hộ tự do cá nhân và không ưa hình ảnh cứng nhắc và đời sống tù túng của hoàng gia.
Với những người ủng hộ, Meghan là nạn nhân như Diana trước đây, nhưng là phụ nữ độc lập, là feminist, dám lên tiếng vì tự do và hạnh phúc của riêng mình, còn Harry là người đàn ông mạnh mẽ, dám vứt bỏ mọi thứ và chống lại gia đình hoàng gia để bảo vệ vợ con.
Vì sao một số người chỉ trích Meghan và Harry?
Một số người ủng hộ cho rằng người ta chống lại Meghan vì racist—điều này không đúng, hay nói rõ hơn, có thể có một số người kỳ thị màu da của Meghan Markle nhưng đó không phải là đa số và không phải là lý do chính.
Những người chỉ trích Harry và Meghan có thể tạm chia thành hai nhóm: người ủng hộ hoàng gia Anh, và người không ủng hộ hoàng gia Anh hoặc không ủng hộ chế độ quân chủ nói chung nhưng cũng không ưa Harry và Meghan. Trong mắt họ, Meghan và Harry là một cặp dối trá, muốn là trung tâm của sự chú ý, chỉ muốn được mà không muốn mất, tuyên bố muốn đời sống riêng tư nhưng liên tục xuất hiện đây xuất hiện kia để trả lời phỏng vấn và phanh phui chuyện nhà mình, thu lợi rất nhiều nhưng vẫn xem mình là nạn nhân… Harry đặc biệt bị xem là phản trắc, một mặt đả kích báo chí nhưng đem bán cả gia đình cho truyền thông.
Riêng ở Anh, có một số người ủng hộ Harry và Meghan, nhưng nói chung vợ chồng Hoàng tử Harry bị chỉ trích vì đi ngược giá trị nước Anh, không muốn thực hiện nghĩa vụ của thành viên gia đình hoàng gia nhưng không muốn mất tiền và cũng không từ bỏ tước vị công tước, và tiếp tục kiếm tiền từ đó.
Người Anh và người Mỹ có cách nhìn rất khác nhau về Meghan và Harry1.
Hoàng Tử Harry và Meghan Markle trong lễ đính hôn tại London. (Hình: Samir Hussein/Getty Images).
Khác biệt trong phản ứng ở Mỹ và ở Anh
Theo khảo sát của YouGov đầu tháng 3 vừa qua, 44% người Mỹ cảm thấy cuộc phỏng vấn Oprah là phù hợp/ thích đáng (appropriate) và 20% nói không, trong khi ở vương quốc Anh chỉ có 21% cảm thấy phù hợp/ thích đáng và 47% nói không.
47% người Mỹ đồng cảm, nhiều hay ít, với Harry và Meghan, 13% không nhiều, 15% không có chút đồng cảm nào, trong khi người Anh chỉ có 12% đồng cảm nhiều với Harry và Meghan, 17% đồng cảm “a fair amount”, nhưng tới 33% không có chút đồng cảm nào cho vợ chồng Harry dù họ cũng không hoàn toàn ủng hộ gia đình hoàng gia2.
Tháng 4 vừa qua, sau đám tang của vua Philip, YouGov có thêm một khảo sát và cho thấy xếp hạng của Harry và Meghan tiếp tục giảm, trong khi nữ hoàng Elizabeth tiếp tục là thành viên hoàng gia được người dân Anh yêu quý nhất. 43% có cái nhìn tích cực về Hoàng tử Harry, 49% tiêu cực. Chỉ có 29% nhìn tích cực về Meghan, 61% tiêu cực.
Xếp hạng các thành viên khác của gia đình hoàng gia đều tăng sau đám tang vua Philip, đặc biệt tỷ lệ tích cực với Nữ hoàng Elizabeth tăng từ 80% lên 85% và chỉ có 9% người Anh có cái nhìn tiêu cực với Nữ hoàng, giảm từ 14% trước đây. 64% muốn Nữ hoàng tiếp tục công việc trong quãng đời còn lại và chỉ có 19% muốn Nữ hoàng từ bỏ ngai vàng3.
Vì sao có khác biệt?
Theo tôi, có hai lý do chính. Thứ nhất, Anh và Mỹ, dù cùng ngôn ngữ, là hai quốc gia rất khác nhau. Về xã hội, như tôi trước đây từng viết, vấn đề chủng tộc ở Anh hoàn toàn khác Mỹ và chúng ta không thể nhìn vấn đề ở Anh qua lăng kính lịch sử và vấn đề Hoa Kỳ4. Về văn hóa, trong khi Mỹ đề cao chủ nghĩa cá nhân, văn hóa Anh không đề cao cái tôi mà coi trọng nghĩa vụ và trách nhiệm. Anh quốc cũng không nặng văn hóa người nổi tiếng (celebrity culture) như ở Mỹ, đặc biệt Hollywood.
Thứ hai, những người sống ở Mỹ hoặc nơi khác đả kích hoàng gia Anh thường không hiểu nhiều về Anh quốc lẫn hoàng gia. Gia đình hoàng gia có thu nhập riêng chứ không chỉ ăn bám tiền thuế dân như một số người nghĩ5.
Quan trọng hơn, cách Harry và Meghan không muốn hy sinh và làm nghĩa vụ của mình nhưng lại xuất hiện trên truyền thông để nói này nói nọ là ngược với tinh thần và giá trị của Anh. Nữ hoàng Elizabeth được 85% người Anh yêu quý vì một số người có thể phản đối hệ thống quân chủ trên vấn đề nguyên tắc nhưng vẫn nể trọng Nữ hoàng vì cống hiến cho quốc gia và không bao giờ dính scandal.
Một số người nói, tại sao Meghan Markle phải quên mình và bỏ sự nghiệp chỉ vì lấy chồng, nhưng đó là cách nghĩ rất Mỹ. Bản thân vua Philip cũng từ bỏ sự nghiệp lẫy lừng trong hải quân để chấp nhận vị trí đứng sau Nữ hoàng, và cả đời tận tụy cho công việc. Nữ hoàng Elizabeth sau đám tang vài ngày là quay lại làm việc. Là thành viên của hoàng gia không chỉ là làm người nổi tiếng—đi kèm với nó là nghĩa vụ, là trách nhiệm.
Factcheck Meghan
Meghan được ca ngợi là lên tiếng và nói lên sự thật, nhưng khá nhiều báo chí cho thấy không ít điều Meghan nói không phải là sự thật hoặc khả năng cao là không đúng.
Chẳng hạn, Meghan bảo mình và Harry có đám cưới riêng ba ngày trước đám cưới chính thức—điều này là không thể vì trái với luật pháp Anh.
Meghan nói con trai Archie không được làm hoàng tử vì có dòng máu da màu—trên thực tế, Archie không có quyền lấy tước vị hoàng tử vì lệnh của vua George V năm 1917 nói trong hoàng gia chỉ những người trong dòng kế vị trực tiếp mới được phong là hoàng tử hay công chúa và được tước vị His/Her Royal Highness, tức là theo luật, chỉ con trai cả của William và Kate là George được chức hoàng tử. Năm 2013, Nữ hoàng đưa ra luật để các con sau của William và Kate cũng được phong hoàng tử, nhưng William là người kế vị trực tiếp sau Charles (Charles kế vị sau Nữ hoàng), còn Harry và con cái của Harry sẽ không kế vị ngôi vua.
Meghan nói Archie không được an ninh 24/7 vì không phải là hoàng tử—nhưng công chúa Beatrice và Eugenie cũng không được thuế dân trả tiền an ninh.
Harry nói hoàng gia Anh cắt đứt tài chính và họ phải tự trả tiền an ninh—nhưng chính Harry và Meghan tuyên bố muốn độc lập tài chính.
Ðây chỉ là ví dụ, ngoài ra báo chí cũng phơi ra nhiều chi tiết không thật hoặc mâu thuẫn khác như quan hệ của Meghan với cha ruột, lần cuối Meghan gặp chị Samantha, chi tiết Kate làm Meghan khóc trước đám cưới, hiểu biết của Meghan về đời sống hoàng gia trước hôn nhân, chi tiết hoàng gia “tịch thu” passport của Meghan…. và vô số các tuyên bố khác6.
Kết
Nhiều người tin và ủng hộ Meghan Markle vì là phụ nữ, feminist, da màu, v.v. và chống lại phân biệt chủng tộc và hệ thống quân chủ cũ kỹ, nhưng mọi người cần khách quan, factcheck, xét đoán từng trường hợp riêng và nhìn từ nhiều hướng khác nhau, và nên ý thức về cách biệt văn hóa giữa Anh và Mỹ.
HDN
4: https://baotreonline.com/van-hoc/tre-voices/anh-huong-van-hoa-my-o-anh.baotre
5: https://www.insider.com/where-does-the-royal-family-get-money-2017-1
6: https://www.dailymail.co.uk/news/article-9338421/Royal-revelations-test.html
https://www.walesonline.co.uk/news/uk-news/harry-meghan-oprah-interview-claims-20018987
https://thenewdaily.com.au/entertainment/celebrity/royal/2021/03/11/harry-meghan-oprah-fact-check/
https://www.spectator.co.uk/article/fact-check-did-harry-and-meghan-have-a-secret-wedding-
