Năm nay, giải Nobel Hòa Bình được trao tặng bà María Corina Machado, công dân Venezuela, ghi nhận công sức của bà ấy qua tiến trình tranh đấu dai dẳng cho nhân quyền, nỗ lực xoay chuyển quyền lực từ một chính thể độc tài sang dân chủ.
María Corina Machado Parisca ra đời ngày 7 tháng Mười năm 1967 tại Caracas, Venezuela. Nguyên là một kỹ sư công nghệ với văn bằng thạc sĩ tài chánh, khi còn trẻ làm việc trong kỹ nghệ thép, bà ấy đã thành lập các tổ chức xã hội chăm sóc trẻ mồ côi, trợ giúp người nghèo. Bà Machado khởi đầu sự nghiệp chính trị khi thành lập Súmate, một tổ chức quan sát bầu cử vào năm 2002 vì không mấy tin tưởng vào sự minh bạch của các cuộc bỏ phiếu. Năm 2004, tổ chức Súmate dẫn đầu phong trào trưng cầu dân ý đòi thu hồi quyền tổng thống của ông Hugo Chávez. Sau đó, tổ chức Súmate bị cáo buộc tội âm mưu lật đổ chính quyền và phản quốc vì nhận tài trợ từ National Endowment for Democracy của Hoa Kỳ. Từ đó bà Machado bị chính quyền liên tục kiểm soát, ngăn cấm các hoạt động chính trị [bị cho là chống chính quyền]. Bà Machado hội kiến Tổng thống George W. Bush tại Tòa Bạch Ốc vào năm 2005, một hình thức công khai ủng hộ của Hoa Kỳ.
Năm 2012, từ đảng đối lập bà Machado muốn ứng cử tổng thống, nhưng đảng này chọn ứng viên khác. Bà Machado dẫn đầu đảng đối lập tại Quốc Hội từ năm 2011-2014 và được xem là một chính khách có khuynh hướng “bảo thủ tự do” trên chính trường Venezuela.
Từ năm 2014, trong những cuộc xuống đường chống chính phủ Maduro, bà Machado luôn là người dẫn đầu và luôn bị chính quyền theo dõi. Năm 2023, bà ấy được đề cử để tranh cử tổng thống năm 2024 nhưng bị chính quyền Maduro cấm tranh cử. Đảng đối lập đưa ông Edmundo González Urrutia ra thay thế và tuyên bố thắng cử sau khi kiểm phiếu. Chính phủ Maduro cũng hô thắng cử dù không đưa ra con số nào về phiếu bầu. Sau đó, bà Machado ẩn trốn vì bị chính quyền truy đuổi, bắt bớ, giam cầm.
Không chỉ tại Venezuela mà trên thế giới tiếng tăm của bà Machado nổi như cồn qua các hoạt động chính trị. Bà ấy được gọi là “Bà Đầm Thép” (Iron Lady) tương tự như cựu Thủ Tướng Anh, Margaret Thatcher. Năm 2018, đài BBC tuyên dương bà ấy trên danh sách 100 phụ nữ thay đổi thế giới; năm 2024, bà Machado được trao tặng the Václav Havel Human Rights Prize và the Sakharov Prize (chung với ông Edmundo González) qua các hoạt động tranh đấu cho nhân quyền. Năm 2025, bà ấy là một trong 100 nhân vật có ảnh hưởng toàn cầu của tạp chí Time. Cuối năm nay, bà Machado nhận giải Nobel Hòa Bình. Tóm tắt là từ năm 2002, bà Machado đã liên tục tranh đấu cho nhân quyền, đòi thể chế dân chủ cho người dân Venezuela qua nhiều thời tổng thống của đảng cầm quyền.
Một ít chi tiết về giải Nobel Hòa Bình: Giải Nobel đầu tiên được công bố năm 1901 (5 năm sau ngày qua đời của tài phiệt kỹ nghệ Alfred Nobel theo di chúc), trao tặng những “người đã mang đến các lợi ích lớn nhất cho nhân loại”. Giải thưởng này bao gồm 5 thể loại: Vật lý, hóa học, sinh lý học / y học, văn chương và hòa bình. Giải thưởng thứ sáu, kinh tế, do Sveriges Riksbank thành lập năm 1968 để vinh danh ông Nobel.
Giải Nobel Prize là giải thưởng cao quý nhất của thế giới.
Về cách tuyển chọn, hầu hết các giải Nobel được bỏ phiếu tại Thụy Điển: giải thưởng về vật lý, hóa học và kinh tế do Royal Swedish Academy of Sciences lựa chọn qua cách bỏ phiếu; giải thưởng về sinh lý học / y học do Nobel Assembly at the Karolinska Institute lựa chọn; giải văn chương do Swedish Academy lựa chọn. Riêng giải Nobel Hòa Bình do Norwegian Nobel Committee chọn lựa. Dù việc đề cử được các hội đồng tuyển chọn giữ kín nhưng người / tổ chức đề cử vẫn công bố việc đề cử của họ.
The Norwegian Nobel Committee bao gồm 5 thành viên được Quốc Hội Na Uy ủy quyền theo di chúc của ông Nobel; đôi khi hội đồng này có sự góp mặt của Thụy Điển. Những năm gần đây, hội đồng tuyển chọn giải Nobel Prize bao gồm những chính khách đã về hưu.
Cá nhân hoặc tổ chức đề cử ứng viên theo các tiêu chuẩn như sau:
- Thành viên từ quốc hội, từ nội các chính phủ hoặc chính người lãnh đạo quốc gia trên thế giới;
- Thành viên của The International Court of Justice và The Permanent Court of Arbitration tại The Hague, Hòa Lan;
- Thành viên của Institut de Droit International;
- Thành viên của the Women’s International League for Peace and Freedom;
- Giáo sư đại học tại chức hoặc đã về hưu trong các ngành lịch sử, khoa học nhân văn, luật, triết, thần học và tôn giáo; viện trưởng và hội viên của hội đồng giáo sư của viện đại học;
- Giám đốc của những trung tâm nghiên cứu về hòa bình và chính sách ngoại giao;
- Những người đã từng đoại giải Nobel Prize;
- Thành viên của các tổ chức đã từng đoạt giải Nobel Prize;
- Thành viên hoặc cựu thành viên của the Norwegian Nobel Committee;
- Các cựu cố vấn của the Norwegian Nobel Committee.
Tháng Ba năm nay, Norwegian Nobel Committee công bố rằng đã có 244 cá nhân và 94 tổ chức được đề cử cho giải thưởng này.
The Nobel Peace Prize trị giá 11 triệu Swedish crowns, khoảng 1.2 triệu Mỹ kim; năm nay giải thưởng này sẽ được trao tặng ngày 10 tháng 12 tại Oslo, Na Uy.
Khi công bố giải Nobel Hòa Bình năm nay, hội đồng tuyển chọn nói rằng họ tập trung vào Venezuela dù Tổng thống Hoa Kỳ, Donald Trump đã nhiều lần tuyên bố rằng ông ấy xứng đáng được nhận giải.
Theo tài liệu của hội đồng tuyển chọn giải Nobel Hòa Bình, nhiều quốc gia và cá nhân đã đề cử ông Trump như chính phủ Pakistan, ông Benjamin Netanyahu và chính phủ Israel, ông Buddy Carter, ông Hun Manet và chính phủ Cambodia, ông Javier Milei và chính phủ Argentina. Ngay cả ông Putin và Elon Musk cũng được đề cử.
Bà Machado được đề cử bởi tổ chức Inspira América Foundation và ông Richard Scott. Ông Marco Rubio, ngoại trưởng Hoa Kỳ, cũng đã từng đề cử bà Machado cho giải Nobel Prize năm 2024.
Bà Machado dành tặng giải Nobel Prize cho cư dân khổ nạn của Venezuela và Tổng thống Trumps qua sự ủng hộ Venezuela của ông ấy.
Tổng thống Donald Trump chúc mừng bà Machado nhưng nội các của ông ấy chê bai và dè bỉu việc tuyển chọn của Norwegian Nobel Committee. Họ cho rằng giải Nobel Prize đã chết ngắc vì không chọn đúng người xứng đáng.
Với diễn tiến hòa bình đáng kể hiện nay tại dải Gaza, nhiều quốc gia đã lên tiếng về thành quả của ông Trump nhưng trên thực tế, hạn chót cho việc đề cử giải Nobel Prize trong năm đã chấm dứt từ cuối tháng Giêng.
TLL
