“Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ nhấc bổng trái đất lên” là câu nói nổi tiếng của Archimedes (287-212 trước Công Nguyên). Ổng là một nhà toán học, nhà vật lý, nhà phát minh huyền thoại người Hy Lạp. Hình của Archimedes được in ở mặt trước của Huy chương Fields, giải thưởng danh giá được coi là “Nobel Toán học” (vì giải Nobel không bao gồm lĩnh vực toán học), được Hiệp hội Toán học quốc tế (IMU: International Mathematical Union) trao 4 năm một lần cho những nhà nghiên cứu nổi bật.
Ơ-rê-ca (Eureka, nghĩa tiếng Việt là “tìm ra rồi”) là một giai thoại nổi tiếng về cách ra đời của “lực đẩy Archimedes” và của mục.. này.
Trong vô số hàng hóa hiện đại, xe đẩy hàng thông dụng đến mức gần như vô hình
Vào giữa những năm 1930, Sylvan N. Goldman (chủ sở hữu chuỗi siêu thị Humpty Dumpty tại Oklahoma, Hoa Kỳ) đã đứng… rình khách hàng hàng tháng trời và nhận ra: khách hàng thường kết thúc việc mua sắm không phải vì hết tiền hay hết nhu cầu, mà vì… hết sức. Những chiếc giỏ xách tay bằng dây thép, dù tiện lợi, lại có một giới hạn vật lý rõ ràng. Khi giỏ hàng trở nên quá nặng, niềm vui mua sắm biến thành gánh nặng, khiến người tiêu dùng bỏ lại nhiều món trước khi đến quầy tính tiền.
Ý tưởng khai sinh ra xe đẩy siêu thị đến với Goldman vào một đêm năm 1936, từ một chiếc ghế xếp bằng gỗ. Ông hình dung ra một cấu trúc tương tự – một khung kim loại có thể gấp lại, gắn bánh xe vào chân, và có mặt phẳng để đặt không chỉ một mà là hai giỏ hàng. Với sự trợ giúp của người thợ máy Fred Young, Goldman đã biến ý tưởng thành hiện thực. Nguyên mẫu đầu tiên, mang tên Folding Basket Carrier (giá đỡ giỏ hàng có thể gấp lại), được giới thiệu vào ngày 4-6-1937. Như bao nhà kinh doanh khác, Goldman muốn tăng doanh thu, nhưng cách làm của ông khác hẳn các nhà kinh doanh khác như quảng cáo, giảm giá hay đa dạng sản phẩm…
Mặc dù hữu ích, xe đẩy hàng ban đầu bị khách hàng từ chối. Phụ nữ nhìn nó và nói: “Tôi đã quá ngán đẩy xe nôi cho con.” Đàn ông thì cho rằng đẩy xe trông mất phong độ, được xem là sự ngầm thừa nhận rằng họ không đủ khỏe mạnh để xách một chiếc giỏ.
Thấy được nỗi khó trong lòng khách hàng, Goldman rất thông minh khi thuê một nhóm người mẫu nam và nữ ở nhiều độ tuổi khác nhau, đóng giả làm khách hàng và thản nhiên đẩy những chiếc xe đầy ắp hàng hóa đi khắp siêu thị. Chỉ trong vài tuần, điều từng “kỳ lạ” trở thành chuyện bình thường. Con người, như mọi khi, chỉ cần một tấm gương hợp lý để… bắt chước. Goldman nộp đơn ghi danh và được cấp bằng sáng chế số US 2,196,914 vào tháng 4-1940.
Năm 1946, nhà sáng chế Orla E. Watson đã giúp chiếc xe đẩy năm xưa có thêm cửa sau xoay, cho phép chúng lồng vào nhau (nesting), giúp tiết kiệm không gian lưu trữ và mẫu xe đẩy này thành tiêu chuẩn toàn cầu.
Ngày nay, xe đẩy đã vượt ra khỏi siêu thị. Có bản mini cho sân bay, bản chà bá lửa cho kho hàng, bản ảo trên màn hình – nơi người ta “thêm vào giỏ” bằng một cú nhấp chuột thay vì đẩy thật. Xe đẩy hàng ngày nay còn có chỗ để… em bé, cho cha mẹ rảnh tay khi mua sắm… Tóm lại, chiếc xe đẩy đã hoàn thành nhiệm vụ giúp loài người mua thêm được nhiều thứ vô… bổ hơn bao giờ hết.
