Cứ tưởng ở Berlin không có người bán hàng rong. Lầm to! Những người bán hàng rong có mặt ở các khu vực đông khách du lịch hoặc gần trạm tàu, cổng chợ … Họ bán hàng lưu niệm, bánh mì kẹp xúc xích, trái cây, bánh kẹo và cả đồ chơi cho trẻ em…
Tại Quảng trường Alexanderplatz
Năm 2019, tôi lần đầu đến CHLB Đức. Một hôm đến Quảng trường, trông thấy hai thanh niên… bán bánh mì kẹp xúc xích … Thấy vui mắt là họ đeo … cái “cửa hàng” trước bụng, có dù che nắng và cứ thế rảo bước vừa mời khách mua bánh. Chợt liên tưởng ở bên Việt Nam mình. Bà con bán hàng rong muốn tránh cán bộ, nhân viên trật tự đô thị, dân quân “tác động vật lý” gánh, thúng, thùng, rỗ rá nên… học tập và làm theo cách mấy anh này thì hay!
Sang năm 2022, tôi quay lại đây thì không thấy bóng dáng hai anh đâu nữa. Trong thời gian dịch COVID-19 họ có bị ảnh hưởng gì nặng nề không? Chỉ thấy rải rác mấy người bán hàng lưu niệm… Và nay (năm 2025) lại có thêm vài người bán bong bóng, đồ nhựa cho trẻ em. Một người đàn ông Pakistan bán hàng lưu niệm ở đây nhiều năm chia sẻ: “Mỗi ngày tôi đều đi taxi vì tàu điện không chở. Do mình mang theo đồ hàng cồng kềnh. Có khi bán chỉ đủ tiền taxi đi và về”. Hiện ở đây có khoảng 5, 6 người bán hàng lưu niệm. Nhiều mặt hàng … gợi nhớ về thời Cộng hòa Dân chủ Đức (DDR). Chẳng hạn như mũ len, mũ kê-pi sĩ quan quân đội, cảnh sát có gắn phù hiệu; huy chương, cờ; hình ảnh về Berlin những năm 1960… Và một số vòng đeo tay, nhẫn, bông tai, zippo, bi-đông thậm chí mặt nạ chống hơi cay…Du khách cũng hay chọn mua làm quà kỷ niệm.
Hôm 03/10/2025, kỷ niệm Ngày thống nhất nước Đức, tôi quay lại đây thì không thấy bóng dáng ai. Nghĩ cũng mừng, họ được nghỉ lễ, có một ngày thư giãn bên gia đình!
Tại East Side Gallery
Đây là nơi trưng bày ngoài trời dài nhất thế giới phần còn lại của Bức tường Berlin, dọc theo sông Spree. Do miễn phí nên khách du lịch đến khá đông và thường xuyên. Ở đây có hai người bán hàng rong…“cắm dùi” khá lâu. Năm 2019, tôi đã thấy một thanh niên đẩy xe bán hàng tại đây … Nhưng khá bất ngờ, hôm cuối tháng 9/2025, tôi quay lại nơi này thấy anh ta đã thay xe đẩy tay bằng một chiếc xe tựa xích lô đạp. Trang trí bên hông xe là ảnh chụp tranh vẽ graffiti nổi tiếng trên Bức tường: “Nụ hôn anh em” (giữa Leonid Brezhnev và Erich Honecker) với dòng chú thích “Chúa ơi, hãy giúp con sống sót qua tình yêu chết chóc này”. Trong xe bày hàng và một kệ hàng dựng sát bên, nổi bật với dòng chữ trắng trên nền đỏ EAST SIDE GALLERY. Phía trước kệ hàng là các dòng chữ: “Phòng trưng bày phía Đông Berlin. Đồ lưu niệm và Điểm thông tin. Bức tường Berlin 1961-1989”… mời gọi du khách dừng chân lại.
Sản phẩm của anh giới thiệu đều làm từ những mảnh vỡ của Bức tường. Những mảnh vỡ được mài giũa vuông vức, dùng làm đế lót ly. Mặt trên là ảnh chép từ tranh vẽ trên Bức tường. Giá đến 12 euro/ cái. Có đế lót ly nhỏ hơn giá 4 euro hoặc 5 euro/cái. Có một số gạch vụn đựng trong bao nilon được giới thiệu là hàng thật, có kèm mảnh giấy in chữ màu đỏ “Giấy chứng nhận hàng thật”. Hên xui!
Tôi đứng nhìn khá lâu thấy thỉnh thoảng khách dừng lại mua hàng. Anh ta trả tiền thừa được du khách boa luôn. Có người đến hỏi đường. Anh ta tận tình chỉ dẫn. Sau khi chụp hình từ xa, tôi mới đến gần … cười làm quen và giới thiệu mình là người Việt Nam. Anh cười, giới thiệu lại mình là người Hungary. Tôi nhờ máy phiên dịch để trò chuyện với anh. Mới 40 tuổi mà trông anh ta như đã ngoài 50 bởi màu da ngăm đen và bộ râu quai nón rậm, dài. Giờ dọn hàng ra, đóng hàng về đối với anh không cố định mà do khách hàng… quyết định! Mùa Xuân và Hạ đến giữa mùa Thu thì bán được nhiều hàng. Có ngày thu nhập gần 200 đồng euro. Tôi hỏi ngày nào cũng được vậy sao? Anh cười: “Nhưng nói như thế nào cho chính xác với anh? Nó cũng không thường xuyên lắm!”. Ở đây chỉ có mỗi anh bán hàng làm từ những mảnh tường vụn, không có nhiều người phải cạnh tranh như những người bán hàng lưu niệm ở Quảng trường Alexanderplatz. Cùng bán hàng rong sản phẩm lưu niệm có đến 5, 6 người chưa kể còn một số quầy hàng cố định khác của người Thổ Nhĩ Kỳ!
Chia tay anh, tôi sang bên kia đường. Ghé vào cửa hàng The Wall Store khá to, rộng, chuyên bán đồ lưu niệm với nhiều sản phẩm áo, giày, tất, bưu thiếp … Đặc biệt có cả các sản phẩm làm từ những mảnh vụn của Bức tường. Công nhận những sản phẩm này được kẹp trong những miếng nhựa dày, trong suốt nhìn hình thức cao cấp, đẹp hơn so với hàng của anh chàng Hungary. Nhưng giá hai bên lại ngang ngửa!
Cách chỗ anh chàng Hungary khoảng hơn 100m là hai quầy hàng đồ lưu niệm của một chị người Syria. Chị chỉ cho biết mình từ Cộng hòa Séc qua Đức đã gần 10 năm. Hỏi về việc bán hàng, thu nhập, chị ta chỉ cười và lắc đầu!
Những người bán hàng rong ở Berlin
Tại chợ Đồng Xuân
Ban đầu là chiếc xe đẩy bày hàng bán các loại chè: chè thập cẩm, chè đậu xanh, chè bưởi, chè khoai môn … Bà T. (63 tuổi) quê ở quận Hai Bà Trưng, Hà Nội, ngày ngày đẩy quanh các khu nhà lồng (halle) chợ Đồng Xuân. Sau đó, thay xe đẩy, bà T. sắm xe hơi Volkswagen đời cũ … chở chè và tủ kính. Chè ly bày trong tủ kính … nhìn rất vệ sinh và … hiện đại hơn. Được quản lý chợ quan tâm nên bà có chỗ ngồi cố định cạnh cửa ra vào Halle 3. Bà kể với tôi là mình sang Đức đến nay đã 38 năm, bán chè cũng đã 25 năm! Chè do một tay bà nấu.
Quanh chợ có một số cửa hàng cũng bán chè nhưng bà có khách quen nên không ngại … cạnh tranh. Cứ mỗi ly đồng giá 4 euro, kèm nước cốt dừa và đá lạnh … Cuối tuần khách Đức hay đến mua. Ngày bà cũng thu lãi từ 7, 8 chục có khi cả trăm euro!
Chiều Chủ Nhật, 05/10/2015, tôi đến chợ Đồng Xuân. Tình cờ gặp một cô gái đang đẩy chiếc xe bán trái cây gồm xoài, mãng cầu, mít … Cô không ngớt miệng mời khách. Hôm nay trong chợ, vài hội đoàn của người Việt tổ chức múa lân, phát quà Trung Thu cho các cháu nhỏ. Người đến chợ rất đông. Nhiều người bán hàng rong bánh kẹo, trái cây… Xe hàng của cô khá nhiều khách ghé mua ủng hộ.
Không may mắn như bà T. từ bán rong nay có chỗ cố định, không phải dang nắng, dầm mưa, cô Ph. (45 tuổi) quê thành phố Vinh, Nghệ An, sang Đức hơn 15 năm vẫn chưa có việc làm ổn định. Trước kia cùng với người bạn, cô đi hái hoa trong rừng bán cho các quầy hàng hoa. Phần vì rừng quá xa nơi ở, cách nhà trọ hơn 2 giờ đi tàu điện. Phần vì hái mỏi tay, đêm về phải thức đến khuya cắt hoa, chọn cành bó lại ê ẩm cả người nên cô bỏ giữa chừng. Gần đây bán trái cây theo mùa… lễ hội trước cổng chợ. Cô kể mình “liên doanh” với một cậu em đồng hương. Cậu ta có xe hơi vận chuyển hàng. Trái cây mua gom từ các quán hàng của người Thổ Nhĩ Kỳ quanh Berlin. Phần nhiều trái cây họ nhập từ Mexico. Thỉnh thoảng cũng có hàng Việt đưa sang như mãng cầu, chôm chôm, nhãn, vải, xoài … Khi nào chợ có tổ chức lễ hội, gặp mặt đồng hương người Việt là cô lại đến bán! Trừ các chi phí, công cô đẩy xe trái cây, mời mọc khách bán, phần được chia cũng 2, 3 trăm đồng euro. Số tiền không hề nhỏ. Thỉnh thoảng cô cũng tham gia dọn dẹp vệ sinh tại vài cửa hàng của người Việt, để phụ thêm với chồng đang làm thợ xây dựng, nuôi 3 đứa con ăn học. “Thật ra bọn cháu không phải vất vả lắm đâu so với các cô chú từ Việt Nam sang đây hợp tác lao động gần 40 năm trước. Nhiều người đứng bán hoa, bán quần áo, thuốc lá … dưới trời mưa tuyết lạnh lẽo, lại phải trốn tránh cảnh sát… Nhờ chịu khó mà sau này có không ít người giàu có đó chú!”, cô kể.
Điểm chung của những người bán hàng rong là dân từ các nước … tìm nhiều cách đến Đức kiếm sống. Hầu hết là người dân gốc Đông Âu, Đông Bắc Phi, Trung Đông…Họ chuyên bán hàng lưu niệm, hoa quả, thức ăn nhanh … Tất nhiên có cả người Việt. Ai đi bán hàng cũng mang theo bên mình thức ăn, nước uống dùng tại chỗ khi vắng khách. Phải nói họ chọn bán các mặt hàng lưu niệm ít độc lạ là một hạn chế. Do vậy phải chịu cạnh tranh gay gắt. Tuy nhiên họ vẫn có mặt thường xuyên tại các địa điểm bán hàng. Hầu hết họ đặt quầy hàng, đứng chôn chân tại chỗ vì không thể đeo hoặc mang cả … cửa hàng đi lại. Và tuyệt đối không lẽo đẽo bám theo du khách. Hình ảnh này cũng góp phần tạo nên nét văn hóa du lịch trên đường phố Berlin. Cũng do không thạo tiếng Đức, không đủ trình độ, khả năng chuyên môn để làm trong các hãng, xưởng, công ty … Bằng sự kiên nhẫn và tinh thần vượt khó, họ trụ được với nghề bán hàng rong nơi xứ xa cũng đáng được khâm phục!
Những người bán hàng rong ở Berlin
Bài & ảnh LKD
