Một phần ba ngọc trai đen của Polynésie thuộc Pháp, được nuôi cấy tại Tahiti, cụ thể hơn là quần đảo Gambier. Nuôi trai là một nghề dễ sinh lợi nhưng không mấy ổn định, đồng thời cũng là nguồn kinh tế chính của quần đảo, với tổng cộng 169 trang trại nuôi trai…
1 viên ngọc trai thành phẩm
Buổi sáng tinh sương, một chiếc xe tải nhỏ không mui băng qua ngọn đèo tách ngôi làng Rikitea và vịnh Gatavake. Ngồi trước tay lái là cô Vaimiti Pakaiti, 37 tuổi, người đang khai thác 1 trong số 169 trang trại nuôi trồng ngọc trai của quần đảo Gambier, Polynésie. Vaimiti lái xe đưa công nhân đến chiếc ghe để ra trại nuôi trai nằm trong hồ nước mặn Mangareva.
Ngôi nhà sàn bằng gỗ trên cọc là nơi làm việc khá rộng rãi và cũng là nơi ở với một văn phòng, hai phòng làm việc và nhà vệ sinh nhìn ra mặt nước màu xanh ngọc lam. Đến nơi, mọi người bắt tay vào làm việc ngay.
Những ngôi nhà sàn trên cọc, nơi ở và làm việc của công nhân nghề nuôi trai.
Nuôi trai, nguồn kinh tế thứ nhì của Polynésie
Tốt nghiệp ngành kinh tế học, Vaimiti làm việc cho Hội đồng thị chính Polynésie ở Papeete, cách Vagareva 1650 km, nơi cô sinh ra. Vaimiti tâm sự: Tôi hoàn toàn không có ý định nhận lãnh trang trại nuôi trai do ông bà tôi thành lập trong thập niên 1980. Tuy nhiên, khi ba mẹ tôi nghỉ làm việc, đòi hỏi phải có người kế tục để tiếp tục khai thác nghề sinh lợi khá tốt này.
Cách đây 4 năm, Vaimiti về lại quê nhà để cùng người chị gái, khai thác cơ ngơi 34 hecta của gia đình. Vaimiti cho biết: “Chúng tôi sản xuất từ 40,000 đến 60,000 viên ngọc trai mỗi năm mà phần lớn được xuất cảng đi Trung Quốc. Nuôi trai là nguồn kinh tế đứng thứ nhì của Polynésie, trên cả nghề đánh bắt hải sản, chỉ sau nghề du lịch. Chỉ riêng quần đảo Gambier, 1,600 cư dân, sản xuất 1/3 ngọc trai đen hay xám với ánh phản chiếu màu ngọc lam có tên gọi là “ngọc trai Tahiti”. Năm 2023, trị giá ngọc trai xuất cảng lên đến 150 triệu đô la, theo nguồn tin từ Ban quản lý nguồn lợi hải sản.
Ngọc trai được sản sinh ra từ hàng trăm phao tiêu đủ màu sắc mọc lên quanh trang trại. “Chúng giữ lấy mạng lưới các sợi tựa như ‘bàn chải’ có chức năng thu giữ hàng triệu ấu trùng hàu lênh đênh, bập bềnh trong hồ nước mặn”, Vaimiti nhận xét. Một khi đã bám vào ‘bàn chải’, chúng biến thành những ấu trùng hàu nhỏ li ti. Phải chờ 2 năm sau, chúng mới đạt được kích cỡ từ 3 đến 7 cm.
Sau đó, chúng được tách ra khỏi nơi nương tựa ban đầu, và thả vào môi trường trong “2 năm nữa”. Lúc bấy giờ chúng đã trưởng thành, khoảng 4 năm, hàu được thu hồi và cọ rửa để được ghép.
Nhân viên Xiaoqin đang ghép hàu, một công việc đòi hỏi tính chính xác cao.
Mất 6 năm để thành ngọc trai
Công việc hàng ngày tại trang trại nuôi trai theo trình tự. Một nữ nhân viên ghép một cái nêm vào van của những con ‘hàu nhận con’ để giữ miệng chúng luôn há mở. “Những con hàu mẹ này được chọn lọc trong số những con có màu sắc đẹp nhất. Từ những con hàu chọn lọc này, Xiaoqin, nhân viên ghép hàu người Hoa, lấy ra các mô sống nhỏ bé tí”, Vaimiti cho biết.
Những mầm ghép này, nhân tế bào nhỏ như một viên bi được lấy từ vỏ sò nước ngọt, được đặt vào những ‘con hàu nhận’. Xà cừ sẽ tích tụ chung quanh, với độ dày từ 0.8 mm, cho đến khi biến thành ngọc trai. Mỗi ngày, ‘kỹ thuật viên’ Xiaoqin thực hiện khoảng 450 ca ghép! “Một công việc đòi hỏi tính chính xác cao và phải thực hiện nhanh nhất có thể để tránh ‘hàu nhận con’ bị căng thẳng”.
Những con ‘hàu nhận con’ được trả về với nước trong những chiếc túi bằng nhựa. Công việc này được thợ lặn thực hiện qua nhiều lần nín thở lặn hụp xuống nước.
Những con ngọc trai được cấy ghép hôm nay, phải đợi đến 18 tháng sau mới được thu hoạch, tức tương đương với gần 6 năm mới thu được viên ngọc trai trưởng thành đầu tiên… Ngọc trai trưởng thành sẽ được tiếp tục nhân tế bào. Thủ thuật này gọi là cấy ghép kép. Một con hàu có thể sinh sản ra ngọc trai 3 hay 4 lần trong cuộc đời của nó.
Những túi nhựa chứa ngọc trai vừa mới ghép được thợ lặn trả về với nước ở độ sâu tối ưu để có ngọc trai phẩm chất cao nhất.
Một công nghệ thiếu ổn định
Năm 2020, dịch bệnh Covid đã giáng một đòn chí tử lên ngành nuôi ngọc trai này. Vaimiti tâm sự “Việc dịch chuyển của con người giữa những hòn đảo đã bị đình trệ trong nhiều tháng, khiến các công nhân trong ngành không thể đến xưởng làm việc…” .“Mặt khác, vài năm gần đây, ấu trùng hàu ngày càng ít đi mà chúng tôi chưa tìm ra nguyên nhân”.
Năm 2022, Ban quản lý nguồn hải sản đã đưa vào hồ nước mặn Mangareva thêm 3,500 con hàu nhằm tái tạo thế hệ ấu trùng. Vaimiti cho biết: “Thời gian gần đây, tình hình được cải thiện đôi chút”. Nhưng sự suy giảm nguồn ấu trùng dự trữ tự nhiên có thể tác động đến toàn bộ nền kinh tế của quần đảo Gambier.
Thợ lặn Moana đang buộc những trái phao tiêu duy trì sự ổn định mạng lưới sợi như bàn chải…
Bài và hình ĐDH
