“Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ nhấc bổng trái đất lên” là câu nói nổi tiếng của Archimedes (287-212 trước Công Nguyên). Ổng là một nhà toán học, nhà vật lý, nhà phát minh huyền thoại người Hy Lạp. Hình của Archimedes được in ở mặt trước của Huy chương Fields, giải thưởng danh giá được coi là “Nobel Toán học” (vì giải Nobel không bao gồm lĩnh vực toán học), được Hiệp hội Toán học quốc tế (IMU: International Mathematical Union) trao 4 năm một lần cho những nhà nghiên cứu nổi bật.
Ơ-rê-ca (Eureka, nghĩa tiếng Việt là “tìm ra rồi”) là một giai thoại nổi tiếng về cách ra đời của “lực đẩy Archimedes” và của mục.. này.
Từ viên đá thô kệch đến lưỡi thép siêu mịn, dao luôn ở bên nhân-loài, như một người bạn không bao giờ phản trắc.
Dao chính là món đồ đầu tiên mà tổ tiên ta chế tạo ra chỉ để… sống sót. Không rõ lượm được bí kíp từ đâu, Homo habilis (một giống người cổ xưa, chưa biết cạo râu) đã biết hí hoáy hàng tiếng đồng hồ mài đá thành cạnh bén để cắt thịt thú săn được, cách đây hơn 2.5 triệu năm. Khi ấy, dao chưa có cán, chưa inox, chưa thấy bóng mình trong gương dao, nhưng đã khởi-sự cuộc hành trình đồng hành cùng loài người suốt hàng triệu năm mà chưa bao giờ lỗi thời.
Từ đá chuyển qua đồng, rồi sắt, rồi thép – loài người tiến hoá kỹ nghệ dao theo trình độ luyện kim và… độ nguy hiểm của thời đại. Cứ mỗi khi có một kỷ nguyên mới, dao lại được cải tiến – mảnh mai hơn, gọn ghẽ hơn, và không còn là binh khí để chém… khủng long (có lẽ con khủng long cuối cùng đã tuyệt chủng bởi một con… dao?). Ngày nay, dao trở thành dụng cụ tinh tế len lỏi vào mọi ngóc ngách đời sống. Trong bếp, nó giúp chị em thái rau, cắt thịt lẹ, nấu nồi canh chua đẹp đẽ, đủ sắc hương vị nhanh như gió. Ở nhà thương, dao mổ trở thành “siêu anh hùng” cứu mạng người. Ngoài trời, dao là trợ thủ đắc lực cho người nông phu, công nhân hay người du hành… Còn trong xưởng máy, lưỡi cắt cơ-khí “chấp” cả kim loại lẫn gỗ.
Dao không chỉ là dụng cụ, nó còn là biểu tượng văn hoá: Ở Nhật, katana là linh-hồn của samurai, tượng trưng cho tác phong và danh dự của người võ sĩ. Dân Celtic thì xem dao như bùa hộ mạng, mang ý nghĩa sức mạnh. Thậm chí, dao đá cổ đại còn là chứng-tích cho sự nhẫn nại của tổ tiên – mài cả buổi để có lưỡi bén, có khi phải mài cả tháng mới xong vì vừa mài vừa gìn giữ bản thân, lãnh thổ và đi săn mồi!
Ngẫm mà coi, nếu không có dao, có khi con người vẫn còn gặm thịt bằng răng và samurai có thể sẽ dùng đá gõ đầu để biểu lộ khí tiết.
