Mua bán "cậu ông trời"

“…Con cóc là cậu ông Trời

Hễ ai đánh nó thì…Trời đánh cho!”

(Ca dao Việt Nam)

Từ lâu nhiều người Việt Nam thường cho rằng thịt cóc là món ăn khá bổ dưỡng cho trẻ em (mắc bệnh còi xương, ốm yếu). Tuy nhiên, trong con vật này cũng tồn chứa dư lượng độc tố cao. Vậy mà gần đây, thịt cóc được một số người mang đi rao bán tự do giữa đường phố Sài Gòn (và một số địa phương lân cận). Đó là những người chuyên đạp xe đạp, xe gắn máy luồn lách khắp mọi ngóc ngách để bán cóc với tấm bảng quảng cáo ghi: “Bán thịt cóc sống – làm chà bông tại chỗ”.

“Xóm” bán thịt cóc ở Sài Gòn

Tối nọ, khoảng 9-10 giờ đêm, chúng tôi gặp phụ nữ xưng tên chị Ba, khi vừa đi bán cóc về tại gần cầu Bình Triệu. Chúng tôi lân la làm quen, sau đó được chị đưa về “đại bản doanh” xóm thịt cóc của chị ở khu nhà trọ trong con hẻm nhỏ đường Nguyễn Xí (gần bến xe miền Đông cũ, quận Bình Thạnh). Được biết khu trọ này hiện có trên dưới 50 người chuyên đi bán cóc (có khi bán kèm thêm ếch, rắn, gà nước…) và hầu hết họ đều là người dân cùng quê thuộc huyện Đan Phượng, Hà Nội. Theo chị Ba, quê chị có nghề làm thịt cóc gia truyền từ mấy trăm năm nay. Chị nói thật ra cũng không biết nguồn gốc xuất xứ nghề này cụ thể thế nào nhưng riêng cóc của chị bán đúng là loài cóc sinh sống dọc hai bên bờ sông Hồng. Hiện thời đã bắt đầu vào mùa mưa cũng là thời điểm loài cóc ếch phát triển, sinh sôi mạnh. Món ăn khoái khẩu của chúng là muỗi mòng, cào cào, châu chấu sống ở các bãi đay, bãi đậu nên thịt trở nên vàng và ngon còn cóc những nơi khác chắc chắn không được như vậy. Thường, cóc được các đầu mối thu gom từ những người đi săn bắt…cóc, sau đó họ sẽ gửi từ bến xe Giáp Bát (Hà Nội) vào phía Nam bằng xe tải hoặc tàu lửa. Mỗi chuyến như vậy người ta vận chuyển khoảng dăm bảy tạ cóc. Số hàng này được đưa về vài đầu mối tập trung gần bến xe Miền Đông rồi phân phối, chia nhỏ ra cho những người mang bán lẻ hàng ngày khắp nơi. Cóc được người ta bán sống nguyên con hoặc làm chà bông (người miền Bắc gọi là ruốc). Cóc sống bán giá 70 – 80,000 VNĐ/kg, còn cóc đã làm thành chà bông thì giá bán từ 1.2 triệu –1.6 triệu VNĐ/kg. Một kg chà bông cóc được làm ra từ 18-20 kg cóc sống. Giá mua cóc sống ở miền Bắc có lúc lên tới 45-50,000 VNĐ/kg.

Trứng, ruột cóc tồn chứa nhiều chất độc

Thịt cóc chữa bệnh?

Xem thêm: Lăn tăn... chợ nổi Cái Răng!

Theo chị Ba, cóc ngoài là món thực phẩm ngon còn là vị thuốc trị bệnh và bồi bổ sức khỏe thần diệu (?). Ví dụ những đứa trẻ biếng ăn, suy dinh dưỡng chỉ cần 1 – 2 tháng được cho ăn ruốc cóc sẽ trở nên thèm ăn, tăng sức đề kháng, sạch cam sài, ít bị đổ mồ hôi trộm. Với chị em phụ nữ sau khi sinh thì lưu thông khí huyết, đỏ da thắm thịt; những người già cũng nhờ loại thực phẩm này mà cứng gân, bền cốt, chống loãng xương. Chị Ba nói thêm, ở quê chị, hầu hết trẻ con các nhà bán thịt cóc 9 tháng tuổi đã biết đi, chưa bao giờ sốt khi mọc răng cũng nhờ ăn ruốc cóc từ lúc chúng được khoảng 4 tháng tuổi. Chúng tôi thử hỏi chị về mối lo ngại về mật cóc và trứng cóc vì nghe đâu nó cũng độc không thua gì mật loài cá nóc, nhỡ khi làm thịt không cẩn thận ăn vào mất mạng như chơi. Chị Ba đáp đầy tự tin: “Thịt cóc là con dao hai lưỡi, ai không phải thợ chuyên môn thì đừng làm. Làm thịt cóc tuyệt đối phải lọc bỏ hết da, nội tạng, mật, trứng kể cả phao câu…”

Chị Ba còn kể cho chúng tôi nghe phương thức làm chà bông thịt cóc như sau: “Trung bình mỗi mẻ cóc cỡ 1kg mất khoảng 2 – 3 giờ đồng hồ. Việc chế biến tại nhà khách để họ an tâm, không sợ độc. Nếu bán ruốc đã chế biến sẵn rất ít người chịu mua. Hiện nay, khách hàng ở Sài Gòn có thể mua cóc theo thời giá và cộng thêm công làm thịt, chế biến 15-20,000 VNĐ/kg nữa”.

Xem thêm: Mẹ xin lỗi

Ăn thịt cóc coi chừng ngộ độc!

Bác sĩ Công Minh (Bệnh viện nhi đồng Sài Gòn) nhận xét: “Thịt cóc có hàm lượng đạm tương đương với ếch, gà (khoảng 22%) và có thêm một số axit amin giá trị. Thịt cóc cũng chứa chất kẽm nhưng thua các loại hải sản, có chất sắt nhưng không bằng gan heo. Tuy nhiên người ăn cóc dễ ngộ độc nếu làm không cẩn thận. Một số người có thói quen mua thịt cóc, chà bông cóc cho trẻ em và người suy dinh dưỡng ăn vì cho rằng nó bổ dưỡng và có tác dụng chữa bệnh. Song thực ra đến nay cũng chưa có nghiên cứu khoa học đáng tin cậy nào về công dụng của thịt cóc. Vì chưa nghiên cứu sâu nên không thể khẳng định rằng cách chế biến cóc như chặt bỏ hết phần đầu, cổ, chân, da, gan mật, ruột, trứng… có giúp loại bỏ hết tất cả độc tố hay không. Có một sự thực hiển nhiên là năm nào ở Việt Nam cũng có một số người tử vong vì ngộ độc thịt cóc. Một điều nữa cần lưu ý là trong gan mật, trứng, da, mắt và hạch thần kinh (dọc hai bên sống lưng) cóc có chứa rất nhiều bufalotoxin, tetrodotoxin là những chất cực độc, dễ gây chết người khi ăn phải. Ngoài ra ở con cóc, một số các tuyến trên da của chúng thường bài tiết ra một chất nhầy màu trắng, dính keo, dân gian gọi là “nhựa cóc”. Đây là hỗn hợp độc tố có khả năng gây ảo giác, nghẽn mạch và tăng áp suất máu. Đáng chú ý, khi chất nhầy này được con người hấp thụ qua đường tiêu hóa dễ gây ra các triệu chứng ngộ độc. Các biểu hiện ngộ độc thường xuất hiện sau khi ăn chừng 1 giờ hoặc sớm hơn (nếu nạn nhân có uống rượu, bia), bắt đầu bằng cảm giác chóng mặt, đau ở các đầu ngón tay, ngón chân. Tiếp theo là nôn mửa kéo dài, tiêu chảy, đau bụng, giảm huyết áp rồi các triệu chứng giống như suy tim có thể xuất hiện như loạn nhịp, co thắt, nhồi máu cơ tim…”