Các cuộc thanh trừng không ngừng nghỉ của lãnh tụ Tập Cận Bình của Trung Quốc hẳn sẽ làm suy yếu hàng ngũ lãnh đạo cấp cao ở Bắc Kinh, nhưng đồng thời cũng củng cố quyền lực của ông ta, và điều này được phản ảnh trong một trong những hội nghị ban chấp hành trung ương với số ủy viên tham dự thấp nhất so với nhiều thập niên qua.
Gần một phần sáu trong tổng số 376 nhân vật có ghế ngồi trong Ban chấp hành Trung ương khi nhiệm kỳ hiện tại bắt đầu cách đây 3 năm đã vắng mặt trong phiên họp toàn thể kéo dài 4 ngày từ 20 đến 24 tháng 10 vừa qua – nhiều người trong số này là mục tiêu trong chiến dịch trấn áp kỷ luật của Tập.
Theo thông cáo chính thức được đưa ra sau khi hội nghị kết thúc, phiên họp toàn thể tại Bắc Kinh có sự tham dự của 168 ủy viên chính thức và 147 ủy viên dự khuyết không có quyền bỏ phiếu, đánh dấu con số tỷ lệ người tham dự thấp nhất kể từ ít nhất là cuối thập niên 1970. Ban chấp hành Trung ương Trung Quốc có 205 ủy viên chính thức và 171 ủy viên dự khuyết khi nhiệm kỳ 5 năm hiện tại bắt đầu vào năm 2022.
Việc giảm số lượng thành viên trong giới thượng tầng của đảng phản ảnh tham vọng của Tập trong nỗ lực tập trung quyền lực và để trở thành nhà lãnh đạo quyền lực nhất Trung Quốc kể từ thời Mao Trạch Đông. Kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2012, Tập đã bổ nhiệm những cán bộ trung thành vào các vị trí lãnh đạo, gạt bỏ những nhân vật cấp dưới vốn được thăng tiến trong thời gian của các vị lãnh tụ tiền nhiệm và thậm chí loại bỏ cả một số nhân vật thân tín của chính họ Tập.
Hơn một chục giới chức vắng mặt trong phiên họp lần này đều đã bị thất sủng trong khoảng một năm trở lại đây, bao gồm các giới chức cấp cao trong chính quyền và chỉ huy quân đội bị khai trừ khỏi đảng hoặc đang bị điều tra vì cáo buộc tham nhũng và các hành vi sai trái khác.
Thăng chức 11 ủy viên dự khuyết
Để thay thế một số giới chức này, đảng đã thăng chức cho 11 ủy viên dự khuyết lên làm ủy viên chính thức của Ban chấp hành Trung ương tại phiên họp toàn thể lần này. Đây là đợt thay đổi nhân sự giữa nhiệm kỳ lớn nhất trong Ban chấp hành Trung ương kể từ năm 2017, khi đó cũng có 11 ủy viên dự khuyết được thăng chức.
Chiến dịch chống tham nhũng của Tập Cận Bình, được khởi xướng lần đầu vào cuối năm 2012, đã trở thành một làn sóng thanh trừng không ngừng nhằm duy trì sự trung thành của các giới chức trong chính quyền cũng như trong quân đội và đặt họ trong tình trạng phải luôn cảnh giác. Các cơ quan chức năng của đảng đã kỷ luật khoảng 889,000 cán bộ vào năm ngoái, tăng 46% so với năm 2023 và là tổng số bị thanh trừng hàng năm cao nhất kể từ khi đảng bắt đầu công bố dữ liệu này khoảng hai thập niên trước.
11 ủy viên dự khuyết được thăng chức thành ủy viên chính thức lần này là để thay thế một số giới chức, trong đó có một cán bộ đứng đầu cơ quan hải quan Trung Quốc qua đời khi đang tại chức vào cuối năm ngoái, cũng như một cựu bộ trưởng nông nghiệp bị kết án tử hình treo vì tội tham nhũng vào tháng 9.
Ngoài ra, 8 chỉ huy quân sự bị cách chức cũng bị thay thế, việc khai trừ họ khỏi đảng vì vi phạm kỷ luật nghiêm trọng và “tội phạm liên quan đến nhiệm vụ” đã được công bố vào tuần lễ trước hội nghị. 8 sĩ quan này bao gồm một phó chủ tịch và một thành viên thường trực của Quân ủy Trung ương, một hội đồng do Tập Cận Bình đứng đầu, chỉ huy các lực lượng vũ trang.
Một phiên họp khác thường
Theo hồ sơ của đảng, kể từ khi đảng cộng sản giành được quyền kiểm soát Trung Quốc đại lục vào năm 1949, chỉ có 4 phiên họp toàn thể của Ban chấp hành Trung ương đã thăng chức cho 10 hoặc nhiều hơn các ủy viên dự khuyết lên làm ủy viên chính thức, bao gồm cả hội nghị lần này. Một số hội nghị này trùng hợp với những thời điểm chuyển đổi quan trọng trong lịch sử của đảng.
Một phiên họp toàn thể như vậy diễn ra trong thời kỳ cách mạng văn hóa 1966-1976 của Mao Trạch Đông, trong khi một phiên họp khác diễn ra vào những năm đầu sau thời kỳ Mao, khi đảng đang loại bỏ những người theo chủ nghĩa Mao-ít và định hướng lại đảng để hướng tới phát triển kinh tế. Phiên họp thứ ba được triệu tập vào năm 2017, khi Ban chấp hành Trung ương thăng chức cho 11 ủy viên dự khuyết để thay thế các giới chức bị thanh trừng, ngay trước khi Tập Cận Bình bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai làm tổng bí thư đảng.
Phiên họp toàn thể lần này cũng thăng chức cho tướng Trương Thăng Dân (Zhang Shengmin), một thành viên thường trực của Quân ủy Trung ương, lên làm phó chủ tịch. Quân ủy hiện chỉ còn 4 thành viên, với Tập Cận Bình làm chủ tịch và hai phó chủ tịch, so với 7 thành viên vào đầu nhiệm kỳ hiện tại.
Ông Trương thay thế ông Hà Vệ Đông (He Weidong), cựu phó chủ tịch, người đã bị khai trừ khỏi đảng một tuần trước hội nghị. Tướng Hà cũng là thành viên của Bộ Chính trị, cơ quan lãnh đạo của đảng, với 24 thành viên trước khi ông này bị khai trừ. Phiên họp toàn thể không chỉ định người thay thế vị trí của ông Hà trong Bộ Chính trị.
Sẽ còn thêm thanh trừng
Một số nhà quan sát chính trị Trung Quốc cho rằng nhiều thành viên và ủy viên dự khuyết của Ban chấp hành Trung ương có thể sẽ bị loại bỏ trong tương lai. Họ lưu ý rằng hiện vẫn còn một số giới chức đang bị điều tra vì vi phạm kỷ luật, hay đột ngột bị cách chức hoặc không còn xuất hiện trước công chúng.
Một trong những giới chức đó là nhà ngoại giao cấp cao Lưu Kiến Siêu (Liu Jianchao), gần đây đã bị cách chức vị trí đứng đầu cơ quan đối ngoại của đảng. Ông Lưu bị đưa đi thẩm vấn sau khi trở về Bắc Kinh từ chuyến công tác nước ngoài vào cuối tháng 7, và các nhà chức trách đảng đã tiến hành điều tra ông vì cáo buộc tham nhũng và các vi phạm kỷ luật đảng khác.
Một số nhà phân tích đã thống kê có ít nhất một chục chỉ huy quân sự và giới chức trong ngành kỹ nghệ quốc phòng khác đã vắng mặt trong các sự kiện quan trọng hoặc đột ngột bị cách chức.
Trong việc thăng chức các ủy viên dự khuyết lên làm thành viên chính thức của Ban chấp hành Trung ương lần này, đảng đã bỏ qua 7 ủy viên dự khuyết được xếp theo thứ tự ưu tiên thăng chức – sự việc bị đảng bỏ qua lần này mà các nhà phân tích cho rằng những người này có thể đang gặp rắc rối chính trị.
Tham vọng của Tập
Nói chung trong cuộc thanh trừng lần này, đáng chú ý nhất là sự thiệt hại của phe quân đội.
Trong số 33 tướng lĩnh là thành viên của Ban chấp hành Trung ương, 22 người không tham dự phiên họp toàn thể. Con số này bao gồm 8 người đã bị cách chức chính thức, vậy 14 người còn lại thì sao? Họ là ai và chuyện gì đã xảy ra với họ?
Với hệ thống chính quyền hoạt động khép kín của Trung Quốc, đôi khi những câu hỏi như vậy sẽ không bao giờ có câu trả lời.
Tuy nhiên, điều rõ ràng là đảng cộng sản Trung Quốc đã tiến hành cuộc thanh trừng nội bộ trong những ngày trước hội nghị để những vụ cách chức như vậy có thể được chính thức hóa, bao gồm cả việc khai trừ Hà Vệ Đông, nhân vật đứng thứ ba trong hệ thống giai tầng của quân đội Trung Quốc.
Các nhà phân tích chính trị sẽ còn tranh luận nhiều về việc liệu cuộc thanh trừng lần này thể hiện sức mạnh hay điểm yếu của Tập Cận Bình. Đây là hành động của một lãnh tụ đa nghi lo sợ rằng các phe phái quyền lực có thể đang hình thành vượt ngoài tầm kiểm soát của ông ta, hay là bàn tay sắt của một lãnh tụ sẵn sàng loại bỏ bất cứ ai nếu hành động không đúng theo quy định mà ông ta muốn bất kể cấp bậc của họ là thế nào?
Cho dù là thế nào, điều rõ ràng là Tập Cận Bình còn muốn thâu tóm thêm quyền lực – một dấu hiệu cho thấy ông ta sẽ còn muốn ở lại thêm nhiệm kỳ thứ tư nữa hoặc cho đến hết đời như một hoàng đế kiểu Mao vậy.
VH
