Quân đội Israel cho biết lệnh ngừng bắn ở dải Gaza bắt đầu có hiệu lực vào trưa thứ Sáu 10/10 (theo giờ địa phương), mở đường cho việc thả các con tin còn lại và chuyển hàng cứu trợ nhân đạo rất cần thiết vào trong khu vực này.
Cũng sáng hôm thứ Sáu, các giới chức Israel và Ả Rập cho biết quân đội Israel đã rút khỏi một số khu vực của dải Gaza theo thỏa thuận ngừng bắn. Chính phủ Israel đã phê chuẩn thỏa thuận này vào đêm trước (giờ địa phương), theo đó yêu cầu các lực lượng Israel rút lui về đường ranh giới màu vàng trên bản đồ. Quân đội đã đến đường ranh giới màu vàng này vào buổi trưa, hoàn tất giai đoạn đầu của việc rút quân.
Bệnh viện và quân đội Israel chịu trách nhiệm tiếp nhận các con tin còn sống. Ủy ban Hồng thập tự Quốc tế (ICRC), tổ chức đã hỗ trợ các cuộc trao đổi con tin và tù nhân trong những lần trước, trong mấy ngày trước đó cũng đã nhận trách nhiệm chuẩn bị cho việc trao đổi. Các nhóm cứu trợ cũng bắt đầu chuyển lương thực và thuốc men vào trong dải Gaza ngay sau khi chính phủ Israel mở cửa biên giới.
Thỏa thuận ngưng bắn lần này, được Tổng thống Trump công bố tại Tòa Bạch Ốc vào hôm thứ Tư 8/10, hứa hẹn sẽ khép lại vết thương chiến tranh kể từ cuộc tấn công do Hamas tổ chức vào ngày 7 tháng 10 năm 2023 tại khu vực miền Nam Israel, khiến khoảng 1,200 người thiệt mạng và khoảng 250 người bị bắt làm con tin. Sau các đợt trao trả trước đây, với 48 con tin còn lại, có khoảng 20 con tin được cho là vẫn còn sống và bị giam giữ ở Gaza, cùng với thi thể của khoảng 28 người khác đã bị chết.
Hy vọng hòa bình
Thỏa thuận lần này sẽ mang lại lệnh ngừng bắn đáng kể đầu tiên kể từ tháng 3, tạo động lực cho nỗ lực chấm dứt cuộc chiến kéo dài cho đến nay là hai năm khiến hàng nhiều chục nghìn người dân Palestine thiệt mạng và khiến hầu hết khu vực này trở thành đống đổ nát.
Chính phủ Hoa Kỳ hy vọng thỏa thuận này cũng sẽ là bước đầu tiên hướng tới một giải pháp hòa bình lâu dài hơn bao gồm các cuộc đàm phán về việc giải trừ vũ khí của tổ chức Hamas và thành lập một chính phủ lâm thời để giám sát Gaza.
Bộ Tư lệnh Trung ương Hoa Kỳ sẽ chỉ huy một lực lượng quốc tế lo việc ổn định và thành lập một trung tâm điều phối dân sự-quân sự có thể bao gồm Ai Cập, Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE).
Điều đáng chú ý lần này là Hamas chấp nhận từ bỏ lợi thế mạnh nhất của họ là thả hết con tin trong khi Israel thì không. Ngay cả sau khi các con tin được thả, binh lính Israel vẫn sẽ tiếp tục đóng quân ở nhiều nơi tại dải Gaza, bao gồm cả khu vực biên giới với Ai Cập để ngăn chặn việc đưa lậu vũ khí vào.
Israel không thả hết tù nhân như Hamas đòi hỏi, nhưng sẽ thả 250 tù nhân được xếp loại là khủng bố đang thụ án chung thân và 1,700 người Gaza bị bắt giữ trong thời gian chiến tranh. Liệu quyết định này có gieo mầm cho một cuộc tấn công sau này, giống như thỏa thuận trao trả con tin năm 2011 đã gieo mầm cho cuộc tấn công ngày 7 tháng 10 năm 2023, qua việc Israel đã thả nhân vật mà sau này trở thành kẻ chủ mưu của cuộc tấn công là Yahya Sinwar?
Câu trả lời còn phụ thuộc vào khả năng thực thi các giai đoạn sau thỏa thuận của Israel. Nếu lực lượng ổn định mới do các quốc gia Ả Rập vùng Vịnh lãnh đạo được thành lập tại Gaza không thể giải giới Hamas và phi quân sự hóa dải đất này, quân đội Israel vẫn có thể quay trở lại để giải quyết vấn đề đó với “sự ủng hộ toàn diện” của Tổng thống Trump. Khi chấp nhận những điều khoản nói trên, trên thực tế Hamas đã thừa nhận sự thất bại của họ, ngay cả khi họ nuôi hy vọng chờ thời và tồn tại để trở lại chiến đấu vào một thời điểm khác.
Tình hình thay đổi
Làm thế nào mà thỏa thuận lần này đạt được trong khi chỉ mấy tuần trước đó không ai thấy có bất kỳ tia sáng cuối đường hầm nào? Giả thuyết đáng ngờ của những người chỉ trích Israel là ông Trump cuối cùng đã gây được sức ép lên Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Tuy nhiên, lời phỏng đoán trên đã không giải thích được về những nhượng bộ của Hamas, mà ngược lại, thực chất là do kết quả từ sự ủng hộ nhất quán của Tổng thống Trump dành cho Israel trong cuộc xung đột đã đạt được điều mà tất cả những áp lực và đe dọa của chính phủ tiền nhiệm Biden đối với Israel đã không thể làm được.
Ông Netanyahu xứng đáng được ghi công ở đây vì đã chống lại áp lực từ Hoa Kỳ và một số quốc gia Âu châu cũng như ngay ở trong nước Israel đòi phải chấm dứt chiến tranh sớm hơn và do đó sẽ ở thế yếu hơn trong các cuộc đàm phán nếu như Israel không chiếm được Rafah – thành phố cực nam để có thể kiểm soát được đường biên giới giữa Ai Cập và Gaza, loại bỏ tổ chức Hezbollah ở Lebanon ra khỏi cuộc chiến và phá hủy chương trình vũ khí nguyên tử của Iran. Những chiến thắng nói trên đã đưa Israel vào vị thế tối ưu về quân sự và Hamas mất đi sự hỗ trợ từ đồng minh ủy nhiệm Iran.
Chính sách và nỗ lực của Hoa Kỳ
Điều cũng cần được nói tới ở đây là bài học rút ra từ phương cách của Tổng thống Trump trong việc giải quyết cuộc xung đột. Thứ nhất, Hoa Kỳ cần duy trì áp lực lên Hamas, chứ không phải Israel. Chính phủ tiền nhiệm Biden càng kiềm chế Israel thì Hamas càng ít có lý do để phải đi đến một thỏa thuận nhanh chóng vì họ tin rằng Israel sẽ phải chấm dứt cuộc chiến nếu họ có thể kéo dài thời gian đủ lâu.
Ông Trump đã đảo ngược cách tính toán của Hamas. Các cuộc biểu tình chống Israel cùng với sự gia tăng áp lực quân sự của Iran đã không thể khiến ông Trump kiềm chế Israel. Thay vào đó, những lời đe dọa của ông đối với Hamas đã mang lại một thỏa thuận trao trả con tin vào tháng 1, sau đó ông còn khuyến khích Israel chiếm đóng Gaza. Cuộc chiếm đóng gần hoàn tất vào đúng thời điểm Hamas chấp nhận thỏa thuận ngưng bắn mới này.
Thứ hai, áp lực quân sự của Israel đóng một vai trò quan trọng. Ngay cả chỉ vài tuần trước đó, quan điểm thông thường vẫn cho rằng cuộc chiến không còn mang lại nhiều kết quả, nhất là sau khi Israel phát động cuộc tấn công mới nhất vào thành phố Gaza. Giao tranh ở khu vực nhạy cảm này được cho là sẽ khiến các con tin có nguy cơ bị thiệt mạng.
Tuy nhiên, Hamas nhìn tình hình một cách khác. Đối mặt với nguy cơ thủ đô của họ bị phá hủy, lần đầu tiên họ đã đồng ý một thỏa thuận trao trả con tin một phần mà nhiều tháng trước đó họ đã phản đối. Khi ông Netanyahu nói rằng điều này là chưa đủ và đòi hỏi tất cả các con tin phải được trả tự do ngay lập tức, những người chỉ trích ông cho rằng điều này có nghĩa là ông thủ tướng không muốn có thỏa thuận nào. Họ đã sai lầm một lần nữa. Hamas đã chịu khuất phục và Israel lấy lại tất cả các con tin.
Thứ ba, các đồng minh của Hamas có lẽ cũng đã cảm nhận được áp lực mới. Trước đó, chính sách của chính phủ tiền nhiệm Biden là nhấn mạnh đến việc giảm thiểu leo thang, phản đối cuộc tấn công chống lại Hezbollah và bảo vệ Iran tránh khỏi sự trả đũa mạnh mẽ hơn từ Israel. Ông Biden còn ủng hộ Ai Cập trong việc ngăn chặn người tị nạn Gaza tràn qua biên giới và gia hạn căn cứ quân sự của Hoa Kỳ tại Qatar mà không đòi hỏi bất kỳ điều gì.
Ông Trump hoàn toàn đi ngược lại: lên tiếng ủng hộ và sau đó tham gia chiến dịch của Israel tấn công Iran vào tháng 6, khiến cho chiến lược chính trị của Hamas rơi vào hỗn loạn. Áp lực leo thang quân sự của Iran không còn có thể cứu vãn Hamas được nữa. Bên cạnh đó, các lãnh tụ quân sự và chính trị của Hamas cũng lần lượt bị tiêu diệt. Ông Trump cũng lợi dụng Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập để ép Hamas chấp nhận thỏa thuận. Hóa ra các quốc gia trên từ lâu có thể gây áp lực lên Hamas mà họ đã không làm.
o O o
Mặc dù còn nhiều chi tiết trong kế hoạch 21 điểm của Tổng thống Trump vẫn còn phải trải qua thử thách trong các cuộc đàm phán và điều đình nhưng lần đầu tiên kể từ hai năm qua thế giới nhìn thấy cơ hội hòa bình cho dải Gaza nằm gần trong tầm với.
VH
