Cuộc tấn công ngoạn mục bằng máy bay không người lái của Ukraine nhắm vào phi đội máy bay ném bom chiến lược của Nga vào hôm Chủ Nhật 1 tháng 6 bắt đầu bằng một lời thỉnh cầu đầy khó khăn từ Tổng thống Ukraine gửi đến cho vị giám đốc tình báo của ông vào cuối mùa thu năm 2023.
Không quân Nga đã liên tục tấn công các nhà máy điện và các thành phố của Ukraine bằng hỏa tiễn, áp đảo hệ thống phòng không quá yếu kém của quốc gia này, và Tổng thống Volodymyr Zelensky muốn biết là có cách nào để Ukraine có thể chống trả lại.
Trung tướng Vasyl Maliuk, 42 tuổi, sĩ quan an ninh có nhiều năm kinh nghiệm, nhân vật tên tuổi được thế giới biết tới trong mấy năm qua về các hoạt động bí mật đầy sáng tạo với các điệp vụ sử dụng thiết bị không người lái trên không và trên biển có gắn theo chất nổ đã phá hủy hàng chục nhà máy dầu và cơ sở sản xuất quân sự nằm sâu bên trong nước Nga cũng như bắt buộc Nga phải rút phần lớn Hạm đội Hắc hải ra khỏi căn cứ ở bán đảo Crimea do Nga chiếm đóng từ năm 2014.
Nhưng nhiệm vụ được giao phó lần này khó khăn hơn nhiều. Các máy bay ném bom chiến lược được sử dụng để phóng các loại hỏa tiễn mạnh nhất của Nga thường hoạt động ở ngoài tầm bắn của hệ thống phòng không Ukraine và được bố trí tại các phi trường quân sự ở trên khắp lãnh thổ Nga, có nơi nằm cách Ukraine tới 3,000 dặm. Cơ quan tình báo và an ninh SBU của Ukraine, do Maliuk lãnh đạo, đã từng sử dụng máy bay không người lái tầm xa tấn công sâu vào đất Nga thành công, nhưng máy bay không người lái cũng rất dễ bị hệ thống phòng không của Nga phát hiện và tiêu diệt.
Chiến dịch Mạng Nhện
Kế hoạch tấn công mà tướng Maliuk và cơ quan tình báo của ông tung ra lần này – có tên là Chiến dịch Mạng Nhện – đã gây chấn động toàn thế giới vì sự táo bạo của nó. Cơ quan này đã đưa lậu các bộ phận máy bay không người lái của Ukraine vào Nga và lắp ráp chúng tại một địa điểm bí mật. Các đặc vụ SBU hoạt động bên trong nội địa Nga đã mướn những tài xế xe tải dân sự để vận chuyển phiên bản “con ngựa thành Troy hiện đại” bằng cách giấu các máy bay không người lái trong các thùng gỗ. Và vào hôm Chủ Nhật 1/6, nắp của các thùng gỗ này – được kích hoạt từ xa – đã tự động mở ra trên những chiếc xe tải đậu gần các căn cứ không quân của Nga, phóng ra hàng chục chiếc máy bay không người lái đầy bất ngờ mà những người dân và lính Nga ở gần đó cũng không biết chúng đến từ đâu.
Tổng cộng có khoảng hơn 100 máy bay không người lái loại nhỏ 4 cánh quạt xuất hiện trên bầu trời và lao vút về phía các mục tiêu, một số máy bay lao xuống qua đám khói bốc lên từ những chiếc máy bay đã bị hư hại.
Các đoạn video do cơ quan an ninh SBU của Ukraine công bố cho thấy máy bay không người lái lao xuống những chiếc máy bay lớn hơn gấp trăm lần kích thước của chúng đang đậu ở bên dưới, gây hư hại cho các máy bay chiến đấu rất quan trọng này đối với chiến dịch ném bom của Nga vào Ukraine trong suốt mấy năm qua.
Các bức không ảnh và các đoạn video được đăng trên mạng truyền thông xã hội cho thấy một hoạt động được lên kế hoạch tỉ mỉ kết hợp giữa kỹ thuật hiện đại được phát triển ở trong nước cùng với hoạt động tình báo cổ điển bên trong lòng địch đã diễn ra như thế nào.
Tổn thất của Nga
Ukraine cho biết họ đã gây hư hại tổng cộng 41 máy bay chiến đấu trị giá khoảng $7 tỷ tại 4 căn cứ không quân bằng loại máy bay không người lái có tên gọi là “Osa” (ong vò vẽ) trị giá khoảng $2,000 mỗi chiếc. Các video và hình ảnh vệ tinh hiện đang có công khai cho thấy có 12 máy bay bị hư hại tại 2 căn cứ không quân.
Theo một chuyên gia nghiên cứu quân sự, nếu con số thực sự dù chỉ là 12 máy bay thì đây vẫn là một đòn giáng nặng nề vào lực lượng máy bay ném bom chiến lược của Nga.
Hầu hết các máy bay bị bắn trúng đều là máy bay ném bom Tupolev Tu-95, một loại máy bay có từ thời Liên Xô cũ nhưng vẫn đóng vai trò quan trọng trong các chiến dịch bắn hỏa tiễn tầm xa của Nga, và điều này sẽ làm suy yếu khả năng tiến hành chiến tranh của Moscow với các quốc gia láng giềng nhỏ hơn và làm suy yếu khả năng đe dọa các đối thủ xa hơn như Hoa Kỳ – một sự thay đổi có khả năng gây ra những tác động địa chiến lược sâu rộng.
Hiện nay Nga không còn sản xuất các máy bay Tupolev đã có từ nhiều thập niên trước, nghĩa là Nga đã mất đi loại vũ khí nền tảng giúp họ thể hiện sức mạnh quân sự vượt ra ngoài biên giới lãnh thổ. Các máy bay mới của Nga hiện đại và bay nhanh hơn nhưng lại thiếu các đặc điểm quan trọng của các máy bay ném bom vừa bị phá hủy, đáng kể nhất là tầm bay và số lượng vũ khí mà chúng có thể mang theo.
Sau cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vừa rồi của Ukraine, Nga sẽ buộc phải xem xét lại cách thức hoạt động, lưu trữ và bảo vệ phi đội máy bay ném bom chiến lược còn lại của họ. Nga, cũng giống như Hoa Kỳ, thường để máy bay ném bom tầm xa đậu ở bên ngoài và rất dễ nhìn thấy từ trên không, lý do một phần là vì các thỏa thuận giải trừ vũ khí hạt nhân ký kết với Washington vào khoảng cuối thời chiến tranh lạnh.
Vị thế suy yếu của Nga
Các máy bay Tu-95 bị Ukraine bắn trúng đóng vai trò trong phi đội không quân của Nga gần như tương đương với loại máy bay ném bom B-52 và B-1 của Hoa Kỳ. Quân đội Hoa Kỳ còn có máy bay ném bom tàng hình B-2 và đang chế tạo loại máy bay đời mới kế tục là B-21. Tổng cộng, Hoa Kỳ có khoảng 140 máy bay ném bom tầm xa đang hoạt động.
Máy bay Tu-95, lần đầu tiên được đưa vào hoạt động là vào thập niên 1950, lúc đó Liên Xô vẫn chưa chế tạo được động cơ phản lực tầm xa, thay vào đó họ sử dụng 4 động cơ cánh quạt, mỗi động cơ có một cặp cánh quạt bên ngoài quay theo hướng ngược nhau để tăng tốc độ và lực đẩy.
Mặc dù tuổi hoạt động của loại máy bay này đã cao nhưng Nga đang phải đối mặt với một vấn đề lớn hơn, đó là phi đội máy bay chiến lược tầm xa của Hoa Kỳ đang chiếm ưu thế, nếu chỉ so với phi đội B-52 chứ chưa nói tới những loại khác mới hơn. B-52 được thiết kế vào năm 1949 và Hoa Kỳ có kế hoạch giữ khoảng 76 chiếc trong số này bay cho đến ít nhất là năm 2050 nhờ các đợt hiện đại hóa loại máy bay B-52 trong mấy năm qua.
Vấn đề sâu xa hơn đối với Moscow là ngành hàng không quân sự của nước này không có dấu hiệu nào cho thấy có thể thiết kế và sản xuất một chiếc máy bay mới có thể thay thế vai trò của Tupolev. Nếu Ukraine phá hủy nhiều máy bay như họ tuyên bố, thì tổn thất này sẽ là một đòn giáng mạnh vào vị thế siêu cường toàn cầu của Nga.
Máy bay ném bom tầm xa đại diện cho các bộ phận quan trọng trong khả năng tấn công bằng vũ khí nguyên tử của cả Nga và Hoa Kỳ nếu chiến tranh xảy ra. Hai bộ phận còn lại của cái gọi là “bộ ba vũ khí nguyên tử” là tàu ngầm và hỏa tiễn trên bộ. Hải quân Nga gặp nhiều khó khăn trong mấy năm gần đây để duy trì và hiện đại hóa vũ khí của họ. Riêng với loại hỏa tiễn đạn đạo liên lục địa trên bộ và các hầm phóng của chúng thì cho tới thời điểm hiện tại vẫn chưa thể đánh giá về mức độ sẵn sàng của loại vũ khí mới này.
VH
