Hỏi: Bố mẹ chúng tôi cực khổ gầy dựng một nhà hàng Á Đông khá thành công giữa khu phố sầm uất. Ước nguyện của bố mẹ là hai chị em chúng tôi theo nghề bố mẹ vì đó là nơi nuôi sống gia đình chúng tôi sung túc, và cũng là nơi tạo điều kiện cho bố mẹ có thể hỗ trợ kinh tế cho gia đình nội ngoại ở Việt Nam một cách hào phóng. Do đó, chị tôi từ bé đã vừa đi học vừa phụ bố mẹ ở nhà hàng này. Riêng tôi vừa đi học vừa đi làm bên ngoài.
Sau khi tốt nghiệp trung học, chị tôi quyết định không tiếp tục học lên mà chọn kế nghiệp bố mẹ. Riêng tôi theo học đại học, và vừa đi học vừa đi làm chứ không ỷ lại vào kinh tế của bố mẹ. Thỉnh thoảng, bố mẹ cũng gửi cho tôi một cái check 1 đến 2 ngàn đô, coi như tiền lì xì cuối năm. Nhưng tôi là người tự trả hết chi phí cho việc học của mình cũng như những chi phí trong đời sống.
Rồi tôi cũng hoàn tất luận án tiến sĩ và đi dạy với một mức lương trung bình và một món nợ student loan mà tôi tự trả hết dần dần. Cũng với tính cần kiệm như bố mẹ mà tôi đã để dành được trên năm trăm ngàn sau 30 năm làm việc, cộng với tiền đầu tư 401k và Mutual Fund thì tôi có thể về hưu một cách thoải mái.
Sau một thời gian dài tằn tiện, bố mẹ đã mua đứt luôn cái building mà nhà hàng chúng tôi tọa lạc. Khi bố mẹ đến tuổi về hưu, họ giao trọn nhà hàng đó cho chị tôi với tờ di chúc mà họ tự viết chung chung là chị phải take care tôi khi tôi cần và chia cho tôi phần nào tài sản đó. Tuy nhiên, sau khi bố mẹ mất, chị tôi làm ăn càng ngày càng thất bại. Chị còn thế chấp cái building để mượn nợ thêm và bắt tôi ký tên giấy tờ trao hết chủ quyền để chị dễ dàng deal với nhà băng.
Có lần chị thú nhận rằng nhà hàng và building chỉ là một đống nợ và phần thừa kế của tôi chẳng còn gì nữa. Tôi cũng không trách móc gì chị vì thực sự chị cũng không phải là người xấu mà có thể chị không may mắn mà thôi. Nhưng cũng từ đó mà mối quan hệ giữa tôi và chị trở nên phần nào xa cách vì chị trách tôi và bố mẹ tôi là cho tôi đi học lên cao trong khi đó chị phải kế nghiệp bố mẹ. Điều này không hoàn toàn đúng. Dù bố mẹ muốn cả 2 chị em chúng tôi kế nghiệp nhà hàng, nhưng họ không hề áp đặt mà cho chúng tôi có sự lựa chọn.
Vừa qua, chị mượn tôi 10 ngàn đô để chị giúp thằng con trai chị trả nợ credit card. Tôi từ chối và viện lý do là tôi mới bị thiệt hại và mất đi nhiều tiền đầu tư. Nhưng thực sự tôi vẫn dư sức cho chị mượn. Tôi chỉ sợ là theo cái đà này mà chị lại cứ mượn tiền hoài thì tôi cũng không đáp ứng được vì mấy đứa con của chị đều trên 30 tuổi nhưng vẫn ỷ lại, không đứa nào nỗ lực học hành hay kiếm ăn bằng một nghề nào khác.
Tôi vẫn thương chị và các cháu nhưng càng ngày chị lại càng trách móc rằng tôi được bố mẹ nuôi cho ăn học trong khi chị không có cơ hội đó. Ngoài ra, chị cho rằng bố mẹ trả tiền học phí cho tôi. Tôi không muốn đôi co làm cho chị buồn và mặc cảm thêm với sự thất bại của chị. Mà tôi có làm gì sai đâu? Tôi còn cho chị hết phần thừa kế của mình mà bố mẹ để lại.
Vừa rồi chị bị bệnh nặng. Trong một lần gia đình tụ họp, chị đem chuyện nhà hàng ra và nói là chị sẽ viết di chúc để lại toàn bộ chủ quyền nhà hàng và building cho tôi nếu tôi hứa sẽ take care các con chị. Tôi không nói gì và đang nghĩ cách thoái thác, nhưng tâm trạng tôi cũng phần nào bị giày vò vì tôi không nỡ bỏ rơi người thân trong gia đình. Luật sư nghĩ tôi phải làm sao?
Đáp: Sự cân nhắc của bạn cũng là điều hợp lý. Trước khi bạn giúp chị mình, bạn nên lo lắng việc để dành tiền về hưu là điều quan trọng để bạn không trở thành gánh nặng cho gia đình mình. Nhưng cảm giác “guilty” muốn giúp người thân là chuyện đương nhiên.
Chuyện bố mẹ bạn tự viết di chúc dẫn đến việc từ ngữ sử dụng không rõ ràng trong việc thừa kế là điều đáng tiếc. Cũng may bạn nhường nhịn chị mình, chứ những gia đình khác thì việc viết di chúc không rõ ràng dễ dàng dẫn đến tranh chấp, căng thẳng.
Về việc cho chị bạn mượn tiền để giúp thằng con chị trả nợ, con cái khi dưới tuổi vị thành niên là trách nhiệm của bố mẹ, và từ bé bố mẹ phải hướng dẫn, giáo dục con mình về vấn đề chi tiêu cũng như việc tự chịu trách nhiệm cho cuộc đời mình khi trưởng thành. Chị bạn có thể dung túng con mình dẫn đến tình trạng nợ nần hiện tại. Nhưng con chị bạn đã lớn, bạn là người dì thôi thì đó lại càng không phải là trách nhiệm của bạn.
Việc chị bạn mượn tiền bạn không được và giờ “dụ khị” bằng cách hứa cho bạn building và nhà hàng để rồi bạn phải chịu trách nhiệm cả đời để lo cho các con chị, dù chúng đã trên tuổi vị thành niên, là điều không hợp lý. Tình cảm gia đình đương nhiên làm bạn cảm thấy khó xử vì bạn cũng thương chị và cháu mình, đặc biệt là khi chị mình đang bị bệnh.
Nếu bạn cho chị mình mượn tiền thì bạn nên coi đó như một món quà tặng chứ đừng nghĩ là cho mượn và sẽ đòi lại được, vì chuyện chị bạn có trả lại hay không là điều không bảo đảm được. Theo luật pháp, nợ không có thế chấp tài sản có giá trị là nợ không bảo đảm.
Bạn giúp chị bạn lần này để rồi nó trở thành một gánh nặng về lâu về dài thì không nên nhận. Chuyện chị bạn muốn bạn hứa giúp “take care” các con của chị là một dấu hiệu họ sẽ mượn tiền bạn thường xuyên hơn mà không phải trả vì chị bạn hứa cho bạn thừa kế business & building. Nếu ngày chị bạn qua đời mà trong di chúc của chị bạn không giữ lời hứa đó thì bạn cũng chẳng làm gì được. Nhưng trước mắt là họ sẽ viện lý do đó mà làm phiền bạn thường xuyên hơn về chuyện tiền bạc. Ngoài ra, chính chị của bạn từng thú nhận là nhà hàng và building chỉ là một đống nợ thì bạn có kế thừa cũng chỉ là kế thừa nợ mà thôi.
Nếu bạn chuẩn bị tâm lý cho mình để có thể từ chối bất cứ lúc nào mà họ lợi dụng bạn quá đáng thì chuyện bạn có dư ra tí để tặng quà cho chị và cháu mình một lần thì cũng là điều ok. Còn chuyện bạn được chủ quyền chỉ có thể là lời hứa viển vông. Bạn có thể mở lòng chia sẻ với chị mình bằng những cách khác chẳng hạn như giúp chăm sóc và quan tâm đến chị khi chị bị bệnh, nhưng việc mở lòng đó không nhất thiết phải luôn đi đôi với việc mở ví, bóp của mình. Còn nếu họ không quý bạn ngoại trừ khi bạn mở ví, bóp thì có lẽ tình thân đó cũng nên đặt dấu hỏi.
Ls. AT
(Cell phone: 623-341-8835)
