Kể từ khi chiến tranh Ukraine nổ ra, quân đội Ukraine đã có rất nhiều sáng kiến trong việc áp dụng kỹ thuật trên chiến trường và đã làm thay đổi các học thuyết về chiến tranh – trong đó có vũ khí máy bay không người lái. Kỹ thuật mới nhất được quân đội Ukraine sử dụng trên chiến trường gần đây là trí tuệ nhân tạo (AI).
Vào một buổi tối mới đây, 3 máy bay không người lái của Ukraine đã bay trong màn đêm đến một vị trí của Nga và tự quyết định thời điểm tấn công vào mục tiêu.
Cuộc tấn công này là một ví dụ về việc quân đội Ukraine đang sử dụng kỹ thuật AI để cho các nhóm máy bay không người lái phối hợp với nhau tấn công các vị trí của Nga, một kỹ thuật tân tiến báo hiệu một viễn cảnh của chiến trường trong tương lai.
Các chuyên gia quân sự cho biết cái gọi là kỹ thuật bầy đàn (swarm technology) mở ra một chiến tuyến mới cho loại vũ khí chiến thuật máy bay không người lái bởi khả năng cho phép hàng chục, thậm chí hàng nghìn máy bay không người lái – hay còn gọi là bầy đàn – được phóng đi cùng một lúc để áp đảo hệ thống phòng thủ của một mục tiêu, có thể là một thành phố hay một địa điểm quân sự riêng lẻ nào đó.
Ukraine đi tiên phong
Trên thực tế, quân đội Ukraine đã tiến hành các cuộc tấn công sử dụng kỹ thuật bầy đàn trên chiến trường trong gần một năm qua. Các nhà phân tích cho biết các cuộc tấn công chưa từng được báo cáo trước đây là lần đầu tiên kỹ thuật bầy đàn được sử dụng thường xuyên hơn trên chiến trường, một lần nữa làm nổi bật vị thế tiên phong của Ukraine trong việc sử dụng vũ khí máy bay không người lái.
Kỹ thuật bầy đàn kết hợp hai loại vũ khí kỹ thuật đang ngày càng được sử dụng nhiều hơn trong chiến tranh hiện đại: AI và máy bay không người lái. Các công ty và quân đội trên thế giới đang chạy đua để phát triển phần nhu liệu (software) sử dụng AI để liên kết và điều khiển các nhóm máy bay (hoặc thiết bị) không người lái, cho phép chúng tự liên lạc và phối hợp với nhau sau khi được phóng đi.
Quân đội Ukraine sử dụng kỹ thuật mới này từ một công ty nội địa có tên là Swarmer để thực hiện các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái.
Nhưng việc sử dụng AI trên chiến trường cũng làm dấy lên mối lo ngại về mặt đạo đức rằng máy móc vô hồn có thể được hoàn toàn giao phó để quyết định về số phận của binh lính và dân thường.
Các máy bay không người lái được phóng đi trong cuộc tấn công gần đây của Ukraine đã sử dụng kỹ thuật do công ty nội địa Swarmer phát triển. Nhu liệu của công ty này cho phép các nhóm máy bay không người lái quyết định chiếc nào sẽ chịu trách nhiệm tấn công trước và tự điều chỉnh nếu cần, ví dụ trong trường hợp một chiếc bị hết pin sớm thì chiếc khác thay thế.
Theo một sĩ quan Ukraine cho biết, kỹ thuật bầy đàn của công ty Swarmer lần đầu tiên được quân đội Ukraine sử dụng khoảng một năm trước là để rải mìn, và kể từ đó, kỹ thuật này được sử dụng để nhắm vào binh lính, thiết bị và cơ sở hạ tầng của quân đội Nga.
Một đơn vị được trang bị kỹ thuật bầy đàn hiện nay sử dụng từ 3 đến 8 máy bay không người lái. Tuy nhiên, số máy bay không người lái có thể tăng thêm trong tương lai gần và một nhu liệu mới đang được thử nghiệm với một nhóm khoảng 25 máy bay không người lái.
Trong một cuộc tấn công
Để thực hiện một cuộc tấn công, thông thường quân đội Ukraine sử dụng một máy bay không người lái trinh sát và hai chiếc khác mang loại bom nhỏ để nhắm vào một chiến hào của Nga. Người điều khiển cung cấp cho các máy bay không người lái một vùng mục tiêu để tìm kiếm vị trí của quân địch và ra lệnh tấn công khi phát hiện ra vị trí đó. Máy bay không người lái trinh sát lập bản đồ đường bay cho các máy bay ném bom bám theo, sau đó chính các máy bay không người lái sẽ quyết định khi nào và chiếc nào sẽ thả bom xuống mục tiêu.
Ba người thật tham gia vào các phi vụ này bao gồm: một người lập kế hoạch, một người điều khiển máy bay không người lái và một người chỉ đường. Nếu không có phần nhu liệu bầy đàn, một phi vụ sẽ cần đến 9 người. Việc sử dụng kỹ thuật bầy đàn này giúp quân đội Ukraine tiết kiệm thời gian và có thêm nhân sự để làm các nhiệm vụ khác.
Kỹ thuật mới này là một sự hỗ trợ rất lớn cho quân đội Ukraine bởi vì họ đang phải chiến đấu với một đối thủ Nga với một lực lượng đông đảo hơn nhiều lần. Cần ít người để điều khiển cũng có nghĩa là giúp đơn giản hóa việc phối hợp một cuộc tấn công, trong khi các máy bay không người lái vừa bay vừa liên lạc với nhau ở một khoảng cách gần sẽ giúp giảm nguy cơ phe địch có thể gây nhiễu tín hiệu đến các máy bay không người lái.
Một điều cần nói rõ là các hoạt động kỹ thuật bầy đàn của Ukraine hiện vẫn chưa đạt được mức độ được coi là một bầy đàn hoàn chỉnh. Để đạt được điều đó phải cần tới hàng trăm máy bay không người lái di chuyển cùng nhau một cách thông minh và biết tự động phản ứng.
Tuy nhiên, ngay cả với một đội hình tự động nhỏ bao gồm từ 3 tới 8 chiếc máy bay không người lái như hiện nay cũng được xem là rất đáng ca ngợi. Công ty Swarmer cho biết họ đang chuẩn bị thử nghiệm một bầy đàn gồm hơn 100 máy bay không người lái.
Cuộc chạy đua trên thế giới
Hoa Kỳ, Trung Quốc, Pháp, Nga và Nam Hàn nằm trong số các quốc gia đang nghiên cứu kỹ thuật bầy đàn. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho biết họ không hề biết về việc kỹ thuật mới này được sử dụng thường xuyên trên chiến trường cho đến khi nghe tin về các hoạt động ở Ukraine gần đây.
Hoa Kỳ đã từng nghiên cứu kỹ thuật này ít nhất là từ năm 2016, sau khi phóng đi hơn 100 máy bay không người lái cỡ nhỏ từ 3 chiến đấu cơ phản lực.
Năm 2021, các giới chức quân đội Israel tuyên bố với giới truyền thông địa phương rằng họ đã sử dụng một bầy đàn máy bay không người lái nhỏ để định vị, nhận dạng và tấn công phiến quân ở dải Gaza.
Tuy nhiên, kể từ đó đến nay, quân đội Israel dường như không đề cập thêm đến việc sử dụng bầy đàn máy bay này, khiến một số chuyên gia về máy bay không người lái cho rằng có thể quân đội Israel vấp phải những thử thách với kỹ thuật mới này.
Đối với kỹ thuật bầy đàn, thử thách lớn nhất là làm sao để giữ được sự liên lạc ổn định giữa các máy bay không người lái trong khi đang làm nhiệm vụ,
Riêng tại Ukraine, kỹ thuật của công ty Swarmer lúc ban đầu cũng đã gặp phải những vấn đề rắc rối. Có lúc, các máy bay không người lái đã trao đổi quá nhiều thông tin với nhau khiến gây cho hệ thống điện toán bị quá tải.
Kỹ thuật AI đang ngày càng được quân đội chú trọng và ngày càng được sử dụng nhiều hơn trên chiến trường, nhưng chủ yếu vẫn là để phân tích dữ liệu hoặc điều hướng.
Tuy nhiên, với sự nổi lên của kỹ thuật AI trong chiến tranh đang làm dấy lên những lo ngại đạo đức về khả năng máy móc tự đưa ra quyết định liên quan đến sự sống còn của con người mà không cần có sự giám sát của người thật. Liên Hiệp Quốc đã kêu gọi cần có sự kiểm soát đối với những loại vũ khí tự động gây chết người.
Theo các quy tắc giao tranh hiện hành, Hoa Kỳ và các đồng minh đòi hỏi phải có sự tham dự của ít nhất một người khi đưa ra lệnh tiêu diệt địch quân
Công ty Swarmer cho biết trong kỹ thuật của họ, con người sẽ nắm vai trò đưa ra quyết định tối hậu là có nên bóp cò hay không.
VH
