Tôi nhớ, khi Disney tuyên bố làm lại Mulan (Hoa Mộc Lan) với phiên bản người đóng, rất nhiều fans mừng rỡ phấn khích, đón chờ. Ðây là một phim làm lại sau một loạt các phim làm lại ăn khách của Disney với người đóng như The Jungle Book, Cinderella, Aladdin, Beauty and the Beast, Dumbo… Thế nhưng, không như những bản phim làm lại khác, Mulan bản mới lại chẳng được khán giả hân hoan chào đón. Ngược lại, gây tranh cãi nảy lửa trên mạng xã hội, báo chí và càng ngày càng bị tẩy chay.
Tranh luận về Mulan đã bắt đầu từ khi Lưu Diệc Phi được chọn vào vai Hoa Mộc Lan. Tôi nhớ khán giả phương Tây lúc đó, bao gồm nhiều người gốc Á, sung sướng khi thấy rao tuyển một diễn viên người Hoa cho vai Hoa Mộc Lan (vì Hollywood hay có thói quen chọn diễn viên “sai màu da”), trong khi khán giả Châu Á lại ca thán, chọn ai không chọn, sao lại chọn diễn viên dở nhất của Trung quốc?
Nhưng trận tẩy chay thực sự bắt đầu từ năm 2019, khi Lưu Diệc Phi lên tiếng ủng hộ cảnh sát Hong Kong, chống lại người biểu tình (1). Từ đó dẫn tới lời kêu gọi tẩy chay Mulan từ phong trào dân chủ Hong Kong, với hashtag #BoycottMulan trên Twitter – không thể nào ủng hộ một bộ phim, đặc biệt phim về Hoa Mộc Lan, mà ngôi sao chính thẳng thừng lên tiếng đứng về phía độc tài và đàn áp. Càng mỉa mai hơn khi bản thân Lưu Diệc Phi là công dân Mỹ, hưởng tự do và quyền lợi của nước Mỹ.
Ðó là từ trước khi phim hoàn thành.
Bảo Huân
Trong năm 2020, giữa mùa dịch Coronavirus, Disney lừng khừng chưa muốn phát hành Mulan. Khán giả muốn xem bảo quên rạp đi, cứ quăng lên Disney plus, nhưng nhà sản xuất lại muốn ra rạp mới hy vọng lấy lại được tiền. Disney tuyên bố ngày ra rạp rồi lại hoãn, đổi ngày rồi lại hoãn, dùng dằng qua lại ít nhất 3 lần rồi mới tuyên bố hoãn vô thời hạn (2). Cuối cùng, quyết định đưa lên Disney plus, nhưng lúc đó lại gây tranh cãi trên Twitter – có ai muốn đã đóng tiền tháng cho Disney plus rồi lại phải trả thêm $30 chỉ để xem Mulan? Người bênh, bảo giá thế là rẻ cho cả nhà – thông thường cha mẹ con cái ra rạp xem còn phải trả nhiều hơn. Người khác độp lại, đó là gia đình, nếu ai đó muốn xem một mình thì sao? Ai muốn trả hơn tiền vé ra rạp để một mình xem Mulan trên màn hình TV bé tí ở nhà?
Không chỉ thế, tới tháng 9 lại nổ ra một cuộc tẩy chay mới, khi người ta phát hiện ra Disney quay bộ phim Mulan ở Tân Cương, thậm chí còn viết lời cảm ơn đặc biệt tới quan chức Tân Cương trong phần thông tin cuối phim (3). Nhiều người trước đó có thể không quan tâm phong trào Hong Kong, hoặc nghĩ Lưu Diệc Phi chỉ là diễn viên và diễn viên đôi khi có thể nói mấy câu ủng hộ nhà nước để bảo vệ sự nghiệp của mình. Nhưng một hãng lớn như Disney quyết định quay phim ở Tân Cương và bắt tay với đám độc tài là chuyện hoàn toàn khác. Ðây là vấn đề nhân quyền, là đạp lên giá trị nhân văn và bắt tay với kẻ đàn áp – ngay giữa Tân Cương, trong khi dân Duy Ngô Nhĩ (Uyghurs/ Uighurs) đang bị hành hạ tra tấn trong các trại tập trung, thậm chí phụ nữ còn bị triệt sản. Ði kèm với hashtag #BoycottMulan là #BoycottDisney, #StandwithHongKong, #StandwithUyghurs, v.v.
Khi tôi thử hỏi trên Twitter – tổng số 97 người tham gia bình chọn, chỉ có 19.6% bảo sẽ xem Mulan, 14.4% muốn xem nhưng không muốn trả tiền, 27.8% không có hứng thú, và 38.1% tẩy chay (4).
Nhưng sự thú vị không dừng lại ở đó. Cái thú vị bất ngờ nhất là Disney bán rẻ giá trị, cúi đầu với nhà nước Trung cộng, làm một bộ phim bị tẩy chay ở nhiều nước Châu Á và các nước dân chủ ở phương Tây, nhưng ngay ở Trung cộng, Mulan cũng hoàn toàn thất bại (5). Vì vấn đề Tân Cương, nhà nước Trung cộng không cho báo chí viết về Mulan (6).
Không chỉ chuyện chính trị, Mulan càng bị khán giả Trung cộng chê tan nát – chỉ vì nấu bằng chảo và ăn bằng đũa không có nghĩa nó là món ăn Hoa. Mulan có thể có bối cảnh Trung quốc và diễn viên người Hoa nhưng vẫn là câu chuyện của Mỹ, phim của Mỹ dưới cách nhìn và giá trị của Mỹ. Mulan bị chê là câu chuyện không đúng Hoa; Lưu Diệc Phi diễn gượng gạo còn các nhân vật khác không có chiều sâu, thoại lẫn chi tiết đều sống sượng, kịch bản lắm lỗ hổng, còn các cảnh đánh đấm thì biên đạo kém cỏi và phần chỉnh sửa thật tệ hại, chôm các cảnh đánh nhau từ Anh hùng, Ngọa hổ tàng long, hay Thập diện mai phục nhưng làm hỏng bét v.v. Nhiều khán giả khác thích phim hoạt hình cũ của Disney thì phiên bản mới lại cắt bỏ cả phần ca hát và nhân vật rồng Mushu (7).
Nói chung thất bại toàn tập.
Liệu Disney có rút ra được bài học gì từ Mulan không? Một mặt, Disney cũng như rất nhiều công ty lớn khác chẳng thực sự quan tâm tới giá trị gì – quan trọng là hiệu quả kinh doanh, quan trọng là thắng lớn. Khán giả không phải ai cũng quan tâm tới chính trị, đặc biệt chính trị ngoài nước Mỹ. Nhiều người chỉ muốn xem phim thiếu nhi cùng con cái. Disney không phải là trường hợp ngoại lệ – từ nhiều năm nay, Hollywood đã bị Trung quốc khống chế theo nhiều nghĩa, hoặc là có hãng Tàu bỏ tiền, hoặc là muốn thắng lớn ở thị trường Tàu, thế là tự kiểm duyệt, tự ép mình trong khuôn khổ để không làm Tập Cận Bình mất vui, không làm mất gần tỷ người xem phim (8). Cái “không may” của Mulan là vừa tai tiếng chuyện Lưu Diệc Phi và phong trào dân chủ Hong Kong, vừa ngu xuẩn chuyện Tân Cương trong khi thế giới đang lên tiếng về diệt chủng. Chỉ khi hàng loạt người “vote” bằng túi tiền, Disney mới có thể nhận ra sai lầm khi luồn cúi với nhà nước Tàu.
Mặt khác, Disney muốn tận dụng thị trường hơn tỷ dân của Trung Quốc và chấp nhận luồn cúi nhưng lại làm ăn ẩu tả – từ biên kịch đến đạo diễn đều không phải gốc Hoa, cuối cùng làm ra một bộ phim bị xem là hổ lốn, bối cảnh Hoa và diễn viên Hoa nhưng câu chuyện Mỹ.
Còn tôi nghĩ gì về Mulan? Chưa xem. Tôi tẩy chay Mulan.
DN
(1) https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-china-49373276
(2) https://variety.com/2020/film/box-office/mulan-release-date-delayed-disney-1234699183/
(4) https://twitter.com/nguyenhdi/status/1304072738500419586
(7) https://supchina.com/2020/09/11/why-chinese-viewers-hate-disneys-mulan/
https://variety.com/2020/film/asia/why-china-hates-disney-mulan-1234770198/
(8) https://www.theguardian.com/film/2020/aug/05/china-hollywood-films-damaging-impact-report
