Ngày 3/3/2021, một phụ nữ 33 tuổi tên Sarah Everard mất tích ở phía nam London sau khi rời nhà một người bạn gần Clapham Common để đi bộ về nhà ở Brixton – thông thường mất khoảng 50 phút. Hình ảnh cuối cùng của cô còn sống là từ camera chuông cửa trên đường A205 Poynders.

Ngày 9/3, Wayne Couzens, một sỹ quan Cảnh sát Metropolitan, bị bắt trước tiên do bị tình nghi bắt cóc và sau đó bị nghi là đã giết Sarah Everard. Ngày 10/3, thi hài của cô được tìm thấy trong rừng, gần Ashford. Couzens bị buộc tội bắt cóc và giết người hai ngày sau đó1.

Cái chết của Sarah Everard gây rúng động và dấy lên một cuộc tranh luận khắp Anh quốc.

Tranh luận trên mạng xã hội

Trên Twitter, một loạt phụ nữ sử dụng các hashtag như #SarahEverard, #ViolenceAgainstWomen  (Bạo lực đối với phụ nữ),  #EndViolenceAgainstWomen  (Chấm dứt bạo lực với phụ nữ), #WomenLivesMatter (Mạng sống của phụ nữ cũng đáng giá, nhại theo Black Lives Matter) v.v. để nói về bạo lực với phụ nữ ở nước Anh nói chung hoặc nói về kinh nghiệm bản thân từng bị tấn công, theo dõi, quấy rối v.v. Nhiều phụ nữ trên Twitter cũng nói về nỗi sợ của phụ nữ nói chung khi ra đường một mình, đặc biệt khi trời tối, và nói về những trải nghiệm và cảm giác đàn ông không trải qua và không hiểu nổi—đàn ông có thể lo ngại bị cướp giật, tấn công, giết chết nhưng phụ nữ còn có nỗi sợ bị cưỡng hiếp.  Cái gây sốc nhất trong trường hợp Sarah Everard là, nếu Wayne Couzens đúng là thủ phạm, đây là một sỹ quan cảnh sát, ở vị trí mọi người tin tưởng—nếu cảnh sát không tin được thì còn tin ai?

Phản ứng lại, một loạt đàn ông dùng hashtag #NotAllMen để nói không phải mọi đàn ông đều nguy hiểm, không phải mọi đàn ông đều theo dõi, quấy rối tình dục, đánh đập, tấn công phụ nữ… và đàn ông cũng có thể là nạn nhân, không nên khái quát và bôi xấu đàn ông và gây chia rẽ như vậy.

Dùng cùng hashtag #NotAllMen, nhiều người trả lời lại, vâng không ai nói là tất cả đàn ông đều nguy hiểm, nhưng phụ nữ không thể biết được ai nguy hiểm, ai tin cậy được, nên phải tự bảo vệ bằng cách cẩn thận với tất cả đàn ông nói chung. Phụ nữ phải dè dặt và cẩn trọng hơn vì yếu hơn nam giới.

Ði xa hơn, một phụ nữ thậm chí còn so sánh, nếu được đưa một tô khoai tây chiên và nghe là một trong số đó có độc, người ta tất nhiên sẽ tránh hết cả tô; với đàn ông cũng vậy. Tuy nhiên đã có người đáp lại, kiểu so sánh này phát xít Ðức từng dùng cho dân Do Thái trước đây, hoặc có chính trị gia đã dùng cho người tỵ nạn Syria2. Ðây là lối nói rất nguy hiểm.

Cái chết của Sarah Everard cũng dẫn tới các cuộc tranh luận khác về vấn đề đồng thuận (consent), khuynh hướng đổ lỗi nạn nhân (victim-blaming), hoặc tranh cãi nỗi sợ của phụ nữ có bị phóng đại quá không v.v.

Sarah Everard. nguồn: en.wikipedia.org/wiki

Reclaim These Streets

Sau cái chết gây rúng động của Sarah Everard, nữ nam tước Jones của đảng Green đề xuất ra luật giờ giới nghiêm cho đàn ông vào 6 giờ tối, để phụ nữ cảm thấy an toàn khi ra đường3.

Ðề xuất trên tất nhiên bị bác bỏ, nhưng một số phụ nữ trên mạng cũng nói bản thân và nhiều phụ nữ khác phải tự ấn định giờ giới nghiêm (curfew) cho mình để an toàn, và tự hỏi tại sao phải vậy. Reclaim These Streets (tạm dịch Ðòi lại đường phố) tổ chức một buổi tưởng niệm (vigil) cho Sarah Everard và cho tất cả những phụ nữ cảm thấy không an toàn, tất cả những phụ nữ mất tích hoặc bị tấn công trên đường phố.

Tên gọi Reclaim These Streets có vẻ là copy phong trào biểu tình Reclaim the Night (tạm dịch Ðòi lại đêm) ở Anh vào thập niên 70, khi Yorkshire Ripper đang giết hàng loạt phụ nữ ở miền bắc nước Anh và phụ nữ được khuyên không ra đường khi trời tối. Trong khoảng năm 1975-1980, Yorkshire Ripper hay tên thật là Peter Sutcliffe giết tổng cộng 13 phụ nữ và tìm cách sát hại 7 phụ nữ khác—đa phần ở West Yorkshire, trong đó có 6 vụ ở Leeds4.

Trên trang web chính thức, Reclaim These Streets nói đường phố lẽ ra phải an toàn cho phụ nữ, bất kể đang mặc gì, ra ngoài giờ nào v.v. và cách phản ứng khi có bạo lực với phụ nữ không phải là kêu gọi phụ nữ phải hành xử khác, như không ra đường ban đêm hoặc nếu ra ngoài phải mặc quần áo sáng màu, nắm chặt chùm chìa khóa trong tay làm vũ khí v.v…5 Tuy nhiên, Reclaim These Streets không nói rõ giải pháp là gì.

Vài số liệu thống kê

Theo BBC, số liệu của Femicide Census cho thấy trong 10 năm 2009-2018, ở khắp Anh quốc (United Kingdom, bao gồm England, Wales, Scotland, và Bắc Ireland) có 1,425 phụ nữ bị đàn ông giết—tức là cứ khoảng 3 ngày là có một vụ6.

Cũng theo bài báo của BBC, trong thập niên vừa qua ở England và Wales có 4,493 nạn nhân nam bị giết và 2,075 nạn nhân nữ. Cứ 10 kẻ sát nhân thì hơn 9 là nam.

Ðáng chú ý, trong khi 32% nạn nhân nam bị giết là do người lạ, chỉ có 13% phụ nữ bị giết do người lạ. Trong các vụ phụ nữ bị giết ở England và Wales, 14% là do người trong gia đình, 32% là do partner hoặc ex-partner (bạn trai/ chồng hoặc bạn trai cũ/ chồng cũ), 9% là do bạn hoặc người quen, 2% là do một người quen khác, còn lại 30% là không có kẻ tình nghi.

Hai ý này có xuất hiện trong cuộc tranh luận sau cái chết của Sarah Everard—đàn ông bị giết nhiều hơn, và đa phần phụ nữ bị giết bởi người quen chứ không phải người lạ trên đường.

Tuy nhiên BBC cũng nói, theo năm 2017 (năm gần nhất có số liệu), Văn phòng thống kê quốc gia (Office for National Statistics) ước tính khoảng 3.4 triệu phụ nữ từng bị tấn công tình dục trong đời, bao gồm 1 triệu bị cưỡng bức hoặc suýt bị cưỡng bức. Số đàn ông từng bị tấn công tình dục là 650,000. Phần lớn các vụ cưỡng bức không được kết án, thậm chí không truy tố.

Cứ 5 phụ nữ thì có 1 đã từng bị theo dõi, từ sau tuổi 16, gấp đôi con số của nam giới.

Trong năm vừa qua, số lượng phụ nữ bị bạo hành gia đình ở England và Wales được ước tính khoảng 1.6 triệu—bao gồm bạo hành về thể chất, tình cảm, và tài chính. Con số nam giới bị bạo hành là khoảng 757,000.

Quay lại vụ tranh luận về Sarah Everard, một số đàn ông đã hỏi trên Twitter là nếu cùng đi trên đường lúc trời tối, có thể làm gì để phụ nữ bớt sợ? Lời khuyên là đi chậm lại hoặc qua bên kia đường, không đi ngay sau lưng phụ nữ, không che mặt hoặc đội hoodie, không để tay trong túi, không cùng đi vào hẻm vắng, lên tiếng khi thấy đàn ông khác cư xử không đàng hoàng v.v…7 Ðây là những hành động nhỏ để phụ nữ cảm thấy thoải mái và bớt lo sợ hơn khi đi một mình ban đêm.

Trong khi đó, mọi người, bất kể giới tính, vẫn phải tiếp tục cẩn thận và tự bảo vệ mình.

DN

1: https://www.theguardian.com/uk-news/2021/mar/12/sarah-everard-met-police-officer-wayne-couzens-charged
2: https://twitter.com/DamCou/status/1370714743028203521
3: https://www.mylondon.news/news/zone-1-news/sarah-everard-6pm-curfew-men-20090712
4: https://en.wikipedia.org/wiki/Peter_Sutcliffe
5: https://reclaimthesestreets.com/
6: https://www.bbc.co.uk/news/explainers-56365412
7: Một ví dụ: https://twitter.com/StuartEdwards/status/1369415579183046664