Mùa Hè chưa “chính thức” mở màn theo niên lịch mà nhiều nơi trên đất Huê Kỳ đã nóng đổ lửa. Nhiệt độ lên đến 115 độ F trong mấy ngày qua. Nhựa đường chảy nhão nhoẹt trong khi bá tánh trân mình chịu đựng sức nóng nung người chung quanh. Đất đai nứt nẻ vì nắng. Vùng tây nam tương đối khô nên cư dân chỉ chịu nóng trong khi cây cối cháy nám vì thiếu nước và các rừng cây khô chỉ chờ một mồi lửa nhỏ là có thể gây cháy rừng! Vùng trung tâm Huê Kỳ thì chịu thêm cái ẩm ướt khó chịu của mùa viêm nhiệt.
nguồn: pixabay
Nắng khô hay nóng ẩm đều mang theo những khó khăn khi đất trời quá tay. Nhà nào có máy lạnh thì lo mất điện vì ai cũng sử dụng điện năng để nguôi hơi nóng mặt trời. Chạy máy lạnh đều đều tất nhiên là tốn kém, món tiền điện gia tăng theo tỷ lệ hơi nóng và thời gian bị “rang khô”. Ấy là chuyện cá nhân nhưng về môi sinh thì tai hại lắm. Các công ty cung cấp điện năng đều phải sử dụng nhiều nhiên liệu hơn, thải ra nhiều phế chất hơn và không khí càng nóng hơn, đặc quánh hơn nhất là về đêm khi hơi nóng không bốc hơi lên cao như [so với] ban ngày!
Ðể bảo vệ sức khỏe và tiết giảm việc sử dụng máy lạnh, ta có thể làm những gì trong mùa viêm nhiệt?
Theo ông Povl Ole Fanger, người đề xướng “phương trình thoải mái” (the comfort equation) bao gồm các con số từ nhiệt độ, độ ẩm, vận tốc không khí (air velocity), quần áo và mức hoạt động của cơ thể. Những yếu tố ấy tương tác và ảnh hưởng đến mức “dễ chịu” của cơ thể.
Ở ngoài trời, ta không thể thay đổi nhiệt độ, độ ẩm hay vận tốc bay của không khí. Nhưng ta có thể chọn lựa quần áo thích hợp để “giải nhiệt”. Vào mùa Hè, hãy mặc loại quần áo thoáng khí, rộng rãi và bằng vải cô tông. Quần áo rộng giúp không khí “bay” qua da dễ dàng, mang theo hơi ấm / nóng do cơ thể tiết ra giúp làm mát cơ thể và mang lại sự dịu mát. Loại vải cũng ảnh hưởng đến việc thoát nhiệt: vải sợi như cô tông “thở” qua việc cho không khí “đi” qua; ngược lại quần áo bằng vải “nhựa” (polyester) sẽ “bí” và giữ thân nhiệt (body temperature).
Thân nhiệt điều tiết bởi một cấu trúc tại não bộ có tên hypothalamus. Cấu trúc này hoạt động từa tựa như cái nhiệt kế, thay đổi thân nhiệt đáp ứng với độ nóng / lạnh từ da, nhất là vùng da nơi ta có thể đếm nhịp tim mạch, pulse point, từ mạch máu nằm dưới da. Muốn giảm thân nhiệt, hãy dùng các túi nước mát / lạnh để chườm tại các vùng da như thái dương, cổ, cổ tay… Da bớt nóng và hypothalamus sẽ giảm hoạt động qua việc giảm nhịp tim, giảm lượng máu luân lưu.
Ði đứng chậm rãi thong thả thay vì chạy nhảy cũng giúp điều hòa thân nhiệt vì tim bớt đập nhanh, máu bớt chạy rần rần như khi tập tạ, chạy nhanh… Trong mùa nóng, đừng chạy việt dã, đừng tập thể dục ngoài trời vì sẽ mất sức nhanh chóng và có thể bị heat stroke.
Hãy uống đủ nước vì cơ thể tháo mồ hôi nhiều hơn. Ðổ mồ hôi là cách giảm thân nhiệt nhanh chóng nhất [khi thân nhiệt lên cao, máu chạy rần rần dưới da để thoát nhiệt] và ta có thể giải nhiệt một cách hiệu quả khi cơ thể có đủ nước.
Ðừng chờ cho đến khi cảm thấy khát, vì khi có cảm giác khát thì cơ thể đã bị khô nước khá nhiều. Hãy uống nước đều đặn trong ngày trước khi có cảm giác khát.
Nhiệt độ và độ ẩm là hai yếu tố ảnh hưởng lẫn nhau, khi không dùng máy lạnh ta cần thẩm định cả hai yếu tố này. Ðộ ẩm tiết giảm việc cơ thể tháo mồ hôi; khi trời nóng và ẩm, ta khó thoát mồ hôi vì không khí đã “nặng hơi nước”, mồ hôi từ cơ thể khó bốc hơi. Không khí càng ẩm, cơ thể càng khó chịu vì mồ hôi rịn khắp châu thân và thân nhiệt lên cao hơn nữa. Tạm hiểu là để giải nhiệt một cách hữu hiệu, ta cần vùng không gian chung quanh khô ráo.
Làm thế nào để dịu hơi nóng và độ ẩm trong nhà?
Hơi nóng thường bay cao, “the heat rises”. Ðể hạ nhiệt độ trong nhà, ta có thể dùng quạt để hút hơi nóng lên mái và thoát hơi ra ngoài qua cửa sổ. Các căn phòng có cửa sổ thông nhau dễ thoát hơi nóng. Kiểu nhà thẳng một lèo từ trước ra sau, “shotgun” house, như vùng New Orleans đều có cửa sổ hai bên hông nên dễ thoát nhiệt. Các căn nhà có sân dưới mái, porch, cũng dễ thoát nhiệt. Các căn nhà có quạt dưới mái, attic vent, sẽ giúp thoát nhiệt dễ dàng.
Ðể làm dịu ánh nắng, ta nên dùng màn cửa dày, black-out curtain / shade, hoặc các loại “solar screen” che cửa sổ; bớt nắng, căn nhà / phòng sẽ bớt nóng.
Cây cối như xương rồng, nha đam, “succulent” và các loại “air plants” (phong thảo) như bromeliad sống bằng cách dùng độ ẩm trong nhà, ta không cần tưới nước và căn nhà bớt ẩm thấp.
clipartbest.com
Dùng các loại quạt để luân chuyển không khí. Quạt không giảm nhiệt nhưng “chuyển” khối không khí trong phòng, tạo ra “gió”; gió giúp mồ hôi bốc hơi và giảm thân nhiệt. Hãy chọn nơi thích hợp nhất để đặt quạt. Như cửa sổ, đặt quạt ở chỗ cao nhất trên khung cửa. Cánh quạt trong vị trí thổi ra ngoài, hút hơi nóng trong phòng và chuyển ra ngoài. Cánh quạt trần cũng trong vị thế ngược chiều kim đồng hồ để quạt hút hơi nóng, và đưa lên trần.
Dùng máy hút hơi ẩm, dehumidifier, để “rút” nước từ không khí sẽ khiến căn phòng khô ráo và dễ chịu hơn. Những căn nhà có hầm bên dưới, basement, nhiệt độ trong hầm thường mát hơn, dịu hơn tầng trên nhưng chịu mùi ẩm mốc; hãy dùng dehumidifier để giữ không khí dễ chịu hơn.
Việc giảm nhiệt cụ thể hơn nữa là tắt bớt các máy móc trong nhà. Ðừng dùng lò nướng (oven) khi trời nóng, dùng các vật dụng như crockpot, microwave thải ra ít nhiệt hơn. Rửa chén bằng tay thay cho máy rửa chén, sấy quần áo khi nhiệt độ thấp nhất trong ngày.
Khi cần dùng máy lạnh, cửa sổ, cửa ra vào cần được che kín gió. Bọc kín các “heat vent” để hơi lạnh không thoát ra ngoài. Dùng máy lạnh chung với quạt, hơi mát luân chuyển dễ dàng hơn và sẽ giúp tiết giảm điện.
Mùa viêm nhiệt, ta không thể thay đổi đất trời nhưng vẫn có thể chịu đựng và giữ gìn sức khỏe hiệu quả hơn qua cách ăn mặc, thay đổi thói quen tập thể dục, cách nấu nướng, dùng quạt để bớt “gánh nặng” cho máy lạnh… cũng như tiết giảm các phí tổn do dùng nhiều điện năng.
TLL
