“Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ nhấc bổng trái đất lên” là câu nói nổi tiếng của Archimedes (287-212 trước Công Nguyên). Ổng là một nhà toán học, nhà vật lý, nhà phát minh huyền thoại người Hy Lạp. Hình của Archimedes được in ở mặt trước của Huy chương Fields, giải thưởng danh giá được coi là “Nobel Toán học” (vì giải Nobel không bao gồm lĩnh vực toán học), được Hiệp hội Toán học quốc tế (IMU: International Mathematical Union) trao 4 năm một lần cho những nhà nghiên cứu nổi bật.
Ơ-rê-ca (Eureka, nghĩa tiếng Việt là “tìm ra rồi”) là một giai thoại nổi tiếng về cách ra đời của “lực đẩy Archimedes” và của mục.. này.
Frederick McKinley Jones là một trong những nhà phát minh người Mỹ da màu nổi bật, sinh năm 1893 tại Covington, tiểu bang Kentucky. Ông lớn lên trong cảnh khó khăn, mồ côi từ nhỏ và tự học kỹ thuật qua công việc thực tế. Nhờ óc quan sát bén nhạy cùng tinh thần học hỏi không ngừng, ông trở thành một kỹ sư tay ngang lẫy lừng, với hơn 60 bằng sáng chế trong lãnh vực cơ khí và điện tử. Phát minh quan trọng và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của ông chính là hệ thống làm lạnh vận chuyển.
Năm 1938, khi một người bạn của Joseph Numero (cộng sự của Jones) than phiền vì hàng thực phẩm thường bị hư trong lúc vận chuyển, Jones lập tức bắt tay vào thiết kế một thiết bị gắn thẳng lên thùng xe tải, vận hành cơ học và duy trì nhiệt độ ổn định suốt hành trình. Kết quả là mẫu “Model A” ra đời – nhỏ gọn, hiệu quả và thực tiễn đến mức làm thay đổi toàn diện ngành chuyên chở hàng tươi sống.
Trước đó, ngành chuyên chở thực phẩm tươi sống hoàn toàn lệ thuộc vào đá – thứ dễ tan, cần thay thường xuyên, hiệu quả thấp và phí tổn cao. Chỉ một đợt nắng gắt cũng đủ làm đống rau quả hóa thành… mớ rau luộc. Bằng sáng chế số US 2,303,857 được cấp vào ngày 1-12-1942 không chỉ giải bài toán giữ gìn thực phẩm khỏi hư mà còn mở rộng biên giới ẩm thực: từ nông trại xa xôi đến bàn ăn thành thị, từ cảng biển đến vùng núi cao, thực phẩm có thể đến tay người tiêu dùng mà vẫn giữ được độ tươi ngon. Ảnh hưởng của kỹ thuật này lan rộng ra cả ngành y tế (vận chuyển vắc-xin, thuốc cần giữ lạnh…) và quân đội (giữ thực phẩm cho binh lính trong Thế chiến thứ hai). Tóm lại, nhờ Jones mà trái nho từ Ý, con cá hồi từ Na Uy hay trái bơ từ Nam Mỹ mới có thể ung dung nằm trong siêu thị Việt Nam mà không bị… bốc mùi giữa đàng.
Từ những thành công, Frederick McKinley Jones cùng Joseph Numero thành lập công ty Thermo King (ban đầu là U.S. Thermo Control Company) vào năm 1938. Công ty này trở thành thương hiệu dẫn đầu trong lãnh vực làm lạnh vận chuyển và vẫn giữ vị thế quan trọng đến ngày nay. Thermo King không chỉ sản xuất hệ thống làm lạnh cho xe tải mà còn mở rộng sang các ứng dụng khác như container vận chuyển đường biển và đường sắt.
Từ một kỹ sư tay ngang, ông đã trở thành người định hình lại dòng chảy hậu cần toàn cầu bằng một chiếc máy lạnh biết đi.
