Cựu Thủ tướng Nhật Shinzo Abe vừa bị ám sát trong lúc đang đi vận động tranh cử. Đây là một vụ án làm chấn động cả thế giới. Ông Abe [A-bê] là một chính khách rất được nể trọng, kể cả bởi những người thuộc phe đối lập. Cái chết bi đát và bất ngờ của ông sẽ là một vết thương khó lành cho nước Nhật.
Thủ tướng Abe thăm viếng Anh Quốc năm 2019. Nguồn: ROTA/Camera Press
Gốc gác
Shinzo Abe sinh ra trong một gia đình quyền thế có bề dày chính trị thuộc hàng bậc nhất của Nhật. Ông ngoại của ông, Nobusuke Kishi (1896-1987), từng làm Thủ tướng Nhật những năm 1957-1960. Thập niên 1930 ông Kishi là Thống đốc Mãn Châu, thuộc địa của Nhật, và nổi tiếng là một nhà cai trị với bàn tay sắt. Sang Ðệ Nhị Thế Chiến, ông Kishi làm đến chức Thứ trưởng Bộ Thương Mại và là người đồng ký tên văn bản tuyên chiến với Hoa Kỳ. Sau chiến tranh ông bị bỏ tù ba năm, nhưng cuối cùng được thả ra vì người Mỹ nghĩ rằng ông có thể giúp gầy dựng lại nước Nhật theo đường hướng mà người Mỹ muốn. Dấu ấn lớn nhất mà ông Kishi để lại là sự thành lập đảng bảo thủ Liberal Democratic Party (LDP), về sau là đảng chính trị mạnh nhất ở Nhật.
Ông nội của Shinzo, Kan Abe, là một đại điền chủ ở tỉnh Yamaguchi. Gia đình Abe nổi tiếng về nghề nấu rượu sake và làm đậu hủ. Năm 1937 ông Kan Abe được bầu làm Dân biểu Nghị viện nhưng không theo đảng phái nào cả (ứng viên độc lập). Trái ngược với ông Kishi, Kan Abe chủ trương hiếu hoà và không đồng ý việc theo đuổi chiến tranh của chính quyền Hideki Tojo. Năm 1942 ông Kan Abe ra tranh cử Nghị Viên, đại diện cho nhóm thiểu số phản chiến chống lại Thủ tướng Tojo lúc bấy giờ đã khuynh đảo gần hết chính trường Nhật. Dẫu vậy Kan Abe vẫn thắng.
Bố của Shinzo, ông Shintaro Abe, cũng là một chính khách, từng làm Bộ trưởng Ngoại giao vào những năm 1982-1986. Trước đó ông từng giữ những chức vụ cao cấp khác như Bộ trưởng Kỹ nghệ và Ngoại thương, Chánh văn phòng Thủ tướng, Bộ trưởng Nông Lâm Súc v.v. Thời chiến tranh, Shintaro gia nhập Không quân Nhật và tự nguyện làm cảm tử quân Kamikaze để đâm máy bay xuống tàu chiến Mỹ. Khi ấy Shintaro Abe mới 20 tuổi, vừa tốt nghiệp đại học. Rất may cho ông Shinzo là chiến tranh chấm dứt kịp thời, bố ông lấy con gái Bộ trưởng là Yoko Kishi và cho ra đời ba người con. Ông là người thứ nhì.
Ông bà Shintaro Abe cùng hai người con; Shinzo ngồi trong lòng mẹ. Nguồn: wikimedia
Chính Trị
Shintaro Abe mất năm 1991. Hai năm sau Shinzo Abe đắc cử vào chính quyền tỉnh Yamaguchi với số phiếu áp đảo. Năm 1999 ông được bổ nhiệm chức Giám đốc Nha an sinh xã hội. Dưới thời hai Thủ tướng Yoshiro Mori và Yunichiro Koizumi, ông giữ chức Tổng thư ký Nội các (Chief Cabinet Secretary) từ 2000 đến 2003. Tiếp theo đó Shinzo Abe được chọn làm Tổng bí thư đảng LDP do ông ngoại ông thành lập. Ðến năm 2006 thì ông được bầu làm chủ tịch đảng LDP và lên làm Thủ tướng Nhật, khi đó Shinzo Abe mới 52 tuổi.
Nhiệm kỳ đầu tiên của Shinzo Abe khá ngắn ngủi, chỉ chừng một năm. Ông phải từ chức năm 2007 phần vì lý do sức khoẻ, phần vì mất khá nhiều hậu thuẫn do không ủng hộ việc cho phép một người phụ nữ đứng đầu Hoàng gia Nhật. Nhưng lý do lớn nhất có lẽ là vì đảng LDP của ông bị thua thê thảm trong cuộc bầu cử Thượng Viện năm đó vì các chính sách bảo thủ của họ không được dân Nhật ủng hộ. Ðó là lần đầu tiên LDP bị mất đa số sau 52 năm nắm quyền lực.
Năm 2012 chủ tịch đảng LDP là Tanigaki từ chức. Shinzo Abe được bầu lên thay thế. Nhiệm kỳ thủ tướng lần hai của Shinzo Abe kéo dài từ 2012 đến 2014. Không chỉ là thủ tướng, Shinzo Abe còn là một nhà ngoại giao không mệt mỏi. Trong vòng ba năm đó ông đã đi thăm viếng 49 quốc gia, một kỷ lục không vị thủ tướng nào trước ông làm được. Abe muốn nâng cao vị thế của nước Nhật trên chính trường quốc tế để đối trọng mối đe doạ đến từ Trung Quốc. Shinzo Abe cũng là người đề xuất việc thành lập khối tứ cường quốc Mỹ, Úc, Ấn, Nhật – gọi là Quad, để duy trì an ninh trong vùng Ấn Ðộ Thái Bình Dương hòng kềm chế Trung Quốc. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa Nhật và Nam Hàn đã trở nên tệ hơn sau khi Abe lên nắm chính quyền.
Hết nhiệm kỳ tạm thời 2012-2014, Shinzo Abe được chính thức bầu làm Thủ tướng Nhật thêm hai nhiệm kỳ nữa là 2014-2017 và 2017-2020. Trong những năm đó ông tiếp tục đẩy mạnh sự hiện diện của Nhật trên chính trường quốc tế, nhất là trong vùng Indo-Pacific. Nhờ ông mà hiệp ước thương mại đa chiều TPP gồm 12 nước, trong đó có Việt Nam, đã được thông qua khá nhanh. Mỹ dưới thời ông Trump đã rút ra khỏi TPP. Dẫu vậy, ông Abe vẫn hoàn thành sứ mệnh của mình với hiệp ước mới mang tên CTTPP cùng 11 nước còn lại.
Shinzo Abe (trái) thời còn làm phụ tá cho cha là Shintaro Abe (phải), Bộ trưởng Ngoại giao. Nguồn: Kyodo
Đời sống riêng
Năm 1987 Shinzo Abe lấy bà Akie Matsuzaki, con nhà đại doanh nghiệp Morinaga chuyên làm sô-cô-la. Vợ ông là một người phụ nữ nổi tiếng cứng rắn và không ngần ngại cho công chúng biết quan điểm của mình. Thậm chí bà còn được gắn thêm danh hiệu “đảng đối lập nội trợ” vì những phát ngôn đi ngược lại đường lối và chính sách của chồng mình.
Trước khi lấy Shinzo, bà Akie làm nghề chơi dĩa hát (disc jockey) trên một đài radio trong vùng Shimonoseki, quê hương của ông Abe. Hai người không có con vì bà Akie không sinh nở được. Sau khi Abe lên làm thủ tướng, bà Akie mở một quán bar (izakaya) tại thành phố Tokyo nhưng mẹ chồng khuyên bà không nên đứng ra làm manager vì sẽ trông rất kỳ. Dẫu vậy, bà Akie vẫn có những sinh hoạt đi ngược với chồng mình.
Tuy ông Abe là một chính trị gia bảo thủ, vợ ông lại ủng hộ những người đồng tình luyến ái và từng tham gia các buổi diễn hành hay xuống đường của họ. Năm 2015 bà còn chụp hình trên một cánh đồng marijuana nhằm ủng hộ việc gầy lại truyền thống trồng cần sa của dân Nhật từ nhiều thế kỷ trước. Mặc dù hai vợ chồng có nhiều quan điểm chính trị khác biệt, nhưng Shinzo Abe nổi tiếng là một người chìu vợ hết mực.
Shinzo Abe và Akie Matsuzaki năm 1986, chụp chung với vợ chồng cựu Thủ tướng Takeo Fukuda. Nguồn: Kyodo/Reuters.
Án mạng
Ngày 8 tháng 7 năm 2022, Shinzo Abe bị một tên sát nhân bắn hai phát đạn trên đường phố Nara trong lúc ông đang nói chuyện với đám đông. Hung thủ là một người đàn ông 41 tuổi tên Tetsuya Yamagami, từng phục vụ trong Hải quân Nhật. Ông ta dùng một khẩu súng tự chế làm bằng gỗ và các ống sắt. Tại nhà riêng của Yamagami, cảnh sát còn tìm được vài món vũ khí tự chế khác. Yamagami khai với cảnh sát rằng anh ta bất mãn với giáo phái “Unification church” mà anh cho rằng cố Thủ tướng Abe khi còn sống đã ủng hộ quá mức.
Unification Church được xem như một cuồng phái (cult) bắt nguồn từ Nam Hàn. Vào thập niên 1980 Unification Church nổi tiếng với những đám cưới tập thể có khi lên đến cả mấy ngàn người. Gần đây hơn, trong một buổi lễ ở Mỹ họ còn mang cả súng tiểu liên đủ loại. Dựa theo sử liệu đã được kiểm chứng, mảnh đất đầu tiên nơi Unification Church dùng để xây nhà thờ ở Nhật là đất của gia đình Kishi, bên ngoại của Shinzo Abe. Khi đảng LDP mới ra đời vào thập niên 1950, dòng họ Kishi cũng đã trợ giúp rất nhiều cho nhà thờ này về mặt tài chánh cũng như nhân sự.
Yamagami cho rằng Unification Church đã đầu độc mẹ anh khiến bà dâng tặng quá nhiều tiền cho tổ chức, làm cho gia đình bị khánh kiệt. Sự việc vẫn còn đang trong vòng điều tra. Dù gì chăng nữa cũng xin cầu nguyện cho linh hồn ông Shinzo Abe được siêu thoát và mong cho nước Nhật mau vượt qua cơn đột biến này.
Thành viên giáo phái Unification Church trong một buổi lễ tại tiểu bang Pennsylvania hồi năm 2018. Nguồn: Twitter @jacquelinelarma.
IB
Cựu Biên Tập Viên báo Trẻ; chuyên viết về Lịch sử, Âm nhạc, Nghệ thuật, Something/Anything. Từng làm kỹ sư điện toán. Hiện cư ngụ trong vùng Dallas.
