Ngành bưu cục của Mỹ chính thức ra đời ngày 26 tháng 7 năm 1775, gần một năm trước khi có bản Tuyên Ngôn Độc Lập. Và người đầu tiên được chọn làm Tổng Bưu Cục Trưởng – Postmaster General, không ai khác hơn là nhà Quốc Phụ Benjamin Franklin.

Nhà báo, chính trị gia, bưu cục trưởng Ben Franklin. Nguồn: Heritage Images    

Trước khi Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ tức The United States of America được thành lập, hệ thống đưa thư tại 13 tiểu bang thuộc địa nằm dưới quyền kiểm soát của Quốc Hội và nhà vua Anh. Mỗi tiểu bang có một người làm Bưu Cục Trưởng – Postmaster. Thư từ đến từ mẫu quốc qua đường hàng hải được chuyển đến người nhận thường bằng những kỵ mã gọi là “mail riders”. Hệ thống này không những chậm chạp, nhiêu khê, nó còn hay bị nhà nước kiểm duyệt. Ðầu thập niên 1770, khi làn sóng chống vương triều bắt đầu nổi lên, một số tiểu bang vùng New England bắt đầu thiết lập đường dây đưa thư riêng để tránh bị dòm ngó; tất nhiên việc này bất hợp pháp.

Từ nhỏ Benjamin Franklin đã thích làm báo. Năm 1737, khi mới 31 tuổi, Franklin được bổ nhiệm vào chức Bưu Cục Trưởng tại thành phố Philadelphia. Lúc ấy ông đã là một doanh nhân tương đối thành công, sở hữu một nhà in, một cửa hàng và tờ báo The Pennsylvania Gazette. Chức Bưu Cục Trưởng tuy trả lương không nhiều (10% cho mỗi lá thư) nhưng bù lại Franklin được đặc quyền gởi thư miễn phí dùng con dấu của bưu cục — tiếng Anh gọi việc này là “franking”. Nhờ franking mà Ben Franklin có thể gởi báo của mình miễn phí. Lượng độc giả và quảng cáo của ông tăng mạnh; không bao lâu Gazette trở thành một trong những tờ báo thuộc địa thành công nhất thời bấy giờ. Giống như các chính trị gia ngày nay dùng Twitter để tạo ảnh hưởng, Ben Franklin dùng tờ Gazette để quảng bá những thành tựu của mình. Dần dà ông trở nên một nhân vật được khá nhiều người biết đến và hâm mộ, tạo cho mình một tiếng nói đáng kể và một mạng xã hội rộng lớn ít ai bì kịp.

Bản khắc con tem đầu tiên in hình Ben Franklin năm 1847. Nguồn: Wikimedia

Franklin là một nhà báo có óc khoa học và tầm nhìn xa. Năm 1753, thấy ông làm việc giỏi, chính quyền mẫu quốc bổ nhiệm ông chức Tổng Bưu Cục Trưởng, đứng đầu ngành bưu chính của hết thảy 13 vùng đất thuộc địa. Ông giữ chức vụ này gần 20 năm trời. Trong khoảng thời gian đó ông đã cải tiến hệ thống bưu chính rất nhiều. Ông đi khảo sát khắp nơi để xem xét tình hình. Ông ghi chép cẩn thận mọi chi tiết. Ông thuộc lòng những con đường huyết mạch xuyên các thành phố và làng mạc. Ông xếp đặt lịch trình đưa thư. Tại mỗi địa phương ông đích thân chọn người có khả năng làm bưu cục trưởng để công việc được trôi chảy. Ông nổi tiếng là người dễ chịu, dễ mến, nhưng cực kỳ nhạy bén trong việc thiết kế hệ thống cũng như truy tìm gốc rễ vấn đề khi gặp rắc rối.

Xem thêm:   Chó...

Một trong những sáng kiến của Ben Franklin là cho kỵ mã chở thư vào ban đêm để rút ngắn thời gian. Nhờ vậy thư gửi từ New York đến Philadelphia chỉ mất 24 tiếng đồng hồ, một kỷ lục thời bấy giờ. Franklin còn thiết lập một đội thuyền nhanh gọn để chuyển thư đến quần đảo West Indies và Canada, kết nối với hệ thống thuyền chở thư từ Anh Quốc. Ngoài ra ông còn lập ra một nhà kho ở Philadelphia để chứa thư vô thừa nhận.

Người đưa thư thế kỷ 18. Nguồn: Internet

Năm 1758, sau khi ông đã gầy dựng được sự nghiệp cho mình, ông ra lệnh tất cả báo chí được trả bưu phí đồng hạng và thật rẻ. Nhờ vậy cư dân khắp 13 vùng thuộc địa có được đầy đủ thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, nhất là tin tức thế giới. Cuối thập niên 1750, Ben Franklin sang Anh sinh sống một thời gian. Tuy nhiên ông vẫn tiếp tục điều hành hệ thống bưu chính bên Mỹ bằng cách trao đổi thư từ. Có thể nói ông là nhà tiên phong trong kiểu làm việc viễn liên, vào cái thời điện thoại còn chưa có chứ đừng nói chi tới Internet hoặc Zoom. Nhưng vua Anh không màng, vì đến năm 1760 bưu cục của Anh lần đầu tiên đã có lời.

Thế nhưng, tư tưởng độc lập và sinh hoạt chống chính sách thuế má hà khắc của vương triều đã khiến cho Benjamin Franklin bị mất điểm với nhà vua. Tháng Giêng năm 1774 ông đột ngột bị đuổi việc và phải trở về Mỹ. Không có ông điều hành, hệ thống bưu chính của thuộc địa từ từ rệu rạc. Ðể tránh bị kiểm duyệt, một số tiểu bang đứng ra lập hệ thống bưu chính riêng. Sau hai tháng điều nghiên, tháng 7 năm 1775  Nghị Hội Lục Ðịa (Continental Congress) đồng ý mướn Benjamin Franklin làm Tổng Bưu Cục Trưởng với mức lương $1,000/năm (khoảng $34,000 tính theo trị giá thời nay).

Bưu điện của Ben Franklin tại Philadelphia, ngày nay vẫn còn hoạt động. Nguồn: Images Etc

Ngay lập tức, Benjamin Franklin mướn cậu con rể là Richard Bache vào để giúp thiết kế một hệ thống bưu cục mới. Ông cho xây dựng một chuỗi các trạm thư tại những địa điểm then chốt và mướn những người có năng lực điều hành. Chỉ trong vòng vài tháng, hệ thống bưu chính dưới tài điều khiển của Benjamin Franklin và Richard Bache đã lấy hết khách hàng của hệ thống cũ của vua Anh khiến nó phải dẹp tiệm luôn vào mùa Noel năm ấy. Trong thời gian này Franklin cũng không quên lợi dụng đặc quyền “franking” của mình để tiếp tục tung ra những bài viết sâu sắc ủng hộ phong trào độc lập, định hướng dư luận và chống lại vương triều.

Xem thêm:   Allen PAC

Nhưng Franklin chỉ làm Tổng Bưu Cục Trưởng được một năm thì phải bàn giao lại cho người khác khi Nghị Hội Lục Ðịa ra bản Tuyên Ngôn Ðộc Lập ngày 4 tháng 7 năm 1776 tại Philadelphia. Ngay sau đó Franklin được giao trọng trách sang Pháp làm đại sứ; ông có công thuyết phục vua Louis XVI ủng hộ cho cuộc cách mạng. Dù ông phải ở Pháp, hệ thống bưu chính ông dựng lên ở Mỹ vẫn tiếp tục hoạt động trơn tru và hữu hiệu, không bị trục trặc gì cả. Nó đã đóng góp rất nhiều trong thời chiến tranh cũng như sau khi người Mỹ giành được độc lập từ Anh. Benjamin Franklin mất năm 1790, hưởng thọ 84 tuổi.

Bưu điện giữa rừng, Sonoma County, California. Nguồn: Pinterest

Trong vòng nửa thế kỷ kế tiếp xã hội loài người đã có rất nhiều thay đổi. Một trong những phát minh quan trọng nhất là con tem, một hình thức trả tiền trước để gửi thư thay vì người nhận phải trả. Năm 1840 Anh Quốc phát hành con tem đầu tiên trong lịch sử nhân loại, giá 1 xu, in hình Nữ hoàng Victoria. Ở Mỹ lượng người di dân ngày càng tăng. Cuộc di cư Tây tiến, chiến tranh với Mễ Tây Cơ, sự bành trướng của nông nghiệp và công nghiệp, số người biết đọc biết viết ngày càng đông, cuộc tranh luận nảy lửa về nô lệ v.v. tất cả những thứ ấy càng làm cho nhu cầu trao đổi thư từ và thông tin lên cao. Do đó vào năm 1847 Bưu Cục Hoa Kỳ quyết định cho ấn hành hai con tem đầu tiên. Con thứ nhất, mệnh giá 10 xu, in hình George Washington. Con thứ nhì, mệnh giá 5 xu, lẽ ra in hình Tổng thống Andrew Jackson vừa qua đời. Nhưng vào giờ chót nhà in đổi ý và thay bằng hình của Benjamin Franklin.

Xem thêm:   Trên cả tuyệt vời!

Trong một bức thư cho Bưu Cục Phó Cave Johnson, người đặt in hai con tem, nhà in gửi kèm bản thảo con tem in hình Franklin và giải thích họ đã làm xong bản kẽm hình Tổng thống Jackson như yêu cầu. Tuy nhiên, họ nghĩ rằng sẽ ý nghĩa hơn nếu con tem đầu tiên được mang hình vị Quốc Phụ có công xây dựng ngành bưu chính cho đất nước. Ðề nghị hợp lý này dĩ nhiên đã được vui vẻ chấp thuận.

Ngày 1 tháng 7, 1847, George Washington và Ben Franklin mở ra một kỷ nguyên mới cho ngành bưu chính Hoa Kỳ. Từ đó đến nay hình ảnh Benjamin Franklin đã xuất hiện trên hơn 130 con tem được phát hành tại Mỹ. Những con tem ấy rất được giới sưu tầm đặc biệt ưa chuộng.

IB