Lao động giá rẻ không chỉ đến từ các quốc gia thuộc Thế giới Thứ Ba hay dân lao động nhập cư, mà còn đến từ một nguồn gần như vô hạn: Nhà tù.

Ở Mỹ, không chỉ nhà tù mà còn rất nhiều các nhà thầu khoán trại giam hoạt động như những doanh nghiệp sản xuất thực thụ trong chuỗi dây chuyền cho các đại tập đoàn. Con số này chẳng mấy khi được công khai, nhưng các kinh tế gia ước tính có ít nhất 400,000 lao động, và có thể lên đến cả triệu.

Vì là tù nhân, những người lao động này hiếm có sự bảo vệ về mặt pháp lý trước các vấn đề như an toàn, tai nạn, bóc lột… trong khi họ chỉ được trả từ vài xu đến vài dollar một giờ.

Bên ủng hộ thì tán dương rằng tù nhân sẽ học được kỹ năng, tiết kiệm chút tiền khi mãn hạn và tỷ lệ tái phạm thấp. Những người chống đối không ngần ngại công kích hệ thống nhân công nô lệ (slave labor) này, khi chính các nhà thầu khoán trại giam (vốn là tư nhân) đã thiết lập một chỗ đứng trong chuỗi sản xuất hàng hóa.

Một ngành công nghiệp nhà tù đã hình thành để bảo đảm lượng công nhân rẻ mạt cho các tập đoàn giàu sụ. Khó thể hình dung là rất nhiều sản phẩm mà ta tiêu dùng hàng ngày lại được làm ra trong tù. Nó không chỉ là biển số xe hơi, đồng phục cho các nhân viên công lực. Tù nhân không chỉ làm đồ chơi trẻ em, đồ nội thất Ikea, xuồng canoe câu cá… mà còn len lỏi vào cả ngành dệt may. Không chỉ là jeans, t-shirt, jacket… mà các mũ bóng chày (baseball caps) cũng phần lớn được làm sau hàng rào kẽm gai.

Các công ty thực phẩm đồ uống như Starbucks hay siêu thị Whole Foods cũng nhanh nhảu tận dụng nguồn lợi nhân công nô lệ cho những sản phẩm phô mai, nước trái cây. Chuyện mấy tù nhân lắp ráp bảng mạch máy tính cho hãng IBM, Dell, Texas Instruments thường tình rồi. Trang Wired đã ghi nhận nhiều thành phần quan trọng trong tên lửa Patriot như hệ thống dẫn đường cũng từ nhà tù điều hành bởi UNICOR với giá cực rẻ mạt!

Ở ngay Texas đây thôi, ngành công nghiệp nhà tù cũng thuộc loại khủng bởi số lượng tù nhân “dồi dào” và số giờ làm việc có thể lên tới 12 tiếng/ngày. Cánh tù nhân nô lệ đã từng biểu tình năm 2018, nên lương tối thiểu của họ đã được tăng từ 20 cent lên 25 cent/giờ!!!

Quý bà quý cô có thể không biết, vài mẫu đồ lót của Victoria’s Secret cũng từ nhà tù mà ra.

S