Những ngày này thi ca Ukraine nở rộ. Những bài thơ bi thảm mà diễm lệ với những hình ảnh hào hùng khốc liệt gợi lên bao cảm xúc. Xin đọc ở đây những lời thơ của các thi sĩ Ukraine như hoa hướng dương nở ra trong máu và nước mắt. SAO KHUÊ
Lyuba Yakimchuk là nhà thơ Ukraine, ngoài tài làm thơ, cô còn viết kịch bản phim và làm báo. Cô là tác giả của nhiều tập thơ, điển hình là Like FASHION và Apricots of Donbas, kịch bản cho phim The Building of the Word. Cô cũng được trao tặng nhiều giải thưởng văn chương, trong đó giải International Slavic Poetic là quan trọng nhất. Thơ văn cô được phổ biến tại Ukraine, Thụy Ðiển, Ðức, Ba Lan, Do Thái, và được dịch ra nhiều thứ tiếng.
Bài thơ “nguyện cầu” trên đây, hiển nhiên, cô làm khi chứng kiến cảnh đổ nát tang thương quê hương cô đang gánh chịu dưới bom đạn của quân xâm lăng ngoại bang. Lời thơ không thể nào đau xót hơn, và ta chẳng tìm thấy một tia sáng hy vọng nào. Hãy cùng với cô, chúng ta “nguyện cầu” xin một phép lạ giúp quê hương và dân tộc cô thoát qua cơn tao loạn kinh khiếp này.
– Trịnh Y Thư dịch từ bản tiếng Anh của Oksana Maksymchuk và Max Rosochinsky TYT
nguyện cầu
Lạy Cha chúng con ở trên Trời
của vầng trăng tròn vạnh
và mặt trời thánh hóa
che chở cha mẹ con khỏi chết
nơi căn nhà tuyến đầu lửa đạn
quyết không lìa bỏ nó
như một nấm mồ
che chở người chồng con
ở phía bên kia chiến trận
như thể ở bên kia dòng sông
chĩa mũi súng lên ngực
nơi anh từng hôn lên
con mặc trên người chiếc áo giáp chống đạn
không thể cởi ra
nó dính chặt lên người con như lớp da bọc
con mang trong người đứa con của anh
không thể đẩy nó ra
bởi qua nó thân thể con là của anh
con mang trong người mảnh đất Mẹ
không thể mửa nó ra
bởi nó luân lưu như dòng máu
qua trái tim con
bánh mì chúng con ăn hằng ngày
chúng con cho người đói
để họ ngừng ăn thịt lẫn nhau
chúng con đem ánh sáng cho kẻ u mê
để họ tìm ra sự sáng suốt
và xin tha tội chúng con
những thành phố bị phá hủy tan tành
dù chúng con không tha tội kẻ thù chúng con
và chớ để chúng con sa xuống cám dỗ
nhận chìm bên dưới thế gian thối tha này
nhưng cứu chúng con ra khỏi sự dữ
vứt bỏ các hệ lụy của đất Mẹ
nặng nề và chẳng mảy may hữu ích
hãy che chở con
đừng cho con lại gần chồng con cha mẹ
và mảnh đất quê hương này.
Lyuba Yakimchuk
Taras Shevchenko (9 tháng 3 năm 1814 – 10 tháng 3 năm 1861) là Ðại thi hào dân tộc, là chiến sĩ đấu tranh vì dân tộc Ukraina. Di sản văn học của Taras Shevchenko được coi là nền tảng của văn học Ukraina, và đến một mức độ lớn hơn, là nền tảng của ngôn ngữ Ukraina hiện đại. Taras Shevchenko là người đầu tiên nâng thơ ca Ukraina lên ngang tầm các nền thơ khác của châu Âu.
Taras Shevchenko đã trở thành biểu tượng của dân tộc Ukraina. Trong lịch sử văn học thế giới, tên tuổi của ông đứng ngang hàng với những thiên tài về ngôn ngữ như Pushkin, Goethe, Maeterlinck… Thơ của ông được dịch ra hơn hai trăm thứ tiếng của thế giới.
Bài thơ Lời di chúc đã và đang có ảnh hưởng rất lớn đến văn hóa Ukraina, đặc biệt là trong thời nay, khi Ukraina là một quốc gia độc lập kể từ sau ngày Liên Xô tan rã. Bài thơ này được rất nhiều nhạc sĩ phổ nhạc và được dịch ra hơn 150 thứ tiếng, trong đó có tiếng Việt.
Năm 1961 bài thơ này được nhà thơ Nguyễn Xuân Sanh dịch ra tiếng Việt từ tiếng Pháp. Năm 1995 Nguyễn Viết Thắng dịch trực tiếp từ tiếng Ukraina và in tại Hà Nội năm 2004.
Ilya Kiva, một nhà thơ, dịch giả và nhà báo, đang sống tại Kyiv kể từ mùa hè 2014, khi bà chạy thoát khỏi quê hương Donetsk sau khi bùng nổ cuộc chiến chống lại những người ly khai do Nga yểm trợ. Trong tám năm qua, Kiva là một trong nhiều nhà thơ trẻ tại Ukraine mô tả về sự tuyệt vọng đang diễn ra của chiến tranh và hy vọng tại một đất nước mang tên Ukraine. Trong bài thơ trên, Ilya Kiva dẫn câu thơ năm 1912 của Pasternak, “Tháng hai. Lấy mực ra và khóc”.
Nhà thơ Phan Tấn Hải dịch lại từ bản tiếng Anh.
lời di chúc
Khi tôi chết xin hãy chôn
Trên đất Ukraine yêu thương.
Xin hãy đào mộ
Giữa thảo nguyên rộng mênh mông
Ðể tôi được nằm giữa đồi mộ cổ
Bên trên con sông
Ðể được nghe tiếng gầm réo
Của sông Ðnhép chuyển dòng.
Và khi từ những cánh đồng
Máu của quân thù đáng ghét
Bị cuốn phăng
Thì khi đó
Tôi bước ra từ ngôi mộ
Tôi bước lên đạt đến ngưỡng thánh thần.
Và tôi sẽ nguyện cầu
Chứ bây giờ tôi chẳng biết có Chúa trời đâu.
Xin hãy giấu đi rồi đứng dậy
Gông cùm xin bẻ gãy
Và máu quân thù
Hãy tưới bằng khí phách hiên ngang
Còn về tôi trong Ðại gia đình
Ðại gia đình tự do và mới.
Xin hãy đừng quên nhắc tới
Một lời tốt đẹp thì thầm.
TARAS SHEVCHENKO
tháng hai.
Lấy mực ra và khóc
Quan tài này cho bé, này cậu bé, đừng sợ, hãy nằm xuống,
Một viên đạn có tên là đời sống được nắm chặt trong bàn tay bé.
.
Chúng ta không tin vào sự chết, hãy nhìn – những thánh giá đầy nghịch lý
Bé có nghe chăng – tất cả các tháp chuông đã cắt đứt lưỡi của chúng?
.
Chúng ta không quên bé, hãy tin thế, hãy tin thế, hãy…
Niềm tin chảy máu dọc theo lằn chỉ bên trong tay áo của bé,
.
Thánh ca, kinh nguyện, thánh vịnh phồng lên trong cổ họng bé
giữa mùa đông buốt giá này, tất cả đều mặc vải quân phục,
.
Và Tháng Hai, lấy mực ra, đang khóc sụt sùi.
Và nến nhỏ giọt lên mặt bàn, cháy bỏng và cháy bỏng…
ILYA KIVA
