Niên học mới bắt đầu, học trò vào trường lớp. Trung học, tiểu học bắt đầu niên khóa mới tương đối êm ả nhưng trường đại học thì có phần bất an. Bất an từ phía sinh viên và bất an cho cả cha mẹ. “Học [đại học] để làm gì?”, câu hỏi được đặt ra dưới nhiều hình thức, như việc làm, khả năng kiếm sống và cả số lượng kiến thức với vốn liếng thu góp từ trường học?
Trên thực tế, hầu như mọi nghề nghiệp trong môi trường “cổ trắng”, trường đại học không phải là nơi học hỏi về cung cách làm việc hằng ngày trong công việc, làm thế nào để tìm được công việc khởi đầu, entry level, của nghề nghiệp ước muốn. Tạm hiểu là trường đời mới cung cấp những kiến thức kể trên. Trường học chỉ dẫn cách suy luận, cách giao tiếp với người chung quanh và các kỷ luật cần áp dụng với bản thân để thành công. Như nộp bài đúng hạn, chịu tìm hiểu đề tài, phân tích và tham dự thảo luận… Những hoạt động giúp học trò mở mang trí tuệ, phát triển các kỹ năng cần thiết để kiếm sống về sau.
Thiết thực nhất là câu hỏi về việc làm, ngành học nào dễ kiếm việc?
Như mọi ngành kỹ nghệ, thị trường nhân công cũng dựa trên tỷ lệ cung / cầu, mức cần thiết nhiều hơn số người tìm việc thì công việc ấy dễ kiếm và lương bổng cao hơn so với các công việc khác.
Tháng Bảy vừa qua, trang nhà Bankrate công bố danh sách các ngành học dễ kiếm việc làm dựa trên mức lương trung vị, tỷ lệ thất nghiệp và tỷ lệ nhân viên trong nghề có bằng cao học (tỷ lệ này đồng nghĩa với công việc làm cần bằng cấp cao hơn mức cử nhân mới có thể chen chân). https://www.bankrate.com/loans/student-loans/college-majors-data-study/#most-valuable-majors
Đứng đầu là kỹ sư điện có mức lương trung vị (median) là 115 ngàn Mỹ kim/năm, tỷ lệ thất nghiệp 1.9%, tỷ lệ nhân viên có bằng cao học là 47.6%. Kế đến là kỹ sư điện toán, lương 112 ngàn / năm, tỷ lệ thất nghiệp 2.1%, tỷ lệ nhân viên có bằng cao học là 38.86%. Hạng 3 là kỹ sư dầu hỏa, lương 100 ngàn /năm, tỷ lệ thất nghiệp 0.9%, tỷ lệ nhân viên có bằng cao học 39.2%. Hạng tư là kỹ sư hàng không, aerospace engineering, lương 105 ngàn /năm (nhưng tỷ lệ thất nghiệp 1.9%, cao hơn so với ngành dầu hỏa) và tỷ lệ nhân viên có bằng cao học là 48.9% . Khoa học vật liệu (Materials science) lương 100 ngàn /năm nhưng tỷ lệ thất nghiệp thấp nhất ở 1.1%, tỷ lệ nhân viên có bằng cao học là 63.7%.
Theo tài liệu của bộ Lao Động Hoa Kỳ, ngành kỹ sư điện ở mức cử nhân dễ kiếm việc, lương cao; có việc làm trong nhiều lãnh vực như thiết kế [điện], phát triển và bảo trì điện trong máy móc.
Những bộ môn nghệ thuật và khoa học nhân văn là những ngành khó kiếm việc làm và lương bổng thấp. Như Studio arts (hội họa, nhiếp ảnh…) lương trung vị là 40 ngàn / năm với tỷ lệ thất nghiệp là 4.6%, tỷ lệ nhân viên có bằng cao học là 28.1%. Tâm Lý học (Clinical psychology) lương trung vị là 45.5 ngàn / năm, tỷ lệ thất nghiệp 2.9% và tỷ lệ nhân viên có bằng cao học 69.1%; nghĩa là ngành học này đòi hỏi bằng cấp cao hơn cử nhân mới có việc làm.
Nói giản dị, với những môn học liên quan đến kỹ thuật, sinh viên tốt nghiệp sẽ kiếm được việc làm, và việc làm có lương bổng cao hơn so với các ngành học khác. Tuy nhiên, một số yếu tố khác ảnh hưởng đến công việc làm như công việc có lương bổng cao nhưng chưa hẳn là dễ kiếm vì đòi hỏi nhiều chuyên môn. Nôm na là thời gian huấn luyện hoặc “thử việc” khá lâu trước khi chính thức “ra nghề”.
Đối mặt với thực tế, tự lập & công ăn việc làm đi đôi với nhau, phụ huynh nào cũng muốn con em vào đời một cách vững vàng. Đi học, tốt nghiệp rồi đi làm và không còn cần sự trợ giúp của cha mẹ nữa. Kiểu mẫu này không còn chính xác với xã hội ngày nay nhất là thời đại kỹ thuật thay đổi chóng mặt, các “app” hay nhu liệu đang thay đổi thị trường nhân công. Máy móc làm việc thế chỗ con người.
Phụ huynh cần hướng dẫn con em như thế nào cho “hợp thời” kẻo khi tốt nghiệp, người trẻ vẫn không kiếm được việc làm và tiếp tục trông chờ cha mẹ giúp đỡ? Với những bản tường trình về thị trường nhân công như trên, phụ huynh nên thúc đẩy con em theo học những ngành / nghề dễ kiếm việc làm bất kể khả năng và ước nguyện của người trẻ?
Mơ mộng về tương lai, chưa có kinh nghiệm về đời sống nên người trẻ thường chọn ngành học ưa thích. Dễ thành công khi làm công việc được chọn lựa, học hành cũng vậy. Người trẻ thành công tại học đường không đi đôi với dễ kiếm việc làm theo sở thích. Bằng tốt nghiệp không hẳn là chứng chỉ hành nghề. Vậy thì người trẻ phải làm sao?
Khi người trẻ chưa biết mình muốn gì, thích hợp với ngành học nào, phụ huynh nên khuyến khích con em theo học các bộ môn có tính cách đa năng, áp dụng trong nhiều kỹ nghệ khác nhau. Khởi đầu là những kiến thức căn bản, nghiêng về kỹ thuật như toán học, truyền thông… để thẩm định khả năng của người trẻ. Phí tổn từ đại học khá cao nên việc chọn ngành học dễ kiếm việc là điều hiển nhiên, cần lựa chọn kỹ lưỡng. Sau đó, dẫn dắt người trẻ theo đuổi ngành học thích hợp (đủ khả năng và ưa thích) dù ngành học khó tìm việc.
Thúc ép con em theo ngành học như ý phụ huynh dẫn đến nhiều vấn nạn khác. Người trẻ chống đối, bỏ học, đổ vỡ tình cảm gia đình hoặc chịu theo học nhưng không thành công… Khi sinh viên ngay cả trong năm cuối trước khi tốt nghiệp vẫn chưa biết mình muốn gì dù đã thay đổi bộ môn học chính (major) một vài lần.
Với những người trẻ còn băn khoăn, chưa biết cần làm gì, hãy ngừng học hành ít lâu và đi làm dù công việc không mấy ưa thích. Phụ huynh nên “ủng hộ” thời gian “trống” này, gap year, một giai đoạn quý hiếm giúp con em lấy kinh nghiệm “va chạm với đời sống” trong khi vẫn được cha mẹ trợ giúp và tự tìm hiểu con đường trước mặt. Tiếp tục lên bậc cao học hoặc rẽ ngang, học một ngành khác dễ kiếm việc làm hơn.
Trường học là nơi người trẻ rèn luyện nhân cách: Khả năng thu góp dữ kiện, phân tích và xử trí theo lẽ phải. Đây là nơi người trẻ phát triển các kỹ năng ‘sống’: cách tiếp xúc với người chung quanh, cách truyền đạt ý tưởng; người trẻ học hỏi từ kinh nghiệm của thầy cô, từ bạn bè và sách vở. Đây cũng là nơi người trẻ tự tìm hiểu và nhận dạng khả năng của chính mình. Hãy để họ lựa chọn với sự hướng dẫn và trợ giúp của phụ huynh. Đổi nghề một vài lần trong đời không phải là chuyện bất khả trong thời @.
TLL
