Vừa qua, một thảm họa thiên nhiên lớn nhất trong lịch sử tiểu bang Texas đã lấy đi trên 100 mạng sống.
Sự việc xảy ra đêm 3/7 sang rạng sáng 4/7, vùng Texas Hill Country đang bị ảnh hưởng bởi một chuỗi siêu giông (mesoscale convective system) bất thường. Lượng mưa dầu chỉ trong 6-8 giờ nhưng trút nước bằng cả một mùa. Mưa kèm theo giông mạnh khiến nước mưa dồn dập xuống sông, suối, không kịp thoát, đặc biệt đất nền khu vực Hill Country thuộc dạng đá vôi, không hút nước. Nước mưa trượt nhanh trên bề mặt đất đá, tạo thành dòng chảy xiết xuống sông Guadalupe, gây lũ quét dâng đến 10 mét. Nơi đây vùng nổi tiếng lũ quét, được mệnh danh là “Flash Flood Alley” – hành lang lũ quét nguy hiểm nhất nước Mỹ. Lũ quét xảy ra lúc nửa đêm, khi hầu hết mọi người đang ngủ hoặc đang nghỉ lễ 4/7, ít ai theo dõi cảnh báo thời tiết.
Đặc biệt, khu Camp Mystic – nơi có nhiều thanh thiếu niên, nằm sát bờ sông, trong vùng nước dâng nhanh nhất.
Từ thảm họa này, tác giả Đào Duy Hòa cung cấp thêm một hiện tượng thiên nhiên hiếm khác: mưa nghẽn.
Mưa lũ tại Texas, Mỹ, đầu tháng 7 năm 2025,
Mưa nghẽn là cơn mưa đứng tại chỗ, không di chuyển hay khoảng cách di chuyển không đáng kể. Có thể so sánh hiện tượng này như một dòng xe đang lưu thông trên đường thì bị tắc nghẽn, đứng tại chỗ gây ách tắc giao thông. Mưa nghẽn có đặc trưng ở độ cao rất thấp và gần như mất khả năng di động và do đó nó có khả năng trút một lượng lớn nước mưa xuống tại cùng một khu vực trong suốt thời gian cơn mưa xảy ra.
Sự hình thành của một cơn mưa nghẽn còn gọi là mưa cố định.
Một cơn mưa nghẽn được hình thành giống như một cơn mưa thông thường. Trong quá trình xung đột giữa các khối khí: khối không khí ấm gặp không khí lạnh và tạo ra tình huống bùng nổ dẫn đến mưa. Có nhiều lý do gây ra cơn mưa nghẽn, không thể di chuyển. Nếu gió ở độ cao yếu, cơn mưa nghẽn hình thành tại chỗ và không di chuyển, thậm chí một số cơn mưa nghẽn cường độ mạnh có thể “chết” tại chỗ sau vài phút hay nhiều giờ. Nhưng một số cơn mưa nghẽn khác chỉ đơn giản là bị phong tỏa tại chỗ do địa hình, ví dụ như đỉnh núi ngăn chặn không cho chúng di chuyển, hoặc do gió ngược cản trở “lưu thông” không cho tiến tới hay thoái lui.
Cơn mưa nghẽn vận hành theo cơ chế đáng ngạc nhiên: nó tự cung cấp năng lượng ngay tại chỗ. Lượng mưa mà nó trút xuống tạo thành độ ẩm và bốc hơi. Chính sự bốc hơi này góp phần thúc đẩy sự hoạt động của cơn mưa nghẽn. Hiện tượng này có thể kéo dài tới nhiều giờ! Ở phía đông nam nước Pháp, biển Địa Trung Hải ấm áp vào cuối mùa hè và đầu mùa thu cũng đóng vai trò cung cấp không khí ấm và ẩm.
Mây tích Cumulonimbus
Đặc điểm của cơn mưa nghẽn.
Một cơn mưa nghẽn có khả năng tồn tại tại chỗ trong một hoặc nhiều giờ. Khi một cơn mưa bị “kẹt” lại ở một khu vực trong ít nhất 30 phút, thì đó được gọi là cơn mưa nghẽn hay mưa đứng yên tại chỗ. Hầu hết các cơn mưa nghẽn đều vô hại và chỉ mang lại một trận mưa rào điển hình kèm theo tia chớp và đôi khi có mưa đá. Nhưng nếu cơn mưa nghẽn đặc biệt mạnh và điều kiện thời tiết buộc nó phải ở nguyên một chỗ trong một giờ hoặc lâu hơn, thì cơn mưa nghẽn đó có thể gây ra hậu quả thảm khốc: lượng mưa lớn khoảng 150 đến 300 mm ở Địa Trung Hải và 50 đến 80 mm ở nửa phía bắc nước Pháp! Lượng mưa tích tụ chỉ trong vòng vài giờ vừa nêu trên, có thể tương đương với lượng mưa của một tháng, và đôi khi thậm chí là tương đương với nhiều tháng. Trong trường hợp này, mưa nghẽn là nguyên nhân gây ra lũ lụt chớp nhoáng rất nguy hiểm ở vùng núi, thị thành, thôn làng và có thể gây thương vong cao. Loại mưa nghẽn đứng yên này, với lượng mưa như trút nước, thường xảy ra ở phía đông nam nước Pháp trong các đợt bão vùng núi Cevennes miền Nam nước Pháp hoặc Địa Trung Hải.
Về mặt trực quan, cơn mưa nghẽn tại chỗ, nếu quan sát từ xa, thường xuất hiện với hình dạng “hoàn hảo”, xứng đáng được ghi vào sách giáo khoa khí tượng học: nó đạt đến đỉnh ở độ cao khoảng 10 kilômét với một cái đe rất rộng ở phía trên tầng mây tích (cumulonimbus).
Dự báo về một cơn mưa nghẽn tại chỗ.
Hiện tại, không thể dự đoán chắc chắn sự hình thành của một cơn mưa nghẽn đứng yên ở một khu vực cụ thể, nhưng các cơ quan khí tượng có thể đưa ra cảnh báo trước vài giờ, hoặc thậm chí một ngày, về “nguy cơ xảy ra mưa nghẽn” có cường độ từ yếu đến dữ dội trong phạm vi một tỉnh.
Một cơn mưa nghẽn như trút nước
ĐDH
