Thập niên 80 trở về trước, ở Nam kỳ nông dân gặt lúa rồi bó thành từng bó lớn chất lên các bờ ruộng, sau đó chất lên cái khung bằng gỗ bào láng (gọi là cái cộ) cho trâu kéo lúa về nhà. Thời đó mùa lúa chín nước vẫn còn ngập xâm xấp mặt ruộng, đường đất gồ ghề, có nhiều sình bùn, trâu kéo cộ chở lúa là tiện lợi nhứt. Sau này, cái cộ chia ra hai loại: Loại để kéo dưới ruộng nước không có bánh xe và loại để kéo trên đường có gắn thêm hai bánh xe. Dân chúng đi từ xóm này qua xóm khác chủ yếu đi bộ, chân không giày dép. Từ đó, người ta gọi chung các loại xe lưu thông trên đường là xe cộ (dù thực tế đó là xe gắn máy, xe hơi, xe máy cày, xe đạp, xe xích lô, xe lôi…) Chữ “cộ” trở thành một từ đệm không thể thiếu, đi chung với xe trở thành cụm danh từ chung. Thí dụ: “Coi chừng mấy đứa con nít chơi chạy ra đường, xe cộ không đó.”
Có một từ địa phương bình dân khác mà các ông già hay nói, đó là “xe pháo,” đồng nghĩa với chữ “xe cộ.” Pháo là quân pháo trên bàn cờ tướng. Quân xe và quân pháo là hai quân cờ mạnh nhứt trên bàn cờ. Quân pháo đi “gối đầu” với quân xe, đứng ngay chân quân ngựa tạo thành bộ ba liên hoàn bất khả chiến bại khi tổ chức tấn công. Vì sự liên kết chặt chẽ của ba quân xe pháo mã mà các cụ cũng dùng chữ “xe pháo” như “xe cộ.” Tại sao không nói “xe ngựa” mà nói “xe pháo”? Tôi cho rằng nói “xe pháo” vần hơn, diễn tả được sự độc lập của hai chủ thể ghép vô với nhau, nói “xe ngựa” người nghe có thể hiểu lầm đó là chiếc xe ngựa, tức chỉ có một chủ thể.
Bảo Huân
Thời nay, ở Hoa Kỳ không có ai xài cái cộ xe trâu, nhưng xe hơi vẫn có “cộ” kèm theo, không có “cộ” quý vị không thể lái xe ngoài đường (bất hợp pháp.) “Cộ” xe hơi không hữu hình hoặc hữu hình, cụ thể hoặc không, riêng biệt hoặc gắn liền với xe, đòi hỏi chủ nhân “con ngựa sắt” phải hiểu biết mới không bị tốn tiền lãng nhách. Xin phép liệt kê sơ sơ như sau:
- Bảng số xe (License plate): Bảng số xe là “vật bất ly thân” xe. Tuần rồi có cô kia lên Facebook than van cổ bị cảnh sát phạt xe Tesla không có bảng số phía trước, và nhận xét rằng cảnh sát hết tiền (?) Thật ra, cảnh sát công lộ ở Mỹ xé vé phạt họ đâu có trực tiếp nhận tiền phạt mà nói “hết tiền” hay “còn tiền”. Điều 5200 Luật Đi Đường tiểu bang California quy định bất kỳ xe nào cũng phải gắn đủ hai bảng số trước và sau. Tôi thấy rất nhiều xe lưu thông ngoài đường chỉ có một bảng số phía sau. Hỏi sao không gắn thêm bảng số phía trước, chủ xe trả lời tại hãng xe không làm chỗ gắn bảng số trước. Dù hãng không thiết kế, trách nhiệm chủ xe là phải tuân thủ đúng luật. Việc đầu tiên tôi làm sau khi mua lại chiếc xe Hyundai cũ là thay ngay bộ thắng xe và nhờ ông thợ khoan hai cái lỗ ở phía trước để gắn bảng số. Năm ngoái, tôi ordered trên website DMV mua bảng số mới thay thế cho bảng số cũ đã tróc hết sơn, form điền đơn của DMV không hỏi tôi mua một hay hai bảng số, tôi trả 35 Mỹ kim, một tuần sau họ gởi về nhà cho tôi hai cái bảng số mới tinh và kèm theo cái thư kêu tôi hủy bỏ bảng số cũ. Ý họ là bảng số xe luôn luôn phải xài hai cái, không cần hỏi “Ông/bà muốn đặt mấy cái?”
Tiểu bang California cho phép xài bảng số xe kỹ thuật số (Digital License) hoặc bảng số dán thẳng lên phía trước xe nếu xe không có chỗ gắn bảng số (order trên website DMV.) Có thể vô trang Amazon mua cái khung gắn bảng số được thiết kế riêng cho những xe mà hãng sản xuất không design chỗ gắn bảng số.
- Đèn chiếu sáng phía trước: Ngày càng nhiều đời xe hiện đại xuất hiện trên đường, thì các kiểu đèn chiếu sáng cũng thay đổi theo, từ kiểu đèn tròn tròn vuông vuông cổ điển sang trọng tới kiểu đèn “trừng mắt hầm hố” như muốn chực nhảy vô “cắn” người đối diện. Dù kiểu gì đi nữa thì đèn chiếu sáng phía trước chỉ được phép xài hai màu ánh sáng là màu vàng cam nhạt và màu trắng. Đối với đèn phát ánh sáng trắng, luật tiểu bang California quy định “Công suất phát sáng của mỗi đèn không được vượt quá 2513 lumens.” Nếu ánh đèn quá chói sáng, chúng có thể gây nguy hiểm cho người lái xe đi chiều ngược lại, cảnh sát công lộ có quyền dừng xe đo ánh sáng đèn và buộc chủ xe thay đổi độ sáng. Mùa Giáng sinh, tôi nhìn thấy có những chiếc xe quấn dây đèn nhiều màu nhấp nháy, hoặc đèn chiếu sáng trước không phải màu vàng, màu trắng, mà là màu xanh lá mạ neon, màu cam sáng, màu xanh tím, màu xanh trời nhạt… Tất cả những kiểu đèn này đều phạm luật, còn quý vị có bị phạt hay không thì hên-xui, tùy hứng của cảnh sát tuần tiễu.
Có lần tôi dừng xe chờ đèn xanh phía sau một xe khác mà tôi biết chủ xe đã “độ chế” đèn sau (không original,) ánh sáng trắng chói mắt từ phía trước chiếu xuyên trắng toát cả chỗ tôi ngồi, khiến tôi không thể mở nổi mắt. Hoặc có lần khác tôi dừng xe trước một xe cũng đã “độ chế” đèn trước, ánh sáng của nó chiếu thẳng vô kiếng chiếu hậu xe tôi rồi phản xạ ngược vô mặt tôi. Thật là kỳ quặc. Một tài xế khác nói đèn chiếu sáng mạnh thì nhìn được xa hơn. Tuy nhiên, một tài xế khác nói rằng: “Họ độ những chiếc xe cao nhứt, nặng nhứt và sáng nhứt để họ cảm thấy an toàn trong xe của họ, ngay cả khi gây hại cho tất cả mọi người khác trên đường họ cũng bất cần.”
- Dán tấm phim đen che cửa sổ xe: Thời nay ra đường, tôi thấy nhiều chiếc xe nước sơn màu đen, dán tấm phim cửa kiếng xe đen thùi lùi toàn bộ xe, những xe này tôi đặt cho chúng cái tên là “xe cục than.” Không chỉ xe cục than, mà rất nhiều xe có màu sơn khác cũng dán toàn bộ cửa kiếng đen thui. Dán phim đen như vậy không đúng luật. Luật ở California quy định chỉ được phép dán đen hai bên cửa sổ khoang hành khách phía sau mà thôi. Khoang tài xế ngồi không được phép dán che, cũng không được phép dán che màu đen ở kiếng trước và kiếng sau xe. Khoang trước xe phải để kiếng màu sáng, ít nhứt nhân viên công lực có thể nhìn thấy người lái xe. Một tài xế khác thường lái xe ban đêm nói rằng anh ta không thấy gì trên đường nếu gặp xe có đèn chiếu sáng màu trắng đi ngược chiều, và anh ta “Cám ơn trời đất” khi gặp xe đời cũ có đèn chiếu sáng màu vàng.
- Thận trọng khi bật đèn pha: Điều 24409 luật Đi Đường tiểu bang California quy định không được phép bật đèn pha nếu đang tiến tới gần một chiếc xe đang chạy ngược hướng từ 500 feet trở xuống, hoặc tiến tới gần xe phía trước trong phạm vi 300 feet. Căn cứ điều luật này thì lái xe trong thành phố (đường local) mà bật đèn pha là phạm luật. Hoặc khi lưu thông trên đường freeways mà mật độ xe đông đúc (kẹt xe) bật đèn pha cũng phạm luật. Nha Lộ Vận khuyến khích lái xe bật đèn pha khi trời quá tối, những con đường dài vùng nông thôn ít ánh sáng, hoặc đường freeways vắng xe. Vì vậy, kiểu “nhá đèn chào nhau/cám ơn nhường đường” của cánh tài xế xe tải đường dài là phạm luật.
Riêng tôi, từ khi biết chiếc sedan của tôi có tổng trọng tải 2 tấn, trọng lượng tự thân nó là một tấn rưỡi, thì tôi hết dám thiếu tập trung khi lái xe, lỡ trúng ai thì da thịt nào chịu nổi.
TPT
