“Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ nhấc bổng trái đất lên” là câu nói nổi tiếng của Archimedes (287-212 trước Công Nguyên). Ổng là một nhà toán học, nhà vật lý, nhà phát minh huyền thoại người Hy Lạp. Hình của Archimedes được in ở mặt trước của Huy chương Fields, giải thưởng danh giá được coi là “Nobel Toán học” (vì giải Nobel không bao gồm lĩnh vực toán học), được Hiệp hội Toán học quốc tế (IMU: International Mathematical Union) trao 4 năm một lần cho những nhà nghiên cứu nổi bật.
Ơ-rê-ca (Eureka, nghĩa tiếng Việt là “tìm ra rồi”) là một giai thoại nổi tiếng về cách ra đời của “lực đẩy Archimedes” và của mục.. này.
Đèn xanh – đèn đỏ – đèn vàng
Trong thập niên 1860, John Peake Knight (một nhà quản lý đường sắt tại Anh) thấy khó chịu trước cảnh xe ngựa kéo và người đi bộ chen chúc một cách mất trật tự trên những con đường ở thủ đô London, Anh, nên ông tìm cách kiểm soát giao thông trong ngành đường sắt.
Ông nghĩ ra một cách, bắt đầu là những cột đèn tín hiệu bao gồm các bảng báo “dừng lại” hoặc “đi tiếp”. Vào ban đêm, các tín hiệu trên bảng báo được thay thế tương ứng bằng đèn khí gas màu đỏ và màu xanh. Nhiệm vụ có vẻ đơn giản này cần một cảnh sát ở ngay cột đèn để vận hành.
Ngày 9-12-1868, hệ thống đèn cảnh báo giao thông đầu tiên trên thế giới được lắp đặt tại giao lộ giữa phố Bridge và phố Great George, gần tòa nhà Quốc hội, London, Anh. Nhưng mọi chuyện kết thúc khá bi đát vì chỉ một tháng sau đó, một cảnh sát điều khiển đèn bị thương ở mặt, do khí gas rò rỉ và phát nổ.
Bảo Huân
Phải mất thêm khoảng 40 năm, đèn cảnh báo giao thông mới trở nên phổ biến, chủ yếu ở Mỹ – đất nước luôn chào đón cái mới. Cũng tại Mỹ, năm 1910, Ernest Sirrine, giới thiệu đèn giao thông tự động ở Chicago, Mỹ. Năm 1912, Lester Wire Farnsworth, một cảnh sát tại thành phố Salt Lake, Utah, phát minh đèn giao thông điện với hai màu đỏ và xanh lá cây.
Tháng 8-1914, Công ty chịu trách nhiệm lắp đặt đèn giao thông tại các ngã tư tiểu bang Ohio. Khi đó, đèn cảnh báo vẫn chưa có đèn vàng nên mỗi khi chuẩn bị chuyển màu, cảnh sát phải bấm còi hụ để báo hiệu cho các tài xế.
Năm 1920, William Potts, một cảnh sát tại thành phố Detroit, Mỹ, nghĩ ra đèn giao thông tự động 3 màu đầu tiên, thêm đèn vàng và nhận bằng phát minh vào năm 1923.
Tới nay, hệ thống đèn cảnh báo giao thông ngày càng hiện đại, vượt xa ban đầu, có nhiều chức năng như đếm lùi hay tự động chụp hình xe vượt đèn đỏ … nhưng tình trạng kẹt xe vẫn như cũ, thậm chí ở nhiều thành phố lớn như Hà Nội, Sài Gòn, kẹt xe còn hơn hồi thập niên 1860.
