Lê Ký Thương là khuôn mặt văn học nghệ thuật quen thuộc ở Sài Gòn hiện nay. Ông ở trong nhóm Nguyên Minh, và là bạn thân của Đỗ Hồng Ngọc, Lữ Kiều, Khuất Đẩu, Huyền Chiêu…
Lê Ký Thương quê ở Khánh Hòa. Hiện sống & làm việc tại SàiGòn. Khởi viết, vẽ từ năm 1962. Có bài đăng trên nhiều tạp chí trước 1975 và là thành viên nhóm chủ trương Ý Thức
Tác phẩm: Bếp lửa còn thơm mùi bã mía ( tập thơ đầu tay , Ý Thức , 1974 ). Lê Ký Thương đã dịch nhiều sách về văn học. Ông cũng đã tham gia nhiều cuộc triển lãm tranh (vừa cá nhân vừa chung với thân hữu). Tranh Lê Ký Thương đậm chất Thiền. Báo Giác Ngộ viết: Mọi tất bật, lo toan của đời thường dường như khép lại khi ta đối diện trước những tác phẩm hội họa của họa sĩ Lê Ký Thương. Bởi lẽ, ở đó người xem tìm thấy sự hiện hữu của tĩnh lặng, một cõi thiền tịnh trong sự nhiễu nhương của cuộc đời, và sự khát vọng được trở về với “bản lai diện mục” của chính tác giả. Sau đây mời độc giả đọc một tạp văn của Lê Ký Thương. NGUYỄN & BẠN HỮU
Lê Ký Thương Sài Gòn – VN
Ðó là mùa Hè năm 1965, năm có nhiều biến động thời cuộc nhất ở miền Nam Việt Nam. Hắn, lần đầu tiên từ quê nhà Nha Trang cùng đoàn Thanh niên – sinh viên – học sinh tình nguyện, bay vô Sài Gòn được mệnh danh là Hòn ngọc Viễn Ðông, tham dự Trại Hè TN-SV-HS toàn quốc, được tổ chức tại Khu Phượng Hoàng, Lái Thiêu, mục đích xây dựng nhà tạm – vách đất, mái lợp lá dừa nước cho đồng bào nghèo không nhà không cửa vì chiến tranh.
Nghe nói Khu Phượng Hoàng do không ảnh chụp giống hình chim phượng hoàng đang sải cánh bay, do bà Ngô Ðình Nhu làm chủ. Sau khi “Phượng Hoàng gãy cánh” năm 1963, bà Nhu sống lưu vong, chính quyền sở tại quản lý, coi như đất công.
Ngỡ ngàng với đất Phương Nam sáng nắng chiều mưa như bài địa lý thời tiểu học, bất ngờ trước câu thơ tình lãng mạn của Nguyên Sa nắng Sài Gòn anh đi mà chợt mát, bởi vì em mặc áo lụa Hà Ðông; những cô gái Sài Gòn mặc áo dài quần lụa trắng, đạp xe đạp dàn đầm đi trên những con đường rợp bóng me xanh – quá thơ mộng, hay lâu lâu bắt gặp vài cô mặc quần ống túm chạy vélo-solex – căng tròn sức sống.
Chỉ có một buổi ban đầu ngắn ngủi thôi mà Sài Gòn quyến rũ hắn đến thế! Rồi hắn từ giã Sài Gòn để về Lái Thiêu dự Trại. Nhưng rất may, cơ duyên đến với hắn, hắn được sắp xếp vào Ban Báo chí của Trại cùng với một nhà thơ Sương Biên Thùy – tác giả tập thơ Nỗi Buồn Nhược Tiểu, và một cô thư ký.
Buổi sáng, hắn cùng anh bạn nhà thơ có nhiệm vụ lấy tin sinh hoạt của các đội về viết, xong tin nào chuyển ngay cho cô thư ký đánh máy lên stencil. Ðúng 6 giờ chiều, sau khi cơm nước, xe đưa chỉ một mình hắn về trụ sở nằm trên đường Phùng Khắc Khoan, Sài Gòn; ở đó có một anh sinh viên phụ trách in bản tin, còn hắn chỉ phụ tá xếp đóng 100 bản để sáng sớm hôm sau chở lên Lái Thiêu phát hành. Khâu in, xếp đóng có khi đến hai ba giờ sáng mới xong! Công việc cứ quay đều như vậy trong nửa tháng thì bế mạc trại. Vài hôm trước khi bế mạc Trại, hắn nhìn thấy cái máy quay ronéo chạy điện và tiếng máy quay đều đều khiến hắn khiếp sợ không dám đến gần! Bù lại, hắn được làm công việc hắn yêu thích.
Lạy tạ. Tranh Lê Ký Thương
Trước khi về Nha Trang, hắn được rong chơi vài hôm trên các đường phố chính ở Sài Gòn, nhất là đường Lê Lợi có nhà sách Khai Trí lớn nhất Sài Gòn và nổi tiếng cả miền Nam, nơi mà hắn hằng ao ước được đặt chân đến. Ngoài nhà sách Khai Trí còn có nhà sách Tự Lực, Ngàn Thông… Phía bên kia đường, đối diện với nhà sách Khai Trí có những cửa hàng và ki-ốt sách cũ. Hắn bị hớp hồn giữa một rừng sách mới và cũ – kho tri thức của nhân loại, nhưng hắn chỉ dám lướt nhìn tên sách. Thèm lắm, mà không có tiền mua! Hắn chỉ đủ tiền mua một tập truyện ngắn của một nữ tác giả thời danh mà hắn thích, để kỷ niệm lần đầu đặt chân lên đất Sài Gòn.
Từ đó về sau, hắn có dịp về Sài Gòn nhiều lần, nhưng không được ở lâu.
Ðến giữa năm 1970, hắn nộp đơn cầu âu xin đi học một khóa truyền thông ở Mỹ. Không ngờ đầu năm 1971, đơn vị chủ quản gọi về Sài Gòn học bổ túc Anh ngữ ở Trường Sinh ngữ Quân đội. Ðây là một dịp may hiếm có. Hắn nghĩ ở Sài Gòn chuyện học hành là chuyện phụ, chuyện chính là trực tiếp giúp Nguyên Minh làm tạp chí Ý Thức. Ðược làm báo là điều hắn mơ ước từ lâu.
Trước ngày hắn vô Sài Gòn, tạp chí Ý Thức in ở nhà in Ðăng Quang, đối diện với rạp hát Long Vân, trên đường Phan Thanh Giản. Lúc bấy giờ nhà in Thanh Bình mà chủ nhân là chị Mai, chị đầu của Nguyên Minh, ở 666 Phan Thanh Giản xây chưa xong. Cũng xin nói thêm rằng lúc hắn còn ở Phan Rang, hắn trọ ở nhà Nguyên Minh và gia đình coi hắn như một thành viên.
Lúc hắn vào Sài Gòn để học bổ túc Anh ngữ thì nhà in Thanh Bình đã thành lập và hắn được chị Mai coi như em, phụ giúp Nguyên Minh quản lý nhà in. Từ thời điểm này, tạp chí Ý Thức in tại “nhà in nhà”.
Mỗi tuần hắn học sáu buổi chiều, từ 13 giờ đến 18 giờ. Giờ đầu là vào phòng lab nghe băng. Với hắn, giờ này là giờ ngủ ngon nhất, con ma ngủ đến lúc nào không hề hay biết! Mỗi lớp chỉ có hai chục học viên, nên thầy giáo người Mỹ dễ kiểm soát. Mỗi lần bắt gặp ai úp mặt xuống bàn ngủ thì thầy đến lay nhẹ một cách lịch sự. Hắn học bao nhiêu thì trả cho thầy ngay tại lớp bấy nhiêu, về nhà hắn không hề động đến sách vở của trường, chỉ dồn thời gian vào việc làm báo. Có đôi lần hắn suýt trễ học, nếu không gặp được “quới nhơn” là ông thiếu tá đồng môn nhưng khác lớp cho đi nhờ Cub 69, những lần khác từ nhà đến trường mất 45 phút xe lam, còn taxi thì phải chờ đỏ mắt mới đón được, một phần vì giữa trưa giờ ngọ.
Lê Ký Thương và tác phẩm
Ở tòa soạn tạp chí Ý Thức trước đó có nhà thơ TNS phụ tá cho Nguyên Minh một giai đoạn ngắn, rồi TNS bỏ việc đột ngột, hắn thế chỗ của TNS. Hắn cùng NM làm tất cả mọi khâu công việc từ “bếp núc” cho tới khi hình thành một số báo rồi chở đi gởi ‘chành’ để phát hành về các tỉnh bằng chiếc Suzuki cà tàng của Nguyên Minh mang từ Phan Rang vô. Chiếc xe này, một lần hắn chạy công việc về gần tới tòa soạn thì bị cảnh sát “vịn”, hỏi bảng số xe. Nhìn xuống, bảng số rớt mất từ bao giờ! Bèn để lại xe về hỏi Nguyên Minh, Nguyên Minh cho biết hôm trước chở báo đi phát hành, gặp ổ gà rớt mất, lỡ trớn chạy luôn, không thèm quay xe lại lượm. Thôi, bỏ “nó” đi! Nghe Nguyên Minh phán một câu dứt khoát – tính anh ta là vậy, bèn nhẹ lòng.
Gần nhà in Thanh Bình có một con đường ngắn, rẽ qua thì gặp đường Trần Quốc Toản. Buổi tối, khi rảnh rỗi, hắn và Nguyên Minh tới một quán quen nằm trên đường này “làm vài ve” Con Cọp và đổi giấy lau chén đũa – cắt từ rẻo giấy in báo – để lấy một dĩa đầu vịt nhâm nhi. Sáng Chủ Nhựt thì đón taxi ra phố Lê Lợi, uống cà-phê ở Brodard hay La Pagode, thỉnh thoảng kéo ghế ở nhà hàng Thanh Bạch, rồi đi lên đi xuống đi qua đi lại, (may mà không có em), tha hồ “nghía” nam thanh nữ tú dạo phố, rồi tạt vô dãy ki-ốt sách cũ san sát nhau bán đủ loại sách Ta–Tây-Tàu để mua một hai quyển mình thích. Cả Sài Gòn, chiều thứ Bảy và trọn ngày Chủ Nhựt, chỉ có phố Lê Lợi là nơi phồn hoa đô hội. Tân binh ở Trung tâm Huấn luyện Quang Trung, sinh viên sĩ quan Trường Bộ binh Thủ Ðức, rồi những người lính từ mặt trận nghỉ phép về, những khách vãng lai, hòa cùng dân Sài Gòn tạo cảnh “ngựa xe như nước, áo quần như nêm” – một bức tranh hoàn hảo tiêu biểu cho một Sài Gòn năng động, nhộn nhịp mặc dầu trong thời chiến.
Giai đoạn làm tạp chí Ý Thức cũng lắm kỷ niệm không thể nào quên…
Năm 1970, nhà văn Trần Hoài Thư từ chiến trường Buôn Ma Thuột bất ngờ xuất hiện tại tòa soạn vào một sáng đẹp trời, tuyên bố hùng hồn rằng được đơn vị cho nghỉ phép về Sài Gòn cưới vợ! Bạn bè hết sức ngạc nhiên. Mới cách đó không lâu, anh về Cần Thơ để gặp người yêu, lên lại Sài Gòn gặp bạn bè với vẻ mặt buồn thỉu buồn thiu dưới cặp kính cận nặng. Ai cũng biết chuyện gì đã xảy ra cho “cuộc tình văn chương” của anh rồi nên không hỏi tới. Ðùng một cái, về lần này anh tuyên bố cưới vợ, và người vợ tương lai của anh không ai khác ngoài người mê văn Trần Hoài Thư ở Cần Thơ. Anh nhờ bạn bè Ý Thức tổ chức đám cưới cho anh. Nguyên Minh bèn nhờ chị Mai, chủ nhân nhà in Thanh Bình, làm đại diện họ nhà trai. Ðến ngày cưới, họ nhà trai gồm chị Mai, chị Minh Quân (nhà văn), Ðỗ Nghê (tức bác sĩ Ðỗ Hồng Ngọc – nhà thơ), Nguyên Minh và hắn… xuất phát từ nhà in Thanh Bình và cũng là tòa soạn Ý Thức đến một khách sạn gần đó đón cô dâu cùng thân nhân nhà gái từ Cần Thơ lên, rồi họ nhà trai và nhà gái cùng đến một nhà hàng dự tiệc thân mật để hai họ làm quen. Giống như nhiều đám cưới thời chiến…
LKT – SG, Thu 2015
