Hẻm Lốc Xoáy

Đêm Chủ Nhật 20/10, trong lúc nhiều người Việt ở Bắc Texas đang mải coi trận football giữa Dallas Cowboys và Philadelphia Eagles thì còi báo động hụ liên tục quanh khu Garland/Richardson. Trên trời mây đen vần vũ, sấm chớp ầm ầm, gió mạnh gào thét làm ai cũng hết hồn. Sáng hôm sau radio TV cho hay ba cơn lốc xoáy đã “touch down”.

Cờ bay phất phới tại tiệm Home Depot ở Dallas sau khi bị cơn lốc xoáy đánh sập. tom fox – dallas morning news

Từ Oklahoma City chạy xuôi xuống Dallas về phía Nam, dọc theo xa lộ 75, là trục lộ mang tên “Tornado Alley” – Hẻm Lốc Xoáy! Chữ này xuất hiện lần đầu vào năm 1952, trong một tài liệu nghiên cứu khí hậu của hai chuyên gia khí tượng là Thiếu tá Ernest Fawbush và Ðại uý Robert Miller. Tuy khu vực được hai ông nghiên cứu chỉ có Texas và Oklahoma, nhưng về sau những tiểu bang khác nằm trên trục Bắc-Nam từ Canada chạy dài xuống Vịnh Mễ-Tây-Cơ cũng được gộp chung vào Hẻm Lốc Xoáy: Minnesota, North Dakota, South Dakota, Nebraska, Iowa, Ohio, Missouri, Kansas.

Nhưng dù được gọi tên như vậy, những tiểu bang nằm trong “hẻm” lại không nhất thiết là nơi tornado xảy ra thường xuyên nhất. Tính theo trung bình mỗi 10,000 dặm vuông, trong thời điểm 1991-2010 thì Florida đứng đầu với 12.2 trận lốc xoáy hàng năm; Oklahoma đứng hạng 7 với 9; Texas hạng 17 với 5.9!

Có lẽ vì vậy mà dân Texas hơi ngạc nhiên khi được biết trong trận mưa bão tối Chủ Nhật đã có không phải 3 mà là 10 cơn lốc xoáy chạm đất cả thảy. Nhưng cũng may là cường độ của chúng đa số chỉ ở cấp nhẹ nhất là EF-0 hoặc EF-1, vài cái cấp EF-2, và một cái nặng nhất cấp EF-3, tức vẫn còn dưới mức tối đa EF-5 hai bậc.

Các vụ lốc xoáy vùng Bắc Dallas từ 1950. weather.gov

EF là viết tắt của chữ “Enhanced Fujita scale” – hệ thống đo lường cường độ và tốc độ gió của các cơn lốc xoáy, được sử dụng từ năm 2007. Trước đó, cường độ lốc xoáy được tính theo hệ thống cũ do Dr Tetsuya Fujita sáng chế, từ F1 đến F10. Theo cách đo mới, bão EF-0 có vận tốc gió từ 65-85mph; EF-5 trên 200mph. Trận lốc EF-3 đánh trúng khu vực Bắc Dallas có vận tốc gió khoảng 135-165mph.

Xem thêm: Allen PAC

Cũng cần nói thêm rằng hiện nay chưa có dụng cụ nào có thể đo trực tiếp tốc độ gió của lốc xoáy (vì khó đoán trước được nó sẽ xảy ra nơi đâu), cho nên người ta phải đo gián tiếp dựa trên nhiều yếu tố khác nhau. Một trong những yếu tố ấy là mức độ tàn phá do cơn bão gây ra, cụ thể là sức chịu đựng của cây cối, nhà cửa, nền móng, trụ cột v.v. Dựa vào đó, các chuyên gia ước lượng vận tốc gió tại khu vực bị tai hại nặng nhất ở Bắc Dallas kỳ này là 140mph.

Nhưng mức tàn phá của một cơn lốc còn tuỳ thuộc vào thời gian nó chạm đất – thường chỉ chừng 3-5 phút. Cơn lốc EF-3 đánh vào Bắc Dallas thì khác. Không những mạnh, nó còn di chuyển rất chậm, lê gót một quãng dài 16 dặm trong vòng nửa tiếng đồng hồ, băng qua vùng dân cư đông đúc trong khu “nhà ngói” Preston Hollow, gần tư gia của cựu Tổng thống George W. Bush. May là hai ông bà bình yên vô sự.

Nhà cửa bị cúp điện theo đường quét của cơn lốc EF-3. Dallas air one twitter

Những bức không ảnh chụp sáng hôm sau cho thấy vô số cơ sở thương mại tại đây bị hư hại nặng nề. Tang thương nhất có lẽ là tiệm bán cây cối lâu đời North Haven Gardens đã bị đánh sập hoàn toàn. Vào thập niên 1950 ông Ralph Pinkus, một nhà thảo mộc học nổi tiếng trong vùng được nhiều người nể trọng đã mở tiệm bán cây này (khi đó còn là khu đất trống rộng 9 mẫu nằm ở ngoại ô thành phố), với mục đích mang nhiều giống cây và hoa lạ đến cho cư dân Dallas. Bản thân người viết cũng là khách hàng của ông, nhiều năm trước đã mua được tại đây một cây “lá chua” (sorrel) để ăn với bánh xèo. Ông Pinkus còn là người vào thập niên 1970 đứng ra lập một uỷ ban nghiên cứu xây dựng một vườn hoa tầm vóc quy mô cho thành phố – ngày nay là Vườn Bách Thảo “Dallas Arboretum” mà rất nhiều người Việt quanh vùng yêu thích. Cũng may là Vườn Bách Thảo đã không bị gì sau cơn bão, nhưng tiệm cây của ông Pinkus thì bị lốc quét sạch.

Xem thêm: Nghệ sĩ Chí Tâm

Ngoài ra, 19 trường trong khu-học-chính Dallas đã phải đóng cửa vì mất điện. Thomas Jefferson High School bị thiệt hại nặng đến nỗi học sinh phải chuyển sang trường Thomas Edison Middle School, cách đó khá xa nhưng lâu nay bỏ trống, học tạm cho tới cuối niên khoá 2018-19. Hai trường Walnut Hill Elementary và Carey Middle School thì bị sập hoàn toàn phải được xây lại mới; học sinh cũng phải san sẻ sang một số trường khác, làm không biết bao nhiêu phụ huynh và thầy cô giáo phải nhức đầu.

Ngoài Bắc Dallas, các thành phố khác bị lốc xoáy đánh trúng là Garland (EF-2, 135mph); Rockwall, Rowlett, Sachse, Midlothian, Kaufman (EF-1, 100mph); Ferris, Wills Point, Kaufman #2, Allen (EF-0, 80-90mph). Hiệp Hội Bảo Hiểm Texas ước lượng thiệt hại trong vùng Bắc Texas sẽ lên đến khoảng $2 tỉ đô la, cao hơn mọi cơn tornado khác tại DFW từ trước tới giờ.

Jerry Jones, chủ đội banh Dallas Cowboys ném đồng bạc cắc bắt đầu trận banh của trường trung học Thomas Jefferson. Ông hứa tặng $1 triệu xây lại sân banh và trường bị lốc tàn phá. ashley landis – Dallas morning news

Nhưng trong những giờ phút đen tối nhất cũng có vô số những câu chuyện làm ấm lòng người. Chẳng hạn như ông Mark Cuban, chủ đội bóng rổ Dallas Mavericks, đã đóng góp $1,000,000 để xây lại trường học. Ông Jerry Jones chủ đội Dallas Cowboys cũng hứa tặng $1,000,000 cho khu-học-chính Dallas để giúp xây lại sân football đã bị tiêu huỷ. Ngoài ra còn có vô số hành động nhân bản khác như phòng tập thể dục Planet Fitness đã cho phép những người nhà bị hư hoặc cúp điện mượn gym để tắm rửa, có chỗ cho con nít chạy chơi. Hoặc ông David Campisi, chủ nhà hàng pizza Campisi’s tuy nằm trong khu bị EF-3 nhưng may mắn thoát nạn; ông lái xe vòng vòng mang free pizza đến cho những người đang bận dọn dẹp nhà cửa.

Xem thêm: Trên cả tuyệt vời!

Năm 2011, sau trận tornado EF-5 càn quét Joplin, Missouri, tổ chức BBQ Relief ra đời với mục đích phục vụ thức ăn cho những người lâm cảnh màn trời chiếu đất. John Stinson, cư dân Texas, là người của BBQ Relief chuyên đi khắp nước Mỹ giúp người bị bão. Lần này được giúp người đồng hương ông rất vui.

Chỉ riêng có đài TV KXAS là bị bà con rủa tận tình vì mải lo chiếu trận football giữa Dallas và Philadelphia mà quên khuấy việc tạm ngưng chương trình để thông báo thời tiết xấu cho mọi người biết mà đi núp vào chỗ an toàn. Nói đâu xa, nhà của một bác làm trong Ban Tin Tức của bổn báo cũng bị bão xé rách nóc nhà, làm bể cửa kính và bẻ quẹo cây cối trong lúc bác ấy đang … coi đá banh!

Vườn cây North Haven Gardens giờ chẳng còn một thứ gì ngoài cái mặt tiền, nhưng con ông Pinkus cho biết họ sẽ gầy dựng lại từ đầu, “Chúng tôi đã từng phải đối mặt với nhiều thách đố trong 69 năm qua, lần nào chúng tôi cũng vượt qua được. Lần này cũng thế. Với sự góp tay của những người yêu cây cỏ vùng Bắc Dallas, tôi tin chắc rằng vườn hoa của chúng ta sẽ nở trở lại.”