Gió Santa Ana giờ này đang thổi lộng. Bạn thơ ở Santa Ana gọi điện cho biết như thế.
Cháy. Cháy. Cả vùng Los Angeles đỏ rực. Hơn một tuần lễ qua, đã có cả chục người chết, hàng chục ngàn ngôi biệt thự bị phá hủy. Thiệt hại lên đến nhiều chục tỉ. Lửa vẫn còn cháy lan qua núi rừng, xa lộ, bãi bờ.
Tin tức hôm 8 tháng Giêng 2025 cho biết: Gió Santa Ana là yếu tố thúc đẩy mạnh mẽ sự lan rộng của các đám cháy tại Nam California. Loại gió này mang theo không khí khô nóng từ Great Basin về phía bờ biển, làm giảm độ ẩm trong không khí xuống dưới 5%. Khi gió Santa Ana thổi qua các dãy núi như San Gabriel, chúng không chỉ tăng tốc độ mà còn trở nên nóng hơn, tạo điều kiện để ngọn lửa lan nhanh và khó kiểm soát.
Theo tin của Foxla, Cal Matters thì Los Angeles đã trở thành tâm điểm của hàng loạt vụ cháy rừng gần đây, với những đám cháy lớn như Palisades, Eaton và Sunset gây ra thiệt hại nặng nề. Gió Santa Ana khô và mạnh, kết hợp với điều kiện hạn hán nghiêm trọng và thảm thực vật khô cằn, đã khiến ngọn lửa lan rộng với tốc độ chưa từng thấy.
Các vụ cháy hiện đã khiến ít nhất 20 người thiệt mạng và hàng chục người bị thương. Khoảng 380,000 người phải sơ tán hoặc sống trong cảnh không có điện. Tính đến nay, các đám cháy đã thiêu rụi hơn 17,000 mẫu Anh đất và gây thiệt hại kinh tế ước tính từ 52 đến 57 tỷ USD. Dù gió Santa Ana đã giảm cường độ, nguy cơ cháy lan vẫn còn cao khi dự báo một đợt gió mới sẽ xuất hiện trong vài ngày tới.
Chữa cháy tại Los Angeles- nguồn NBC News
Gió Santa Ana… A, mình đã biết tới nó từ hồi mới sang Mỹ, lang thang ở vùng Nam Cali. Nay gặp dịp trở lại với thứ gió này lòng cũng cảm thấy ít nhiều xúc động bồi hồi.
Vâng, gió Santa Ana là một hiện tượng tự nhiên thường xuất hiện vào mùa Thu và đầu Đông ở miền tây nước Mỹ. Theo từ điển mở Wikipedia thì gió Santa Ana là những đợt gió cực mạnh và khô, phát xuất từ nội địa nước Mỹ và ảnh hưởng tới vùng bờ biển phía Tây và vùng Bắc bán đảo Baja của California. Gió Santa Ana thường thổi vào mùa Thu và mùa Đông, nhưng có thể phát khởi bất cứ lúc nào trong năm. Nó biến chuyển từ nóng tới lạnh, tùy khí hậu của nơi nó phát xuất và đi qua tại vực Great Basin núi non khô cằn thuộc tiểu bang Nevada hoặc vùng sa mạc Mojave cận kề Arizona. Gió Santa Ana mang hơi nóng và khô tới vào thu đông, thường gây ra những đám cháy rừng hung bạo ở vùng Nam California gọi là wildfires cho nên nó có tên là devil winds (gió quỷ).
Tiến sĩ Steve Lyons, chuyên viên về khí hậu nhiệt đới đã viết như sau về gió Santa Ana: Nếu bạn là dân gốc vùng Nam California như tôi, hay nếu bạn đã sống ở vùng này, hay đến thăm nơi đây vào mùa gió khô thổi mạnh ra biển thì hẳn bạn đã nghe cụm từ Gió Santa Ana. Cái tên này có từ rất lâu do những người canh tác trồng trọt ở đây, họ từng biết những trận gió cực mạnh thổi từ đại vực Santa Ana Canyon thuộc vùng đông Santa Ana. Gió Santa Ana thường thổi vào lúc hừng đông và chấm dứt vào lúc chiều. Thường gió mạnh nhất vào lúc ban đêm và sáng sớm. Mỗi năm có khoảng 20 trận gió Santa Ana, tuy nhiên có năm chỉ có 10 trận, lại có năm lên tới 30 trận.
Nhà thơ Nguyễn Thị Khánh Minh đã viết về gió Santa Ana như sau:
“Đêm thứ Tư, đêm đầu tiên gió Santa Ana chạm mặt ở đây trên đường đi của nó, gió Đông Bắc thường đến miền Nam Calif. mỗi cuối thu, thổi từ đất liền ra biển, trận gió mùa này nghe nói là trận gió lớn nhất kể từ 10 năm qua và đã được cảnh báo là tình trạng khẩn cấp, trên TV dặn dò dân chúng, để ý những thứ mà gió có thể thổi bay, đừng dùng nến kẻo gây ra hỏa hoạn, vì có thể sẽ bị cúp điện, cẩn thận tránh những dây điện bị đứt rơi xuống đường… Tôi ra hiên nhà xếp những tượng Phật nhỏ và những chậu bonsai vào một chỗ an toàn. Trời lạnh lắm, trong cái bóng đêm đang hờm sẵn giông bão, tôi thấy yên lòng khi dừng lại nơi vệt sáng của ánh đèn đọng trên bàn chân tượng Phật ngồi, những ngón chân thanh thản, những ngón tay tạo nên hai vòng ấn quyết trầm lắng, bát phong chỉ là một hơi nhẹ thoảng qua, lý gì đến ngọn quái phong Santa Ana, tôi mỉm cười một mình.” NT Khánh Minh viết thật hay, phải không các bạn. Cô còn đưa cả gió Santa Ana vào trong thơ nữa đấy.
Riêng Nguyễn tôi cũng đã một đôi lần nhắc tới ngọn gió này. Xin trích dẫn một đoạn đã viết từ năm 1996 khi mới tới vùng Nam Cali.
Đêm qua sân trước một cành mai…
Một buổi trưa trên đồi Penasquitos, tôi đang ngồi trầm tư, thì bỗng ngọn gió khốc liệt từ những vùng đất xa xôi thổi về. Đâu đó, đã có lần tôi nghe nói đến ngọn quái phong Santa Ana.
A, trận gió kinh mang từng thổi qua mấy trăm năm lịch sử của vùng đất chưa dứt âm vang, chạy trên những con đường dài rồng rắn, thổi rúc như còi sừng trên những kiến trúc Mễ Tây Cơ ngơ ngác trong màu nắng vàng hồ, thổi và làm kêu rung những tên đất tên người đầy âm a âm ô.
Này hỡi gió. Chào trận gió Quỷ Thi làm cỏ cây tàn úa, khô cạn suối nguồn, cát chạy đá bay, lòng dạ xốn xang, vỡ lở những vết thương của trời và đất. Tôi bỗng, trong phút hỗn mang, nghĩ đến quê nhà với ngọn đông phong thổi lạc vợ xa chồng, nước mắt tuôn rơi. Tháng này, gió mùa Đông Bắc cũng đã thổi tới trên quê hương tôi. Âm vang. Âm vang qua dòng sông vắng và những cánh đồng. Đã nở hết những bông hoa mùa cuối trên đất nghèo. Tôi bỗng nhớ đến, như còn rợn trên da thịt, ngọn gió Lào thổi qua biên giới vào vùng Nghệ Tĩnh những ngày nào. Thổi xơ xác đồi chuối hoang, thổi khô rốc thân tù, đỏ hoe bụi đất, quặn thắt ruột gan. Này bạn, nhớ không, những đêm nằm nghe gió giật mái tôn, o o trong sọ rỗng. Tưởng như tiếng ác điểu gào, báo giờ nguyệt tận. Và tôi chẳng thể nào quên. Vâng, tôi chẳng thể nào quên bản hợp âm màu đỏ của mùa thay lá những khu rừng cao su, khi gió thổi bùng đống lửa nhân gian, đám lưu dân ngồi đợi tia nắng đầu tiên. Cũng như tôi không quên mùa gió Tháng Ba trên Eo Gió thổi qua rừng dã quỳ và đồi hoa vông đỏ ở Pleiku. Đó là những ngày báo hiệu tàn cuộc chiến. Trận gió cuốn cờ đang thổi qua bờ cõi…”
Gió Santa vẫn đang thổi lộng và tàn phá nhà cửa, núi rừng. Vậy mà kỳ diệu thay, một đóa mai vàng vẫn nở trong vườn Nguyệt Viên của nhà thơ ở Santa Ana trước đó vài ngày và trận gió Quỷ Thi vẫn không thổi rụng được bông mai vàng ấy. Nó vẫn hiện ra với vẻ rực rỡ mầu nhiệm. Khiến ta nhớ đến câu thơ của Thiền Sư Mãn Giác thời Lý: Đêm qua sân trước một cành mai …
TN
