Hôm Thứ Hai 21/6/2021, Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ đã ra một phán quyết tối quan trọng, cho rằng nguyên tắc không trả thù lao cho lực sĩ sinh viên của Hiệp Hội Thể Thao Đại Học Quốc Gia “National Collegiate Athletic Association”, viết tắt NCAA, là vi phạm luật.
Quảng cáo thể thao đại học. Ảnh coahomasports.com
Phán quyết này hiệu lực tức khắc, nên từ nay các trường đại học thành viên của NCAA có quyền trả thù lao vô giới hạn cho các lực sĩ sinh viên thượng thặng qua các hình thức như học bổng, máy tính, chỗ trọ, khẩu phần, thậm chí cả tiền mặt—miễn sao có liên quan tới học vấn. Phán quyết của Tối Cao Pháp Viện HK chắc chắn sẽ làm thay đổi căn cơ hoạt động thể thao học đường mang tinh thần tài tử, một truyền thống kéo dài hằng trăm năm qua.
Thể thao đại học Hoa Kỳ manh nha từ lâu đời, tới 1906 ra đời Hiệp Hội Thể Thao Liên Trường Ðại Học Hoa Kỳ (Intercollegiate Athletic Association of the United States), tiền thân của NCAA. Nửa đầu thế kỷ 20 trở về trước, thể thao đại học HK thực sự “tài tử”, không tạo ra lợi nhuận đáng kể. Nhưng sự ra đời của TV, kéo theo với nó là tỉ tỉ Mỹ kim tiền quảng cáo tài trợ, đưa đẩy thể thao đại học và NCAA trở thành những “con gà đẻ trứng vàng”. Từ đó, mọi chuyện thay đổi—ngoại trừ thực tế các lực sĩ sinh viên vẫn chơi thể thao vì sở thích, tính cách “tài tử”, không được hậu đãi gì ngoài học bổng để đi học.
Tổng hành dinh NCAA ở thành phố Indianapolis tiểu bang Indiana. Ảnh AP
Hoa Kỳ là cường quốc thể thao hùng mạnh nhất thế giới nhờ phương cách phát triển thế hệ lực sĩ trẻ nối tiếp liên tục, mà các chương trình thể thao sinh viên góp vai trò trọng yếu. Ngày nay NCAA đặt tổng hành dinh tại thành phố Indianapolis, tiểu bang Indiana, có gần 1,300 thành viên, trung bình mỗi trường đại học có 20 đội thể thao khác nhau, với cả thảy nửa triệu nam nữ lực sĩ sinh viên tranh tài thể thao hằng năm. NCAA chẳng những là tổ chức điều hành thể thao đại học Hoa Kỳ, mà còn có thể gọi là vườn ươm mầm các chồi xuân nhân tài thể thao, nền móng thành công của Mỹ Quốc. Tính tổng cộng 28 kỳ Thế Vận Hội Mùa Hè, thể thao Hoa Kỳ giành được 2,523 huy chương, gần gấp đôi nước thứ nhì là Ðức với 1,346 huy chương. Riêng về huy chương vàng, người Mỹ chiếm 1,022 chiếc, xấp xỉ ba nước xếp hạng kế tiếp (Ðức, Nga Sô, và Anh tính chung là 1,131 vàng). Và tại Hoa Kỳ, tính tới thời điểm hiện tại, chương trình thể thao sinh viên của Ðại Học University of Southern California đóng góp cho quốc gia nhiều huy chương TVH nhất, với 309 chiếc, gồm 144 vàng. Ðể đối chiếu, cả nước VN đến nay đạt 5 huy chương Olympic (1 vàng 3 bạc 1 đồng).
Quảng cáo trong sân banh đại học. Ảnh www.smartdatacollective.com
Tuy đã phát triển vượt bậc so với những ngày đầu thành lập hơn một thế kỷ trước, NCAA vẫn trung thành với triết lý thể thao tài tử. Cho tới tận thời điểm tất cả 9 Thẩm Phán Tối Cao “Justices” bỏ phiếu 9-0 thuận ra phán quyết Hiệp Hội Thể Thao Ðại Học Quốc Gia vi phạm luật, NCAA thậm chí được quyền sở hữu vĩnh viễn hình ảnh/trang phục/vật dụng của một lực sĩ sinh viên. NCAA độc quyền khai thác sử dụng chúng cho mục đích thương mại. Một thí dụ nhỏ: chiếc áo mà một lực sĩ mặc đánh thắng trận banh vẫn là “Property” của nhà trường, người sinh viên đó không được tự ý bán buôn trao đổi nếu không muốn bị kỷ luật. NCAA quy định lực sĩ học trò phải tốt nghiệp trung học, có số điểm học lực tối thiểu, mới được nhận vào các chương trình thể thao sinh viên. Chung chung, các trường đại học lớn được xếp trong “Division I”, còn các trường nhỏ chia ra “Division II” và “Division III”. Nhóm trường đại học thuộc Division I và II có cung cấp học bổng thể thao, còn ở “Division III” sinh viên chơi thể thao hoàn toàn tự nguyện. Ngay cả ở Division I, các lực sĩ sinh viên cũng bị giới hạn tập luyện trong vòng 20 giờ mỗi tuần, để tránh ảnh hưởng đến học vấn. Những trường với nhiều lực sĩ thể thao có thành tích kém về học vấn có thể bị phạt vạ, cấm chỉ tranh tài, thậm chí bị mất tư cách thành viên NCAA một thời gian.
Tiền đạo Ja’Marr Chase (phải) vừa ký với đội banh bầu dục NFL Cincinnati Bengals hợp đồng trị giá gần $31 triệu trong 4 mùa banh, với xấp xỉ $20 triệu tiền thưởng ký hợp đồng. Mới năm ngoái, Ja’Marr Chase còn là cầu thủ tài tử chơi cho đội banh sinh viên Tiger thuộc ĐH Louisiana State University. Ảnh John David Mercer-USA TODAY Sports
Thể thao đại học Hoa Kỳ được NCAA điều hành rất nhà nghề. Riêng năm tài khóa 2016–17, NCAA thu $1.06 tỉ. Lợi nhuận đến từ tiền bán vé, vật dụng thể thao, và bản quyền TV. Chỉ riêng tiền bản quyền đưa lên TV các giải thư hùng thể thao đại học mỗi năm đạt tới hằng trăm triệu Mỹ kim. Ngày nay, các trường đại học Hoa Kỳ thu hút được cả nhân tài lẫn tài trợ từ các tên tuổi lừng lẫy như tập đoàn truyền thông AT&T, vua giải khát Coca-Cola, hãng cho thuê xe Enterprise Rent-A-Car, hiệu xe Nissan, tiệm Lowe’s, tiệm Pizza Hut, nhà băng CapitalOne, nhà vận chuyển hàng hoá UPS, nhà hàng Buffalo Wild Wings, công ty bảo hiểm GEICO, khách sạn Marriott… Mãnh lực tài chánh của NCAA còn biểu hiện qua hằng triệu công ăn việc làm được tạo ra: từ giới quản trị điều hành, huấn luyện viên, trọng tài, ký giả thể thao, đến hệ thống nhân viên yểm trợ, v.v. Huấn luyện viên thể thao đại học lãnh lương nhiều triệu Mỹ kim mỗi năm, không thua kém HLV thể thao nhà nghề là bao. Nhiều giám đốc chương trình thể thao đại học “Athletic Director” cũng lãnh lương bạc triệu mỗi năm. Cùng lúc, chính giới lực sĩ sinh viên không được thọ hưởng mối lợi tài chánh nào. Nhiều lực sĩ sinh viên đâm đơn thưa kiện NCAA bất công suốt mấy thập niên qua. Kết quả cuối cùng là phán quyết mới nhất của Tối Cao Pháp Viện HK.
Bảng xếp hạng lợi nhuận của các đội banh bầu dục sinh viên lớn nhất. Ảnh www.businessinsider.com
Hệ lụy trước mắt là NCAA sẽ ra quy định nới lỏng quyền hạn sử dụng hình ảnh/tên tuổi/vật dụng của cá nhân lực sĩ sinh viên, áp dụng ngay từ niên khóa 2021-2022. Các trường đại học chương trình thể thao lớn nhất Hoa Kỳ, như ÐH Stanford University, ÐH UCLA, ÐH University of Southern California, ÐH Oklahoma State University… có thể khởi sự trả lương cho lực sĩ sinh viên ngay lập tức. Thế giới mạng xã hội ảo “Social Media” cũng rất béo bở. Ðã có khảo sát thị trường cho thấy một số lực sĩ sinh viên dư sức kiếm trên $100,000/năm nhờ nổi tiếng trên Instagram, Twitter, TikTok… Mỗi “Post” của các sinh viên ngôi sao này có thể mang lại $100-$4,000. Rồi sẽ có những sinh viên triệu phú đi lại nhởn nhơ trong khuôn viên đại học.
NCAA sẽ phải điều chỉnh để thích ứng với thế giới hiện đại. Có những khán giả rồi sẽ “hoài cảm” ít nhiều về cái thời “tài tử” của thể thao đại học, nơi sinh viên đi học, phát triển con người, không phải để kiếm tiền, trong khi vẫn thi triển năng khiếu thể thao. Tuy nhiên, như Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ chỉ ra trong án lệnh mới nhất, truyền thống thể thao “tài tử” tự nó không thể biện minh cho việc NCAA trở thành bộ máy kiếm tiền khổng lồ trong khi lực sĩ sinh viên không được hậu đãi tài chánh thỏa đáng.
TTD
