Trong bài trước, tôi đã viết sơ về luật phá thai ở Châu Âu. Nhân trường hợp phán quyết Roe v. Wade bị đảo ngược ở Hoa Kỳ, hãy nhìn thêm về luật và tình hình vấn đề phá thai trên thế giới.

Những người biểu tình ở Belfast ngày 21 tháng 10 năm 2019. Ảnh: Charles McQuillan / Getty Images

Bao nhiêu nước trên thế giới hoàn toàn cấm phá thai?

Theo báo cáo liên tục được cập nhật của Centre for Reproductive Rights (Trung tâm Quyền Sinh sản), hiện nay có 24 quốc gia trên thế giới, hoàn toàn cấm phá thai không ngoại lệ, bao gồm những nước như El Salvador, Honduras, Nicaragua, Jamaica, Haiti, Dominican Republic, Suriname, Mauritania, Senegal, Sierra Leone, Congo, Ai Cập, Madagascar, Iraq, Lào, Philippines v.v.

90 triệu, tức 5% phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ trên thế giới, sống ở những quốc gia này.

Những nước nào cho phép phá thai vì tính mạng hoặc sức khỏe người mẹ?

Một số nước chỉ cho phép phá thai để bảo toàn tính mạng người mẹ, chẳng hạn như Guatemala, Venezuela, Paraguay, Nigeria, Libya, South Sudan, Somalia, Afghanistan, Sri Lanka, Miến Ðiện v.v. Một số nước khác cũng cho phép trường hợp người phụ nữ bị cưỡng hiếp hoặc thai nhi dị tật, như Mexico, Brazil, Chile, Sudan, Iran, Indonesia… Hai nhóm này cộng lại là 22% phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ trên thế giới.

Một số nước cho bỏ thai vì tính mạng hoặc sức khỏe người mẹ, như Peru, Morocco, Algeria, Jordan, Pakistan, Malaysia… (một số trường hợp có luật cụ thể bao gồm sức khỏe tâm thần). Một số nước khác có luật tương tự, cộng thêm trường hợp cưỡng hiếp hoặc thai nhi dị tật, như Ecuador, Liberia, Ghana, Zimbabwe… Hai nhóm này cộng lại là 14% phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ trên thế giới.

Những nước nào cho phá thai vì lý do xã hội – kinh tế (socio-economic grounds)?

Ðây là những nước cho phép phá thai không chỉ cho những trường hợp trên mà còn vì môi trường sống, hoàn cảnh kinh tế, điều kiện nuôi con…Ðó là Anh quốc, Phần Lan, Ấn Ðộ, Nhật Bản, Ðài Loan, Ethiopia, Zambia…

Số phụ nữ tuổi sinh đẻ sống ở những quốc gia này chiếm 23%.

Những nước nào cho phá thai theo yêu cầu (on request)?

Cho phép phá thai theo yêu cầu nghĩa là, trong một khoảng thời gian cố định (thường là 12 tuần), người phụ nữ có quyền tự quyết định và không cần bác sĩ chứng thực hay công nhận lý do phá thai.

36% phụ nữ tuổi sinh đẻ sống ở những nước này, chẳng hạn như Canada, Colombia, Argentina, Pháp, Ðức, Ý, Bồ Ðào Nha, Na Uy, Thụy Ðiển, Áo, Czech Republic, Hy Lạp, Ukraine, Tunisia, Nam Phi, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Trung Quốc, Việt Nam, Campuchia, Thái Lan, Úc v.v.

Tỷ lệ phá thai

Theo báo cáo của Guttmacher Institute, tỷ lệ phá thai hàng năm giảm đáng kể ở các nước đã phát triển (46/ 1,000 năm 1990-1994 xuống còn 27/ 1,000 năm 2000-2014) nhưng không thay đổi nhiều ở các nước đang phát triển (39/ 1,000 năm 1990-1994 và 35/ 1,000 năm 2000-2014), và đặc biệt cao nhất ở khu vực Châu Mỹ Latin.

Ở những nơi hoàn toàn cấm phá thai, chuyện bỏ thai vẫn xảy ra—phá thai chui hoặc tự làm mình sẩy thai—thường không đủ điều kiện an toàn và đôi khi gây tử vong. Theo WHO, 4.7–13.2% trường hợp mẹ tử vong trên thế giới là do phá thai trong điều kiện không an toàn.

Quốc gia nào có tỷ lệ phá thai cao nhất thế giới?

Theo World Population Review, 10 quốc gia có tỷ lệ phá thai cao nhất là Nga, Việt Nam, Kazakhstan, Estonia, Belarus, Romania, Ukraine, Latvia, Cuba, và Trung Quốc. Việt Nam đứng thứ hai.

Tuy nhiên, đây là xếp hạng cách đây nhiều năm và bây giờ có thể chút chênh lệch.

Tỷ lệ phá thai thấp nhất?

Cũng theo World Population Review, 10 quốc gia có tỷ lệ phá thai thấp nhất là Mexico, Bồ Ðào Nha, Qatar, Áo, Ấn Ðộ, Nam Phi, Hy Lạp, Croatia, Thụy Sĩ, và Bỉ.

Liệu việc đảo ngược Roe v. Wade có thể có ảnh hưởng tới thế giới không?

Sau khi Roe v. Wade bị đảo ngược ở Hoa Kỳ, tức là biến luật phá thai trở thành quyết định của từng tiểu bang, đã có một số bài viết bày tỏ lo ngại về tác động của nó tới thế giới.

Tờ Huffington Post thậm chí còn có một bài viết nói nên “cảnh giác” về quyền phá thai ở Anh quốc, và một số người trên Twitter cũng nói Roe v. Wade có thể ảnh hưởng đến Anh. Tuy nhiên, điều đó khả năng cao sẽ không xảy ra: dĩ nhiên ở Anh, cũng như mọi quốc gia khác, có một số nhóm chống phá thai, nhưng đó là số nhỏ. Quyền phá thai ở Anh đã là luật, thông qua từ năm 1967 với Abortion Act, chứ không chỉ là án lệ (precedent) như Roe v. Wade ở Hoa Kỳ. Như The Independent nói, chuyện Abortion Act hoàn toàn bị bãi bỏ là cực kỳ khó xảy ra, và cũng chẳng phe nào có ý định như vậy, dù chính phủ có thể tìm cách thay đổi thời gian cho phép phá thai. Tuy nhiên, phá thai không phải là một trong những vấn đề nóng sốt và gây tranh cãi ở Anh; luật đã có từ lâu; và khảo sát vào tháng 6/2022 cho thấy 85% dân số Anh ủng hộ quyền bỏ thai.

Ở Anh quốc, vấn đề phá thai duy nhất là ở Bắc Ireland, vì Abortion Act năm 1967 chỉ dành cho Britain (England, Scotland, và Wales), và phá thai được cho phép ở Bắc Ireland từ năm 2019 nhưng hiện nay vẫn thiếu dịch vụ và điều kiện.

Theo các bài viết lo ngại về ảnh hưởng khi Roe v. Wade bị đảo ngược, nó sẽ không tác động những nước ở Tây Âu (như Anh quốc) hay Bắc Âu (như Na Uy); nếu có tác động tới Châu Âu, một bài viết trên Voice Mag cho là nó có thể là số nước Ðông Âu như Hungary, Ukraine, Slovakia, hay Croatia. Mối lo ngại lớn nhất là có thể làm cản trở mọi nỗ lực muốn thay đổi luật và tăng quyền phá thai ở các nước Châu Phi, vốn đã rất hạn chế; thậm chí có thể làm luật càng siết lại.

Hơn nữa, nhiều chương trình quyền phụ nữ ở Châu Phi phụ thuộc vào tiền tài trợ từ phương Tây, chẳng hạn ở Kenya, 95% viện trợ sức khỏe sinh sản và tình dục là từ Mỹ, và các lực lượng chống phá thai ở Mỹ muốn hạn chế phá thai trong nước lẫn ở nước ngoài, các nước Châu Phi vì thế có thể sẽ bị ảnh hưởng.

Tác động khi đảo ngược Roe v. Wade khả năng cao sẽ không chỉ gói gọn trong phạm vi nước Mỹ.

HDN

Nguồn:

https://reproductiverights.org/maps/worlds-abortion-laws/

https://worldpopulationreview.com/country-rankings/abortion-rates-by-country

https://www.guttmacher.org/report/abortion-worldwide-2017

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/abortion

https://www.aljazeera.com/opinions/2022/5/19/the-overturning-of-roe-v-wade-could-harm-women-across-the-world

https://www.voicemag.uk/blog/10992/overturning-roe-v-wade-could-implicate-countries-across-the-globe-heres-how

https://news.northeastern.edu/2022/05/23/countries-views-on-abortion-rights/

https://www.devex.com/news/bracing-for-global-impact-as-roe-v-wade-abortion-decision-overturned-103464

https://www.huffingtonpost.co.uk/entry/roe-v-wade-impact-on-uk-abortion-rights_uk_62b977e1e4b0c77098beb3d9

https://www.independent.co.uk/voices/roe-v-wade-supreme-court-british-abortion-b2109269.html

https://yougov.co.uk/topics/politics/trackers/should-women-have-the-right-to-an-abortion

https://www.theguardian.com/world/2022/may/04/abortion-services-in-northern-ireland-almost-nonexistent-despite-legalisation