Review giả

Thời đại internet, đa phần mọi người đều lướt sơ qua review trước khi đến ăn, sử dụng dịch vụ, hoặc mua hàng ở đâu đó, đặc biệt khi mua hàng qua mạng. Nhưng thật ra chúng ta có thể tin cậy 100% vào review trên mạng kh ông?

Hiện tượng mua review

Theo The Guardian, Tripadvisor, một trong những trang web hướng dẫn du lịch phổ biến nhất hiện nay, phát hiện khoảng gần 1 triệu review trong năm 2020 là giả, tức là khoảng 3.6% tổng số review trong năm. Tripadvisor cũng phạt 34,605 doanh nghiệp trên trang web do gian lận, và cấm 20,299 thành viên.

Tripadvisor cũng cho biết, khoảng 67.1% review giả bị chặn bằng thuật toán trước khi ló mặt trên trang web¹.

Theo tờ BBC năm 2021, hai công ty lớn Google và Amazon bị lôi ra điều tra vì không làm đủ để chặn và kiểm soát review 5 sao giả².

Cũng trong năm 2021, BBC có một bài viết về Which?, một công ty ở Anh quốc chuyên đưa ra lời khuyên độc lập, giúp khách hàng có lựa chọn sáng suốt cho hàng hóa và dịch vụ, và nâng cao nhận thức người tiêu dùng. Which? điều tra về hiện tượng mua bán review bằng cách tạo listing cho một doanh nghiệp giả mạo và có liên hệ một số công ty chuyên bán review 5 sao trên Google. Từ đó, Which? điều tra các tài khoản viết review đó và phát hiện:

15 người khác nhau vừa cho 5 sao một doanh nghiệp tối ưu hóa công cụ tìm kiếm (search engine optimisation) ở Edinburgh, vừa cho 5 sao một nhà ngoại cảm (psychic) ở London, tức là một trùng hợp khó xảy ra.

Một nhà môi giới chứng khoán ở Canary Wharf, sau khi bị một số review tiêu cực khoảng giữa năm 2020, được dồn dập 30 review 5 sao vài tháng sau đó.

Một người viết review nói mình sống nhiều năm ở Surrey (đông nam nước Anh, giáp Greater London) review khen một công ty xe hơi địa phương, nhưng cũng khen một công ty sản xuất cổng điện ở Glasgow, Scotland, tức là cách “nhà” khoảng 663 km. Cùng tài khoản đó cũng khen một nha sĩ ở Manchester (miền bắc nước Anh), một công ty lát đá ở Bournemouth (thị trấn ven biển ở miền nam), và một thợ khóa ở Cambridgeshire (phía đông nước Anh).

Which? cũng link được khoảng 45 doanh nghiệp rải rác khắp Anh quốc với 3 người viết review đáng ngờ, cho thấy là họ dùng cùng công ty bán review³.

Trò chơi xấu bằng review 1 sao

Review 1 sao giả thường có hai lý do chính.

Thứ nhất là chơi xấu đối thủ. Chẳng hạn theo New Shopper, một beauty salon tên Beutiva mới mở tháng 5 năm 2021 được một số review 5 sao, một ngày kia đột ngột nhận review 1 sao. Sau một lúc trăn trở băn khoăn, xem xét ai đã làm gì sai với khách hàng, Beutiva mới phát giác ra review 1 sao là từ đối thủ gần đó, Rawr Beauty thuộc Primark⁴.

Năm 2015, một đầu bếp bị đuổi khỏi Amen Continental Café ở Durham sau khi bị phát giác đã viết một loạt review giả 1 sao, dưới tên khác, cho các đối thủ xung quanh như Valentines Restaurant, The Bengal Merchant, the Old Well Inn và Penny’s Tea Shop⁵.

Lý do thứ hai là tấn công vì ghét hoặc để trả thù. Chẳng hạn năm 2021, một quán cà phê ở Anh tên Francini Cafe De Colombia bị vài review 1 sao, đặc biệt nhắm vào một nhân viên ở đó, có vẻ là thù ghét riêng⁶.

Chủ một cửa hàng thức ăn nhanh ở Nottingham tên Wollaton Wings xuất hiện trên tờ Nottingham Post để nói mình bị tấn công bằng review giả sau một trục trặc với một người đi xe đạp. Theo họ, người đàn ông đi xe đạp viết trên Facebook là bị xe tải chở hàng của Wollaton Wings tìm cách vượt và ép, rồi chia sẻ khắp nơi trong các group trên Facebook cho người đi xe đạp, khiến một loạt người khác cùng hùa vào đánh Wollaton Wings bằng review 1 sao⁷.

Cũng trong năm 2021, nhà hàng và bar Wing Kingz ở Milton Keynes bị ném hàng trăm review tiêu cực vì từ chối tiếp Tommy Robinson, một nhân vật cực hữu và chống Hồi giáo khét tiếng ở Anh quốc⁸.

Ðây là hai lý do chính, ngoài ra có thể có nguyên nhân khác, và đôi khi người ta có thể viết review giả tấn công một cửa hàng nào đó chẳng vì lý do gì.

Năm 2021, nhà hàng Bispham Kitchen kiện thắng một người tên Martin Stewart Potts vì viết 10 review giả để tấn công nhà hàng bằng nhiều tên khác nhau. Các bài báo đều không nói rõ lý do, chỉ gọi Martin Stewart Potts chung chung là troll, từ dành cho những kẻ khích bác, chơi đểu, phá hoại… trên mạng. Bispham Kitchen thắng kiện và Martin Stewart Potts bị buộc phải nộp phạt 7,455 bảng Anh (tức là hơn 10,000 đô Mỹ)⁹.

Listing giả

Ðây là một dạng lừa đảo. Chẳng hạn, tờ Metro đưa tin một phụ nữ chuẩn bị đi du lịch Ibiza cùng bạn và nhìn thấy trên Airbnb một villa bốn phòng ngủ. Nhìn qua hình ảnh đẹp đẽ và review đầy tích cực, và tự tin mình đã dùng Airbnb nhiều năm, phụ nữ này cùng hai người bạn chi 3,000 bảng Anh (tức là khoảng 4,000 đô Mỹ) để đặt chỗ, để cuối cùng đau đớn nhận ra đây là trò bịp: listing giả, villa cho thuê đó hoàn toàn không tồn tại, và một loạt review hoàn toàn giả mạo¹⁰.

Làm thế nào để nhận ra review giả?

Ðể cẩn thận với review, có một số nguyên tắc chính như sau:

Ðọc kỹ review. Xem review có viết cụ thể chi tiết về kinh nghiệm sử dụng sản phẩm hoặc dịch vụ không, hay chỉ khen chê chung chung.

Kiểm tra có xác minh mua hàng (verified purchase) nếu có thể, chẳng hạn như trên Amazon.

Review có hình ảnh hoặc video không? Ðể kiểm tra hình ảnh là thật hay lượm từ trên mạng, có thể sử dụng công cụ tìm kiếm hình ảnh đảo ngược (reverse image search) của Google.

Nhìn xem có dấu hiệu nào người viết review được lợi khi khen một cửa hàng hoặc sản phẩm nào đó không, chẳng hạn như được thẻ quà tặng (gift card).

Nhìn ngày tháng. Nếu trong một thời gian ngắn có hàng loạt review tích cực một cách đáng ngờ, có thể đó là review mua.

Cẩn thận hơn với các nhãn hiệu không quen.

Mặc kệ các review 5 sao, đọc các review 4 hoặc 3 sao để xem mọi người nói gì, cái gì tích cực, cái gì tiêu cực.

Kiểm tra các review có thật sự nói về sản phẩm không, vì đôi khi một số review có thể hiện ra là review cho cùng công ty nhưng cho sản phẩm khác.

Nếu review nào đó nhìn kỳ kỳ không ổn, đọc các review khác của cùng người đó.

Bấm nút báo cáo (report) khi nhận ra review giả¹¹.

Ðây là một số việc quý độc giả có thể làm để tránh review giả trên mạng.

HDN

¹: https://www.theguardian.com/travel/2021/oct/27/almost-1m-tripadvisor-reviews-in-2020-found-to-be-fraudulent

²: https://www.bbc.co.uk/news/business-57608138

³: https://www.bbc.co.uk/news/technology-56321576