“Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ nhấc bổng trái đất lên” là câu nói nổi tiếng của Archimedes (287-212 trước Công Nguyên). Ổng là một nhà toán học, nhà vật lý, nhà phát minh huyền thoại người Hy Lạp. Hình của Archimedes được in ở mặt trước của Huy chương Fields, giải thưởng danh giá được coi là “Nobel Toán học” (vì giải Nobel không bao gồm lĩnh vực toán học), được Hiệp hội Toán học quốc tế (IMU: International Mathematical Union) trao 4 năm một lần cho những nhà nghiên cứu nổi bật.
Ơ-rê-ca (Eureka, nghĩa tiếng Việt là “tìm ra rồi”) là một giai thoại nổi tiếng về cách ra đời của “lực đẩy Archimedes” và của mục.. này.
Số 0 có lẽ là con số bị nhiều người “ghét” nhất trên thế giới, đặc biệt là đối với những ai đang xem số dư tài khoản ngân hàng hoặc những tín đồ thể thao khi họ đang xem đội yêu thích thi đấu.
Nhưng khoan ghét đã, sự thật là số 0 được coi là một trong những khám phá quan trọng nhất trong lịch sử loài người. Nếu không có số 0, các phép tính số học sẽ khó làm hơn rất nhiều, bởi vì lúc đó loài người chưa có máy tính, và chúng ta sẽ hầu như không thể giải được các phương trình toán học phức tạp, thứ mà con người có thể làm rất dễ dàng vào ngày nay. Cho đến khi phát hiện ra số 0, việc thực hiện những phép tính số học căn bản cũng rất khó. Nhiều nhà nghiên cứu đã cho rằng nhiều nền văn minh cổ đại khác nhau đã sử dụng số 0, nhưng chỉ dùng nó như một “vật giữ chỗ”, tức là một biểu tượng để đại diện cho một thứ gì đó không “hiện hữu”, nhưng có thể “tồn tại” sau đó. Ý tưởng về việc “đếm chỗ” có thể là điều rất tự nhiên với chúng ta ngày nay, nhưng đối với người Sumer và Babylon cổ đại thì không. Dầu hệ số 10 chúng ta đang sử dụng ra đời từ rất lâu, khoảng 5500 năm trước, nhưng ký tự số 0 lại ra đời trễ nhất.
Số 0 bắt nguồn từ Ấn Độ vào khoảng thế kỷ thứ 7 (cách đây đến hơn 14 thế kỷ) nhờ vào nền tảng văn hóa và tôn giáo của Ấn Độ – Phật giáo. Trong những giáo lý sơ khai của Phật giáo, khái niệm về “tính không” có liên quan chặt chẽ với khái niệm hay học thuyết về “vô ngã” (không có ngã hay linh hồn vĩnh viễn). Ý tưởng này đóng vai trò là nền tảng cho việc phát minh ra con số 0.
Brahmagupta, một nhà toán học Ấn Độ, là người đầu tiên đưa ra các quy tắc, phép toán và định nghĩa của số 0, và nó đã xuất hiện trong cuốn sách Brahmasphutasiddhanta của ông ta. Đây là văn bản cổ nhất cho chúng ta biết rằng số 0 được xem là một “con số” thay vì một “vật giữ chỗ”.
Vào thời điểm đó, biểu tượng cho số 0 là một dấu chấm lớn, từ từ người ta thấy được tầm quan trọng của số 0 nên đã cho nó một biểu tượng hoàn chỉnh như ngày nay.
Nếu không có số 0 thì toán học, vật lý, hóa học, tin học v.v. những ngành liên quan chặt chẽ đến toán học có lẽ cũng sẽ không đạt đến đỉnh cao của nó, và loài người sẽ khó có được nền văn minh như ngày nay. Và nếu không có số 0 thì rất khó để người ta tưởng tượng ra thứ gì hòng mô tả cụ thể những thành tựu của CSVN sau 50 năm chiếm miền Nam – Việt Nam
