Ca Khúc Giáng Sinh Được Ưa Chuộng
Chuyện kể về ca khúc “O Holy Night“ khởi điểm ở nước Pháp, nhưng sau đã tràn ra khắp thế giới. Ca khúc thật giản dị này, phát khởi do lời yêu cầu của một giáo sĩ, sau này đã trở thành một trong những ca khúc Giáng sinh được ưa chuộng nhất mà còn đánh dấu một cuộc cách mạng kỹ thuật đã mãi mãi thay đổi phương thức truyền đạt âm nhạc đến quảng đại quần chúng.
Vào năm 1847, Placide Cappeau de Roquemaure là một ủy viên thương chính phụ trách về rượu tại một tỉnh nhỏ nước Pháp. Ông ít đi lễ lạy tại nhà thờ nhưng lại có tài làm thơ. Và ông rất đỗi ngạc nhiên khi được Cha chính xứ nhờ ông sáng tác một bài thơ để đọc trong Thánh lễ Giáng sinh. Tuy vậy nhà thi sĩ cũng rất hân hạnh được thi thố tài năng cho giáo xứ.
Ông đã dùng Phúc âm Thánh Luca làm chỉ dẫn. Cappeau tưởng tượng ông đang chứng kiến việc Chúa Hài Ðồng sinh hạ tại Belem. Ý nghĩ được hiện diện trong đêm đó đã gây thi hứng cho ông sáng tác, và khi chiếc xe tới Paris thì ông đã hoàn thành bài thơ “Cantique de Noel” (Bài ca Giáng sinh).
Hứng khởi với sáng tác của mình, ông quyết định đó không chỉ đơn thuần là một bài thơ mà còn phải là một ca khúc được một nhạc sĩ tài ba phổ nhạc. Ông tìm đến bạn mình là Adolphe Charles Adam để nhờ giúp.
Nghiên cứu bài thơ Cantique de Noel, Adolphe thấy toàn lời ca triển dương tinh thần giáng sinh của đấng cứu thế. Là người gốc Do Thái, ông thấy những lời đó ca tụng một ngày lễ mà ông không mừng, một con người mà ông không nhận là con của Thượng đế. Nhưng thúc đẩy nhiều hơn bởi tình bạn với Cappeau, ông mau mắn và ân cần làm việc, cố gắng kết hợp những dòng nhạc với lời thơ đẹp của Cappeau và sau cùng hoàn thành một tác phẩm hài lòng cả nhà thi sĩ và vị linh mục. Ba tuần lễ sau đó tác phẩm được trình bày trong Thánh lễ nửa đêm Giáng sinh. Cả ông thi sĩ lẫn nhà soạn nhạc đã không ngờ trước được những gì sẽ xảy ra sau đêm đó.
Placide Cappeau de Roquemaure và Adolphe Charles Adam
Khởi đầu, ca khúc đã được đón tiếp nồng nhiệt tại các giáo đường ở nước Pháp trong tất cả các nghi thức của ngày lễ Giáng sinh. Nhưng khi các nhà chức trách trong giáo hội khám phá ra rằng Adolphe – người phổ nhạc bài thơ – là một người Do Thái, thì nhạc bản này – lúc đó đã lớn mạnh và trở thành bài ca Giáng sinh được ưa chuộng nhất tại Pháp – lại đột nhiên bị giáo hội phủ nhận. Giới chức giáo hội nước Pháp lúc đó tuyên bố rằng bản “Cantique de Noel” không thích hợp trong các nghi lễ tại giáo đường vì không có phong vị thánh nhạc và lời ca “hoàn toàn thiếu tinh thần tôn giáo”. Tuy giáo hội cố chôn bản nhạc, vậy mà giáo dân Pháp vẫn tiếp tục hát, và một thập niên sau, một nhà văn Mỹ đã đưa ca khúc này ra trước một thính giả mới, nơi cách nước Pháp cả nửa vòng trái đất.
Sanh ngày 13 tháng 5 năm 1813 tại Boston, John Sullivan Dwight đã tốt nghiệp trường đại học Harvard và trường Thần học. Ông trở thành mục sư giáo phái Unitarian tại Northampton, tiểu bang Massachusetts
Trong lúc tìm kiếm các ca khúc mới ông đọc được “Cantique de Noel” nói trên bằng Pháp văn, và ông cảm thấy yêu mến ngay lời ca của bản nhạc này.
Ông không chỉ thấy phải giới thiệu bản nhạc Giáng sinh tuyệt diệu này cho thính giả Mỹ mà còn cảm nhận trong thâm tâm rằng bài ca còn đi xa hơn câu chuyện giáng sinh của Chúa nữa. Là một người có tinh thần giải phóng rất cao, ông cảm động vì những câu trong bài ca: “Quả thực, Người dạy ta yêu nhau. Luật của Người là tình thương, và Tin mừng của Người là hoà bình. Xích xiềng sẽ bị bẻ gẫy vì nô lệ là anh em ta, và nhờ danh Người sẽ thôi không còn áp bức.” Bản văn thể hiện trung thực quan điểm của ông về chế độ nô lệ ở miền Nam lúc đó. Giữ ý chính của nguyên tác, Dwight phiên dịch lời ca một cách tài hoa ra Anh ngữ, đem in trong báo của ông và xuất bản trong mấy cuốn sách âm nhạc thời đó. Bản nhạc mau chóng được quần chúng Mỹ ưa chuộng, đặc biệt là ở miền Bắc trong thời kỳ Nội Chiến.
Trở lại nước Pháp, có một truyền thuyết kể rằng vào đêm trước lễ Giáng sinh năm 1871, giữa trận chiến ác liệt giữa quân đội Ðức và Pháp trong chiến tranh Pháp-Phổ, một binh sĩ Pháp bỗng dưng nhảy ra khỏi hầm trú ẩn lầy lội. Binh sĩ cả hai bên nhìn chằm chằm vào anh chàng có vẻ điên khùng này. Tay không mang vũ khí, anh đứng ngang nhiên ngước mặt nhìn trời cất cao giọng hát những câu mở đầu của bản Cantique de Noel: “Minuit, chrétiens, C’est l’heure solennelle Où l’Homme Dieu descendit jusqu’à nous” (“Nửa đêm rồi, hỡi người tín hữu. Ðây là giờ trọng thể Con Chúa xuống trần đến với chúng ta”). Ðến lúc đó thì một anh lính bộ binh người Ðức trèo ra khỏi nơi trú ẩn và hát đáp lại: “Vom Himmel hoch, da komm’ich her. Ich bring’euch gute neue Mar, Der guten Mar bring’ich so viel. Davon ich sing’n und sagen will.” Chuyện kể rằng sau đó trận chiến ngưng lại 24 giờ đồng hồ cho binh sĩ hai bên cùng tạm thời hoà hoãn để mừng ngày lễ Giáng sinh. Có lẽ câu chuyện này phần nào thúc đẩy giáo hội Pháp chấp nhận bản Cantique de Noel được xứng đáng hát lên trong các nghi lễ tôn giáo như trước.
Năm 1871, một binh sĩ Pháp hát bản Cantique de Noel giữa trận chiến của quân đội Đức và Pháp – nguồn US slave
Vào ngày trước lễ Giáng sinh năm 1906, Cappeau người thi sĩ sáng tác bài thơ thì đã chết từ lâu, còn nhạc sĩ Adolphe và dịch giả Dwight thì đã già cả. Hôm đó, Reginald Fessenden, một giáo sư đại học Pittsburgh 33 tuổi và trước kia là chuyên viên hoá học phụ tá cho nhà bác học Mỹ Thomas Edison, đã thực hiện một chuyện mà từ lâu vẫn tưởng không thể làm được.
Sử dụng một loại máy phát điện mới, Fessenden nói vào chiếc máy khuếch đại và đó là lần đầu tiên trong lịch sử, tiếng nói của con người được truyền đi trên làn sóng không gian: “Và xảy ra trong những ngày ấy, có lệnh của Hoàng đế Xêda, là mọi người phải được kiểm tra”, ông cất cao giọng đọc thật rõ ràng, hy vọng tiếng nói truyền đi tới một địa điểm xa ông đã ước định trong thí nghiệm.
Các chuyên viên vô tuyến trên các tàu biển và tại các toà báo thật ngạc nhiên và sững sờ khi thấy các làn sóng xung động thường ngày họ nhận được bằng mã số phát ra trên mấy chiếc loa nhỏ xíu bỗng nhiên bị ngưng lại và giọng nói của vị giáo sư phát ra khi ông đọc đoạn Phúc âm nói trên trong sách Thánh Luca. Một số người lúc đó tưởng chừng là một phép lạ khi nghe được. Một số người khác tưởng chừng họ nghe được tiếng nói của thần thánh.
Fessenden có lẽ không biết được những cảm giác sững sờ ông gây ra trên các tàu biển và văn phòng báo chí vào lúc đó, ông không biết sự kiện nhiều người chạy vội đến máy vô tuyến để lắng nghe những âm thanh tưởng chừng như phép lạ. Thế nên, sau khi đọc xong đoạn Phúc âm, Fessenden nâng chiếc violon của ông lên và chơi bản “O Holy Night”, bản nhạc đầu tiên được truyền đi trên làn sóng vô tuyến. Bản nhạc chấm dứt và buổi truyền thanh kết thúc. Vậy là âm nhạc đã tìm được một phương tiện mới để tràn lan khắp thế giới.
Reginald Fessenden lần đầu tiên phát bài O Holy Night trên sóng truyền thanh – nguồn CBC.Ca
o O o
Từ buổi được hát lên lần đầu trong Thánh lễ Giáng sinh nhỏ bé năm 1847, bản nhạc “O Holy Night” đã được hát lên cả triệu lần tại các thánh đường trên khắp thế giới, được thu thanh và được trình diễn nhiều lần nhất trong kỹ nghệ âm nhạc.
PHN
viết theo Ace Collins
