Có một thời, ngồng hành đối với nhà nông là thứ gì đó thật tai hại, bởi khi nó xuất hiện, tức cây hành đã già nua và chứng tỏ rằng người nông dân không bán được nông sản, món hành lá tước đến tê tay, cay mắt không có ai mua, nó ế ẩm và người ta bỏ vạt hành trổ ngồng. Ngồng hành đẹp, nhìn mơ màng và huyền nhiệm, nhưng thời ấy, ngồng hành cứ như cái gai trong mắt nhà nghèo. Điều đó khác với bây giờ, món ngồng hành xào hải sản là món đặc sản hiếm hoi.
Những ai từng du lịch đến đảo Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi, có lẽ khó mà quên được khu chợ Mai bên bờ biển nơi này, một khu chợ bán hai thứ chủ yếu: Hải sản và ngồng hành, ngồng tỏi, lá tỏi non. Ngồng hành, ngồng tỏi và lá tỏi non là những thứ nguyên liệu tốt nhất để xào với hải sản. Mà thú thực, trên huyện đảo vốn quanh năm chỉ có nắng, gió và bão biển này thì chẳng có cây rau nào sống tốt ngoài cây hành, cây tỏi. Và nếu không biết xào ngồng hành hay lá tỏi non với hải sản thì mấy thứ hoa, lá này trở thành phế phẩm, thừa thãi.
Cái gì đã được biết, đã bắt mòi thì thành thứ quý, nhất là khi nó qua kỹ nghệ lăng xê. Cũng giống như cô thôn nữ, nếu suốt đời sống trong thôn làng thì cứ vậy mà đến tuổi lấy chồng, sinh con rồi nuôi con, già đi, chết đi, chấm hết. Nhưng nếu cô thôn nữ kia tình cờ lọt vào mắt xanh ông đạo diễn nào đó thì không chừng trở thành minh tinh điện ảnh hoặc người mẫu chân dài, cuộc đời một bước thành nổi danh…
Món ngồng hành nổi danh trên đảo du lịch Lý Sơn, thực ra, từ nhỏ tôi đã được ăn. Vì tôi là người Huế, bà tôi cũng từng là o gái Huế rất dễ thương, nền nã. Mà con gái Huế thì chắc chắn phải biết món này. Thường thì mỗi nhà trồng một luống hành hay luống tỏi trong sân, vừa cho mùi thơm, vừa đẹp mà lại có để dùng quanh năm. Còn nhớ hồi nhỏ, thời tôi ở với ông bà ngoại, cứ mỗi lần nấu ăn, bà sai tôi ra bứt vài lá hành, vài lá hẹ, vài lá tỏi vào làm rau thơm, xắt nhỏ để cho vào các món ăn.
Và khi bà đi chợ, mua được ít hải sản như tôm, mực thì không có món nào ngon hơn món ngồng hành xào. Thường thì bà đi chợ theo vườn, tức khi trong vườn có nhiều rau bù ngót thì bà đi chợ mua thịt bò về nấu, khi trong vườn có nhiều mít non thì bà đi chợ mua cá chuồn về kho, khi trong vườn có nhiều lá nghệ hay lá lốt thì bà đi chợ mua một ít thịt ba chỉ về nướng, và khi trong vườn có nhiều ngồng hành thì bà đi chợ, không quên mua một ít mực về xào.
Tôi nhớ, việc đầu tiên là bà hái những ngồng hành vẫn còn nụ, tức chưa nở thành hoa, bà bẻ (vì hành rất giòn) sát dưới gốc, sau đó mang vào rửa sơ qua nước lạnh, để ráo (thực ra, hành rửa xong thì tự ráo nước ngay vì thân hành không giữ nước), sau đó bà phi dầu phụng với hành tím. Dầu thơm thì cho hải sản vào chảo, có lúc bà xào với tôm, có lúc bà xào với mực, xào tôm chín, mực chín thì nêm nếm gia vị đầy đủ, trong các gia vị không thể thiếu tiêu bột, nêm xong thì cho ngồng hành đã cắt thành từng đoạn vào, cho lớn lửa và dùng đũa đảo liên tục, nhẹ tay, khi mùi ngồng hành chín thơm nức bay khắp căn bếp thì bà tắt lửa, cho hành xào hải sản ra dĩa. Lúc này, việc còn lại là thưởng thức.
Có thể nói món ăn ngồng hành hoặc ngồng tỏi xào hải sản sẽ hơi khó ăn với trẻ con, nhưng một khi đã quen miệng thì đâm nghiện. Vị cay cay của ngồng hành hoặc ngồng tỏi quyện với hải sản tạo nên vị ngọt cay, tính âm của hải sản cộng với tính dương của ngồng hành làm nên món ăn trung hòa, tráng dương, bổ can, huyết, thận… Người quê đôi khi ăn uống không có gì cầu kỳ, nhưng nhờ những món ăn khế hợp âm dương nên luôn tráng kiện, dẻo dai, khỏe mạnh.
Đây là món ăn dễ chế biến, giá vừa, không quá cao, ở một số nơi, món này có giá khá là rẻ, nhưng lại rất bổ dưỡng và tốt cho sức khỏe, nhất là với những người cao huyết áp, kiêng cữ nhiều món hoặc người bị bệnh gout kiêng hải sản… thì vẫn có thể dùng món ngồng hành xào hải sản mà không lo bị dị ứng. Còn với người có sức khỏe ổn định thì đây đích thị là món ăn bổ dưỡng, rất ngon!
Xin chúc quý vị có một bữa ăn ngon miệng và thú vị!
PK
