Đi là hành vi con người chủ động thực hiện sớm trong đời, chỉ xếp sau lật, trườn, bò, đứng. Khoảng 12 tháng trẻ đã đi lại thành thạo, khoảng hai tuổi thì trẻ nào cũng đã chạy nhảy lon ton, trừ thiểu số trẻ bị tật bẩm sinh bị khó khăn trong di chuyển. Vì vậy, hầu như ai cũng nghĩ đi là hoạt động bẩm sinh thuộc loại phản xạ tự nhiên không cần mất nhiều thời gian để học. Và đa số người ta cũng nghĩ ai cầm lái một chiếc xe ra chạy trên đường mới cần phải học luật giao thông đường bộ, còn người đi bộ thì không cần.
Tuy nhiên, tục ngữ Việt Nam có câu: “Học ăn, học nói, học gói, học mở.” Dù đã là phản xạ tự nhiên thì cũng cần phải học “lề luật,” (thời nay gọi là “ứng xử văn minh”) chớ không hành động luông tuồng theo bản năng. Câu tục ngữ “Ðường tắt hay tối, nói dối hay cùn”, diễn nôm ra các cụ nhà ta dạy rằng đi đường tắt có thể nhanh hơn, ngắn hơn, đỡ mệt hơn, nhưng cũng ẩn chứa nhiều hiểm họa hơn mà ta không thể lường trước được bởi vì nó “tối,” tốt nhứt cứ đường quang đại mà đi. Tục ngữ Trung Hoa xưa cũng có câu: “Ðạo nhi bất kính, Tiệp kính quẫn bộ” (nghĩa là đi đường chớ nên đi lối tắt, đường tắt có lúc sẽ khiến ta lúng túng không biết đường nào mà đi.)
Vậy chớ trong thực tế có không ít người chẳng nhớ được những lời răn ấy, mà thấy cái nào có lợi trước mắt thì làm theo. Họ thường xuyên chạy băng qua đường lớn ở những chỗ không dành cho người đi bộ, hoặc đi thong dong như đi dạo mát qua ngã tư khi đèn đỏ đã bật lên. Từ ngữ bình dân gọi những trường hợp này là “đi ẩu.”
Ði cũng cần phải học, ít ra chúng ta cũng nên học để biết đi như thế nào gọi là “có văn hóa.” Vừa rồi, công chúng hết lời khen ngợi cựu danh thủ Anh – Ông David Beckham, đã xếp hàng từ 2:15am đến 3:25 pm để chờ được vào nơi đặt linh cữu Nữ hoàng Elizabeth II, trong khi ông có thể dùng đặc quyền “Hiệp sĩ Hoàng gia” để được ưu tiên vào viếng trước. Khác hẳn với một “ngôi sao” xứ Ðông Lào đi viếng tang Võ Nguyên Giáp thì “ngôi sao” chen hẳn ra phía trước hàng người và… hớn hở chụp hình. Thế mới biết cái gọi là “đẳng cấp” của một ngôi sao thế giới khác hẳn “ngôi sao” ở Ðông Lào.
Trên đây chỉ là một thí dụ nhỏ, nếu hành xử như ông Beckham thì được công chúng khen ngợi, còn hành xử kiểu kia thì thiên hạ có chê bai, chửi bới vài ngày rồi cũng mỏi miệng nghỉ chửi, chớ không làm chết ai. Nghiêm trọng hơn, có những trường hợp đi ẩu không những nguy hiểm cho chính người đi ẩu mà còn gây tai hại liên lụy đến những người khác.
Theo nhật báo The Orange County Register ngày 26 Tháng Mười Một, 2020, đã xảy ra vụ một người đi bộ bị xe hơi tông trên đường Goldenwest (thành phố Huntington Beach.) Cảnh sát Huntington Beach cho biết nạn nhân đang đi trên làn đường của xe hơi, không đi trên vạch dành riêng cho người đi bộ. Người lái xe không có dấu hiệu cho thấy ông này say rượu hay dùng ma túy. Cũng theo Nhật báo ở trên, ngày 19 Tháng Tám, 2021 có hai người đi bộ bị xe tông chết trong lúc băng qua đường ở ngã tư đường Anaheim và Fullerton.
Cư dân Mỹ phần lớn ra đường đều ngồi xe hơi, xe bus, số người đi bộ rất ít, có thể nói là đếm trên đầu ngón tay. Tuy nhiên, càng tới gần những thương xá Việt cạnh các khu dân cư thì tình trạng người đi bộ đi đứng rất là loạn xạ. Có lẽ vì quá gần, người ta thấy đi bộ ra chợ còn tiện hơn ngồi xe hơi, nên “đường ta, ta cứ đi” không cần ngán thằng Tây nào. Trước đây, tôi đã từng kể cho quý độc giả Trẻ những vụ tôi tận mắt chứng kiến nhiều người Việt từ khu thương xá góc Brookhurst St.- Bolsa Ave. chạy ù qua đại lộ Bolsa (3 lanes đường, hai chiều đường thành 6 lanes) để vô khu dân cư đối diện giữa tiếng bánh xe thắng gấp nghiến xuống mặt đường ken két bốc mùi cháy bánh xe khét lẹt, mà họ không chịu đi tới ngã tư cách đó vài chục yards để qua đường.
Tôi đã nhiều lần lái xe đang chạy ngon lành trên đường Chapman Ave. bỗng phải thắng gấp vì một ông (hoặc bà) thản nhiên kéo chiếc xe đẩy hàng nhỏ với thái độ đủng đa đủng đỉnh “đường này là đường riêng của ta” băng qua ngay trước đầu xe tôi ở vị trí không dành cho người đi bộ. Vì tôi đang lái xe một mình nên tôi không thể lấy điện thoại ra chụp hình mấy người đi ẩu đó được. Sở dĩ đường Chapman có nhiều người “đâm ngang” do đường nhỏ chỉ có hai lanes.
Những người đi xe đạp cũng cẩu thả không kém. Rất nhiều lần tôi đã phải chuyển lane hoặc giảm tốc độ, chạy lấn qua trái để tránh mấy “ông vua,” “bà chúa” đi xe đạp tàng tàng giữa lane. Có lần buổi tối tôi đang lái xe ở lane 1 đường Garden Grove Ave., bỗng nhiên trong bóng tối hàng cây ở con lươn giữa đường đâm sầm ra một ông chạy xe đạp băng ngang đường. Hú hồn! Mém chút nữa là tôi đụng ngay ông ta rồi, may thắng xe tôi rất nhạy, đạp một phát xe đứng sững lại ngay. Tôi có thói quen dùng xe cẩn trọng, bất cứ là xe hai bánh hay bốn bánh, việc đầu tiên sau khi nhận xe là tôi phải thử thắng xe, nếu thắng xe không nhạy tôi đưa ra tiệm thay bộ mới ngay. Khi dừng xe bao giờ tôi cũng giảm tốc độ dừng từ từ, nếu không có sự bất ngờ thì không bao giờ tôi thắng gấp, nhờ vậy tôi xài thắng xe bền. Tôi thấy nhiều người lên xe thì chạy cho thiệt nhanh, xong đạp thắng cái két dừng lại, rồi lại chạy nhanh tiếp, rồi lại đạp thắng cái két dừng nữa (ở Việt Nam gọi là “thắng giật cục”) thì bộ thắng xe rất mau hư mà lại gây nguy hiểm, xe đàng sau có thể tông vô phía sau xe của mình. Nếu mình không chứng minh được lý do mình thắng gấp là chính đáng thì dù mình bị họ tông vô từ phía sau thì mình vẫn là người có lỗi.
Tuần trước (ngày 9 và 10 Tháng Chín, 2022) một ông đi xe đạp bị xe hơi đụng gần góc đường Paseo De Valencia – Alicia ở Laguna Hills; một ông khác bị xe đụng trên đường Jamboree, Newport Beach. Một trong hai nạn nhân đã qua đời, người còn lại bị thương nặng. Chiếc xe hơi đụng ông ở Newport Beach bỏ chạy đến nay chưa tìm ra. Tôi để ý thấy các nạn nhân đi xe đạp sau khi bị đụng, xe hơi dễ dàng bỏ chạy mà không bị người đi đường phát hiện vụ tai nạn. Vì vậy, phần thiệt thòi nghiêng về phía người đi xe đạp nhiều hơn. Tốt nhứt xe đạp phải né xe hơi, chớ chờ tới khi tai nạn rồi, được bồi thường tiền muôn bạc ức thì có sung sướng để mà hưởng không?
Luật số 21954 tiểu bang Cali quy định như sau (tôi thêm dấu ngắt câu cho dễ đọc): “Mọi người đi bộ trên đường tại bất kỳ điểm nào khác ngoài phần đường dành cho người qua đường được đánh dấu, hoặc trong phần đường dành cho người đi bộ không được đánh dấu tại giao lộ, phải nhường quyền ưu tiên cho tất cả các phương tiện trên đường để tránh gây nguy hiểm bất ngờ.” Mặc dù Luật số 21954 cũng quy định người lái xe phải có trách nhiệm chú ý quan sát, giữ an toàn khi lái xe, nhưng trên đường thì xe mới là thành phần ưu tiên chớ không phải người. Ðừng coi video thấy người ta dừng xe để cho thú vật băng qua đường thì tưởng mình cũng được ưu tiên như bọn nó là suy nghĩ hết sức sai lầm.
TPT
