1
Bạn email cho tôi tràn ngập hình mùa thu nơi bạn đang sống với tiêu đề: “Thu phố thị”. Nội dung ngắn gọn: “Thu khắp nơi, từ đi bộ buổi sáng đến đi chợ giấc trưa và đi ăn buổi chiều”.
Tôi ngắm những tấm hình bạn gửi không bỏ sót chi tiết nào. Con đường bạn đi thể dục, lên đồi rồi xuống dốc. Màu trời xanh cuối con dốc, mây như bợt màu ai quẹt qua vô tình mà hữu ý. Cỏ nhuộm vàng sườn đồi. Hàng cây chạy dài vàng đỏ xen kẽ đẹp… liêu trai khiêu khích. Những bụi cỏ lùm lùm tròn xoe cũng rưng rức vàng. Nắng vàng theo màu lá, chỉ là thu phố thị mà đã khiến tôi muốn… ngộp thở rồi!
Cuối con dốc có một cái hồ, tôi nghe bên tai lời thì thầm kể chuyện khi thấy màu thu dịu ôm lấy màu ngọc bích một cách trìu mến. Thiên nhiên là một họa sĩ quá tài ba khiến cái nhìn của bạn thành bất lực, không biết diễn tả thế nào với người bạn phương xa là tôi. Tôi như đang nghe bạn nói: “Chụp ảnh chỉ thấy cái góc đẹp rất giới hạn. Cái đẹp tự nhiên còn bởi tiết trời lành lạnh, không khí trong lành và chung quanh yên bình”. Tôi hình dung bạn đang ngồi trên đồi ngắm thu, thật chậm, nhàn nhã. Bởi: “Hai tuần nữa lá trút hết, không còn gì nữa đâu”.
Một email khác cũng ngập mùa thu với những giòng chú thích không còn tiết kiệm như email trước: “Phố thị California sắc thu rực rỡ nơi nơi. Nhưng chỉ cần lái xe hai giờ lên núi thì đang là mùa đông lạnh, băng giá. Ðẹp thì có đẹp thật nhưng đường tuyết nguy hiểm. Nơi đó lại không hề có một tiệm phở nào để ngồi ăn vừa ngắm tuyết rơi. Thôi ngắm mùa thu phố thị cho an toàn. Lại một ngày thu đẹp, đẹp vô cùng. Mười hai giờ trưa Chúa Nhật thiên hạ lên đồi ngắm thu như đi chợ xuân”.
Tôi “soi” kỹ những tấm ảnh nhuộm một màu thu vàng dịu, cùng lời chú thích: “Chính sự phản chiếu màu sắc của môi trường chung quanh khiến những bức hình thành ảo diệu. Bên ngoài cũng vàng nhưng mắt không bị đánh lừa khi mọi thứ đều trong trẻo; giữa màu và màu có ranh giới. Thâu âm nhạc hay chụp ảnh cũng vậy, rất khó trung thực như bên ngoài. Nghệ thuật là ánh trăng lừa dối, không phải những gì chúng ta thấy đều là sự thật mà đôi khi chúng chỉ là sản phẩm từ bàn tay tài hoa của con người. Nghệ thuật có thể tuyệt vời nhưng không tuyệt vời hơn với một con người đang sống. Hình ảnh không thể nào có được âm thanh, hương và cả vị thật ở ngoài đời. Thấy cô nào đẹp trên facebook thì tán gẫu chơi nhưng đừng mất thời gian gặp gỡ mà thất vọng, té lầu”. (Kèm theo icon mặt cười ha ha thật to).
Tôi cảm thấy thật sự ghen tị khi bên dưới một tấm hình có một cái cây thấp bé mà cũng đỏ rực nổi trên đám cỏ vàng. Và phía xa, trước một dãy nhà trên đồi như bày ra cả một hộp màu xanh, đỏ, vàng, có cả màu tím sang trọng và quyền lực của một cái cây nào đó. Bức tranh mùa thu phố thị của bạn đơn giản nhưng đầy màu sắc của sự sống diệu vợi, êm đềm nhưng mạnh mẽ, để bạn “chốt hạ” một câu: “Cuộc đời đẹp quá!”.
Cuối thư, bạn dẫn link bài hát: “Mùa thu Paris” nhạc Phạm Duy, phổ thơ Cung Trầm Tưởng. Không hiểu sao, bỗng nhiên tôi nhớ đến bài thơ “Về Provins” của Hoàng Anh Tuấn (1). Một bài thơ không dính dáng gì đến mùa thu. Phải chăng trong đó cũng có mối tình của một chàng trai Việt với người em mắt nâu, tóc vàng sợi nhỏ?
2
Mười ba tuổi, tôi “già” quá khi chép vào sổ tay và thuộc lòng bài thơ thật dài và để cho trí tưởng tượng của mình bay đi rất xa:
“Em lại về Provins/Qua sân ga ngái ngủ/Qua chiếc cổng gỗ nhỏ sơn xanh/Qua nhịp cầu sắt gỉ/Qua dãy phố già nua”.
Hồi đó làm gì có Google cho tôi biết Provins ở đâu, thế nhưng tôi vẫn mơ màng tưởng tượng:
“Nắng nhỏ như cây kim/Nắng nhạt màu như nước suối”.
Mãi sau này khi có Internet, lang thang tìm kiếm địa danh Provins của nước Pháp, tôi mới hiểu thế nào là: “Tiếng chuông nhà thờ Sainte Croix/Ðã bớt là tiếng chuông hôm qua!” (2)
Mười ba tuổi ngày ấy, tôi đã từng ngâm nga khi đứng trước cổng thành quê tôi:
“Bên quách thành đổ-vỡ,/Có một tiếng cười vừa đủ giấu đau thương”.
Cũng như nhiều năm tháng sau này khi đã trưởng thành, đối mặt với những khó khăn tôi thường tự nhủ:
“- Khi cuộc đời nguyên vẹn là cuộc đời! –
Có những bông hoa nở trên tay hân hoan
Có những bàn tay vuốt nhẹ thỏi thép, hòn gang!
Mơ rèn sắt thành những guồng máy đẹp!”.
Câu chuyện về mối tình chàng sinh viên tóc đen và nàng con gái tóc vàng. Tình yêu, chiến tranh, thân phận:
“Anh khóc Paris chiều Noel bên gã lính say mềm/Gã khoe giọt nước mắt đầu tiên/Và câu chuyện tình đã úa./Anh khóc trên tầu biển, người Do-Thái mơ quê hương/Bên lề đường tội lỗi/Anh khóc gã lái xe thuê mượn nhờ quê hương kẻ khác/Ðể thoát nợ đấu tranh/Ðể giữ vẹn toàn một niềm riêng ích kỷ”.
Mười ba tuổi sao tôi “già” thế không biết:
“Phiên chợ Provins?/ Irène! mua cho anh một con chỉ ấm vàng,
Em đừng hỏi “để làm gì?” như em vẫn hỏi.
Anh sẽ trả lời – dĩ nhiên anh nói dối – :
“Ðể so với màu tóc em!”
Mà đôi khi,
Khi tóc em vàng mát rượi,
Anh cũng so màu sao với mớ tóc của em!
Cũng như anh so màu khói đục với lớp sương khuya,
So màu trăng chiến chinh với vành khăn tang tóc,
Anh so quân-y-viện với buổi chiều Provins,
Anh so anh với anh giữa thời gian môi giới!
Anh so chiều đại hội với những vị hành tinh!
Anh so những chiến binh xưa kia là thợ mỏ
Với những anh thợ mỏ đang sắp thành chiến binh!
Anh so mùa thanh bình”.
Và cũng mười ba tuổi, tôi chợt buồn bâng khuâng:
“Và những đứa trẻ con mơ một chút đồ chơi/Khi cha mẹ đã mất việc làm từ mấy tháng,/Khi Père Noel thăm những đứa trẻ con giàu!”
Nhưng may quá, đoạn cuối bài thơ khiến tôi thở phào nhẹ nhõm. Tôi ngắm lại những dòng chữ thật đẹp bằng màu mực tím mình vừa chép xong trong cuốn sổ có những trang giấy pelure màu hồng:
“Thằng Jeannot, thằng Phil, con Marthe và tất cả loài người!/Vui nhau cười/Như trong đêm đại hội/Có những bó Muguet/Có những chiếc khăn xanh sột soạt/Và rất nhiều đồ chơi/Cho tất cả trẻ con từ Paris đến Hà Nội/Vì Père Noel của tất cả mọi người”.
3.
Email tôi vừa nhận từ bạn cũng chủ đề “Thu phố thị” nhưng chỉ với tấm hình những cành cây trơ trọi, xơ xác đến ngỡ ngàng.
Tuy nhiên, cuối thư bạn viết: “Ðang mùa hạ giá tất cả các loại hàng hóa, thiên hạ mua như điên cuồng luôn. Rồi sang năm các nhà sản xuất lại ra sản phẩm mới. Cuộc sống là một dòng chảy bất tận”.
Xuân hạ thu đông, bốn mùa tám tiết, quy luật đất trời. Một ngày qua đi là mãi mãi mất đi, tôi cám ơn bạn đã cho tôi cảm xúc về một mùa thu tràn đầy.
Tôi lấy cây guitar và hát như tiếp nối câu chuyện của tuổi mười ba:
“Ðã mấy lần thu sang/công viên chiều qua rất ngắn/chuyện chúng mình ngày xưa/anh ghi bằng nhiều thu vắng/đến thu này thì mộng nhạt phai”.
Rồi mùa thu qua đi, qua đi…
ĐTTT
(1) Nhà thơ Hoàng Anh Tuấn sinh ngày 7 tháng 5 năm 1932 tại Hà Nội. Năm 16 tuổi ông sang Pháp du học ở một trường điện ảnh. Năm 1958, ông về Sài Gòn làm việc. Từ năm 1965 – 1974, ông làm việc ở Đà Lạt. Từ 1975, sau hai năm cải tạo ông sang Paris sống cùng gia đình một thời gian dài và sang Hoa Kỳ năm 1981. Ông mất tại San Jose ngày 1 tháng 9 năm 2006.
(2) Theo Wikipedia, Provins là một xã trong vùng hành chính – le-de-France, thuộc tỉnh Seine-et-Marne, quận Provins, tổng Provins. Provins được Unesco vinh danh là di sản thế giới vào ngày 13 tháng 12 năm 2001. Nhà thờ Sainte Croix là một kiến trúc nổi tiếng.
