Một bài độc tấu ghi ta có thể làm cho bài hát bình thường trở nên nổi tiếng. Ai cũng có một “thần tượng” chơi ghi ta của mình. Đó có thể là Eric Clapton, Stevie Ray Vaughan, Jimi Hendrix hoặc nghệ sĩ ghi ta cổ điển Jesse Cook…
Đàn Oud của Ai Cập Nguồn. eBay
Với tôi, khi mới lớn ở Sài Gòn, đòi học ghi ta. Thụ giáo ông thầy ở Phú Nhuận được một tuần thì nản vì thấy con đường trở thành người chơi ghi ta thông thạo trở nên xa vời. Trong lớp học có 3 cô gái cỡ 13 tuổi, tôi 11 và một anh 15. Họ lớn, nên ôm 4 cái đàn, chơi suốt buổi học, tôi ngồi trong góc, đàn miệng. Ðã vậy ông thầy trẻ hay vuốt lưng, rờ mó cô nhỏ 13 nhưng trổ mã, trông như 18 tuổi. Cô ôm đàn, thầy ngồi sau… ôm cô! Tôi bỏ học, theo ông anh sau nhà, một võ sư karate kiêm nhạc công cho một ban nhạc, học đàn, học võ…
Ghi ta cổ của Ai Cập. nguồn. Pinteres
oOo
Ai cũng biết, âm nhạc biểu hiện văn hóa, và có lẽ không một nhạc cụ nào để lại dấu ấn cho sự phát triển của âm nhạc, từ thời sơ khai đến hiện đại nhiều như đàn ghi ta. Tuy nhiên, đến thế kỷ 20, ghi ta mới thực sự trở thành một nhạc cụ.
Cho đến nay, người ta chưa xác định được ghi ta xuất hiện lúc nào và như thế nào? Tây Ban Nha được xem là nơi sản sinh ra cây đàn ghi ta.
Hình ảnh nhạc cụ dây đã xuất hiện bằng hình chạm khắc hơn 3,000 năm trước, có từ thời đế chế Babylon. Tên ghi ta có lẽ xuất phát từ chữ Hy Lạp cổ kithara. Nếu đúng vậy thì rõ ràng, loại nhạc cụ đàn dây đã có từ xa xưa. Hầu hết các nhà nghiên cứu âm nhạc đều đồng ý rằng hai loại đàn dây đã đóng vai trò lớn trong lịch sử của ghi ta: đó là nhạc cụ Lute của Châu Âu và Oud của Á Rập.
Ghi ta Lute. Nguồn. Photographer Neitram, 2007
Ðàn Lute có phần lưng dày, bầu đàn cong và có nhiều cỡ, hình dáng khác nhau, thường được gảy bằng lông chim. Ðàn này xuất hiện từ lâu, được truyền từ Ai Cập tới Hy Lạp và đội quân La Mã đã phổ biến khắp Châu Âu.
Khi dân Moor chiếm miền nam Tây Ban Nha, năm 711 sau Công nguyên, họ mang theo đàn Oud vào xứ bò tót. Ðây là loại đàn cùng gốc với đàn dây Châu Âu, và giống như đàn Lute, nó có thân tròn nhưng ít phím và nhỏ hơn.
Cuối thời kỳ Phục Hưng, đàn Lute phát triển có từ 30-40 dây, nhưng không được ưa chuộng. Ðến khi đàn Baroque ra đời, thay thế đàn Lute và được công nhận như một loại ghi ta. Với số lượng dây ít hơn và khả năng lên dây của cây đàn ghi ta cổ xưa bằng cách di chuyển phím đã khiến cho việc đánh đàn dễ hơn so với trước.
Ghi ta cổ. Nguồn. Metropolitan Museum of Art
Ở Tây Ban Nha, một nhạc cụ được phát triển với thùng đàn có dáng đường cong như đồng hồ cát, gảy bằng một tay ngay trước khoảng trống được khoét ở thân đàn. Nhạc cụ này được gọi là Vihuela, được xem là một trong các “tổ phụ” của đàn ghi ta.
Những năm 1790, ghi ta Tây Ban Nha đã được chuẩn hóa cách chơi và có 6 dây, giống như ghi ta bây giờ. Ðây là lúc đàn ghi ta bắt đầu định hình. Sau đó, hàng loạt những cải tiến được thực hiện và cuối cùng đưa tới cây đàn ghi ta mà chúng ta yêu chuộng ngày nay.
Giữa những năm 80 của thế kỷ 19, Antonio de Torres Jurado, một nhạc sĩ và là thợ làm đàn của Tây Ban Nha, đã chế tạo một kiểu ghi ta mới, giống như loại ghi ta đương dùng. Ông trở thành “nhà sản xuất ghi ta Tây Ban Nha quan trọng nhất của thế kỷ 19”. Hầu hết các ghi ta acoustic sử dụng ngày nay đều biến thể từ thiết kế của ông.
Ghi ta thùng. Nguồn. American Songwriter
Với thân đàn lớn hơn, đường cong tăng lên, độ dày thùng đàn mỏng lại, các trục dây đàn bằng sắt đúc đã thay thế loại bằng gỗ, sáng tạo của ông Torres mang lại cho ghi ta âm thanh dày, nặng. Andres Segovia, một nghệ sĩ ghi ta tầm cỡ của Tây Ban Nha đã dùng cây ghi ta mà Torres tạo ra trong các cuộc trình diễn. Ngày nay chúng ta gọi là “nhạc ghi ta cổ điển”.
Trong lúc đó, dân nhập cư từ Châu Âu mang theo ghi ta dây thép của Tây Ban Nha tới Mỹ, Chính ở đây, ghi ta thật sự định hình, và cũng là nơi cây ghi ta điện hiện đại ra đời.
Sau gần 2 thế kỷ từ lúc được tạo ra, ghi ta thùng vẫn tiếp tục là cây đàn phổ thông nhất. Nó đã được Christian Frederick Martin, một người thợ làm đàn Mỹ gốc Ðức, tạo ra đầu tiên tại Mỹ vào năm 1830.
Ghi ta cổ. Pinterest
Mặc dù nhiều người đã cố khuếch đại âm thanh của đàn ghi ta bằng cách gắn micro hoặc thiết bị chuyển sóng của điện thoại trong hai thập niên đầu của thế kỷ 20. Nhưng phải đợi đến năm 1932, kỹ sư điện Adolph Rickenbacker, phó Giám đốc Công ty đàn ghi ta Quốc gia, cùng với Paul Barth và George Beauchamp, hai nhạc sĩ chơi ghi ta Hạ Uy Cầm thành lập tập đoàn Rickenbacker Quốc tế sản xuất các nhạc cụ điện. Beauchamp, người tiên phong tạo ra một thiết bị điện từ có thể chuyển tiếng rung của các dây đàn ghi ta thành âm thanh điện rõ ràng.
Cùng lúc, hãng Gibson bắt đầu sản xuất ghi ta điện đầu tiên vào cuối những năm 1930. Cây đàn điện thương mại kiểu Tây Ban Nha đầu tiên ES-150 được Gibson sản xuất năm 1936, có giá $150 kèm theo âm ly và dây nối ES-15, đã được các dàn nhạc chú ý, Nghệ sĩ ghi ta nhạc Jazz Eddie Durham, dùng ES-150 chơi độc tấu ghi ta điện đầu tiên. Ông đã giới thiệu với Charlie Christian, người sẽ mang độc tấu ghi ta điện tới cho mọi người, sau đó.
Năm 1946, Leo Fender, kỹ thuật viên radio và làm âm ly, đã sản xuất chiếc ghi ta điện thương mại với một nam châm điện duy nhất. Anh gọi nó là Fender Esquire.
Vào năm 1955, ghi ta điện thật sự ra đời, kèm những đổi mới như âm ly có tay quay, công suất mạnh, bàn đạp hiệu ứng âm thanh và nhiều thứ khác. Ghi ta trở thành phương tiện của âm nhạc hiện đại, dẫn tới sự phát triển của nhiều thể loại âm nhạc phổ thông.
Trải qua 6 thập niên, ghi ta vẫn giữ được vị trí là một nhạc cụ biểu tượng của rock & roll và các thể loại nhạc phổ thông khác. Cho dù có những thay đổi hình dáng, âm thanh, ghi ta vẫn giữ vai trò quan trọng trong văn hóa đại chúng và trong âm nhạc của ngày mai…
Ghi ta cổ điển, Pháp. nguồn. Skinner
oOo
Năm thi Tú tài 2, tôi gặp người bạn gái hát hay và thích hát. Cô sinh ra trong một gia đình rất nghệ sĩ. Cô thích tôi đệm ghi ta cho cô hát mỗi lần tới nhà chơi.
Cũng chính cây ghi ta đã cho tôi tình yêu lớn.
Ghi ta Gibson 1903. Nguồn. harpguitars.net
HĐV
(nguồn: www.stringjoy.com)
