Bạn ơi,
Bụi hồng trước nhà Nguyễn, sáng nay, bỗng nở ra một bông hoa màu vàng tuyệt đẹp. Nó gợi Nguyễn nhớ nhiều thứ: những đóa hồng vàng trên ngôi mộ nhà thơ ngày nào (Còn đây đóa hồng vàng / Ðưa người sang cõi khác). Bông hồng vàng Tim Brown đặt trước cửa nhà thiếu phụ người yêu xưa rồi bỏ đi trong một lần về thăm khu nhà ở Irvine, CA.
Và, bạn ơi, có nhớ The Yellow Rose of Texas không? Này nhá, nghe lại ca khúc này trong tiếng trống quân hành dội về từ thời xứ này chiến đấu để thoát khỏi ách cai trị của Mexico. Có thật đấy, người con gái mang tên “yellow rose”: nàng là Emily West Morgan, nhân vật huyền thoại được xem như anh hùng của trận chiến Battle of San Jacinto
There’s a yellow rose of Texas
That I am going to see,
No other fellow knows her,
No other, only me.
She cried so when I left her,
It’s like to break my heart,
And if I ever find her
We never more will part.
Có một bông hồng vàng ở Texas / bông hàng vàng tôi sẽ về thăm đây / không ai biết dung nhan nàng / ngoại trừ một mình tôi / Nàng đã bật khóc lúc chia tay / Làm tim tôi như muốn vỡ / Và nếu như tôi tìm lại được. đóa hồng vàng của tôi / chúng tôi sẽ không bao giờ chia tay nữa…
Và, do một liên tưởng kiểu “vượn chuyền cành”, giờ đây Nguyễn tôi xin kể bạn nghe một chuyện Bông Hồng Vàng khác, đầy ý nghĩa nhân sinh. Hơn nữa, cũng gần đây thôi, cô Kathleen ở Miền Ðông nhận được một bó hồng vàng của người xa gởi đến, với yêu cầu là hãy đọc lại chuyện Bông Hồng Vàng của Konstantin Paustovsky. Khốn nỗi, cô không tìm ra bản dịch cuốn sách ấy.
Vậy sau đây, Nguyễn xin trích thuật câu chuyện Bông Hồng Vàng từ bản dịch của Vũ Thư Hiên, do nhà Văn Nghệ ở Cali ấn hành năm 2000, kèm theo ít lời tản mạn để làm nổi bật ý nghĩa câu chuyện.
Jean Chamet là một anh quét rác, chuyên quét ở các tiệm kim hoàn trong thành Paris. Anh ta người gầy gò, đội một cái mũ cũ, để lộ chòm tóc bay trong gió. Nhà của Chamet là một căn lều xiêu xó, ở cuối một bức thành bỏ hoang.
Bức tượng Emily Morgan của Veryl Goodnight đứng giữa những bông hồng vàng tại một văn phòng ở Houston. nguồn Houston Chronicle
Cuộc sống cơ cực của Chamet lặng lẽ trôi qua. Rồi anh ta đăng lính, tham chiến tận xứ Mexico. Ðược ít lâu, anh bị chứng sốt rét, quân đội cho anh ta về. Vị chỉ huy Trung Ðoàn gởi theo Chamet cô con gái nhỏ là Suzanne (ông góa vợ, đi đâu cũng mang con theo) để giao cho bà chị ở Rouen trông nuôi. Trên chuyến tàu xuyên Ðại Tây Dương, Chamet săn sóc cô bé rất tận tình và chan chứa tình yêu thương. Thế nhưng Suzanne lúc nào cũng buồn bã, ít nói. Ðể giúp cho cô bé vui, Chamet kể chuyện về đời mình, những chuyện rất vu vơ, nhưng Suzanne nghe rất thích.
Một trong những chuyện Chamet còn nhớ được, dù rất mơ hồ: Ðó là chuyện về một bông hồng bằng vàng. Một bà lão góa chồng ở xóm dân chài là chủ nhân của bông hồng vàng này. Bà rất nghèo, nhưng vẫn giữ nó, gắn lên cây thánh giá treo trong góc nhà. Qua trí nhớ của Chamet, bông hồng vàng đó tỏa sáng như một đốm lửa nhỏ. Mẹ của Chamet hồi còn sống, nói: Bông hồng vàng đó sẽ đem hạnh phúc đến cho ai giữ nó. Nó là quà tặng của thiên thần nên không được bỏ đi. Và bà lão ở xóm chài giữ mãi bông hồng vàng cho tới một hôm anh con trai lưu lạc của bà trở về, mang niềm vui và sự giàu sang đến cho túp lều bà lão.
Nghe chuyện, Suzanne rất cảm động. Bé nói: Ước ao một ngày kia sẽ có người tặng bé một bông hồng vàng như thế. Chamet chỉ trả lời là có thể lắm. Tàu cặp bến, Chamet đem Suzanne tới giao cho bà cô ở Rouen rồi từ giã. Sau này anh hối tiếc là đã không ôm hôn cô bé lúc chia tay.
Chamet trở lại với nghề phu quét rác ban đêm. Anh vẫn nhớ Suzanne không nguôi. Bây giờ Suzanne sống ra sao, có vui không. Nhiều năm tháng trôi qua. Một hôm đi làm về, ngang qua một cây cầu ở ngoại ô Paris, anh gặp một thiếu phụ trẻ đẹp, nhưng dáng vẻ buồn bã. Thiếu phụ cứ nhìn xuống dòng nước, mắt đỏ hoe. Chamet tiến tới gần, ngỏ lời chào. Thiếu phụ nhìn lên, thì ra chính là Suzanne. Cô ôm lấy Chamet mừng rỡ và nói rằng cô vẫn nhớ Chamet, anh đã từng rất tốt với cô. Chamet cũng ôm hôn Suzanne. Anh đưa cô về căn lều của mình, ở lại đó mấy ngày. Suzanne kể chuyện cô có người yêu trẻ, đẹp trai, sang trọng, làm nghề diễn viên ở Paris. Anh ta đã bỏ Suzanne trở về cuộc sống phồn hoa nơi chốn kinh kỳ. Chamet nghe chuyện, cảm thấy buồn và giận. Anh bảo Suzanne viết thư, anh sẽ mang tới cho anh chàng diễn viên quý phái nọ, và cho hắn một bài học. Những gì xảy ra sau đó có vẻ tốt đẹp nhưng đượm màu bi kịch. Một hôm, anh chàng diễn viên đi xe ngựa đến đón Suzanne. Cô mừng rỡ, vội vàng lên xe cùng anh ta, quên cả ôm chào từ biệt Chamet.
Chamet buồn lắm, đêm ngày suy tưởng và nhớ thương. Rồi anh nghĩ tới chuyện bông hồng vàng. Từ đó, mỗi ngày đi quét rác ở các tiệm kim hoàn trong thành phố Paris, anh gom hết bụi rác về nhà, nghĩ rằng trong đó thế nào cũng có những vụn vàng rơi rớt. Ngày thàng tiếp tục trôi qua trên căn lều của Chamet, cho tới một hôm anh gom đủ bụi vàng để có thể thuê thợ đánh thành một bông hồng. Cuối cùng thì anh đã có được một bông hồng bằng vàng thật, chói sáng dưới gối nằm. Nhưng Suzanne đi biền biệt không về. Tới một ngày Chamet lâm bệnh, từ giã cõi đời. Bông hồng vàng vẫn nằm trong áo gối của anh ta, bọc trong một vuông vải tím. Người thợ kim hoàn đã đánh bông hồng vàng ấy biết chỗ, nên một hôm lẻn vào lấy, đem đi bán. Tình cờ bông hồng đến tay một nhà văn lớn tuổi, kèm theo câu chuyện của anh chàng Chamet.
Sau đây là ghi chép của ông nhà văn “Mỗi phút, một lời tình cờ được nói ra và mỗi cái nhìn vô tình ta bắt gặp, mỗi ý nghĩ sâu sắc hoặc bông đùa, mỗi rung động thầm lặng của con tim, thậm chí một bông tiêu huyền xốp đang bay lượn, hay lửa sao trong một vũng nước đêm – tất cả những cái đó đều là những hạt rất nhỏ của bụi vàng.
“Chúng ta, những nhà văn, chúng ta bòn đãi chúng trong hàng chục năm, hàng triệu những hạt cát đó, thu góp chúng lại cho mình, một cách thầm lặng, biến chúng thành một hợp kim và rồi từ hợp kim ấy ta đánh thành “bông hồng vàng” của ta – truyện, tiểu thuyết hay là thơ.”
Bạn ơi, bạn nghĩ sao? Bạn cũng là nhà văn, tôi chúc bạn kiếm được thật nhiều, thật nhiều những hạt bụi vàng kim. Nhưng bạn lại nói: “Bông hồng vàng của em không làm bằng vàng thật, cũng không cần lấp lánh kim cương mà nó ở trong khắp mọi nơi, trên nụ cười, nước mắt hoặc hiển hiện bàng bạc trong mây hay là một tia nắng nhạt sau những ngày mưa gió. Một góc phố, một nhánh cây, nơi có những ánh mắt hay bước chân con người đi qua.”
Và thế đấy, nụ cười hay nước mắt hay một đám mây cũng là những hạt vàng lấp lánh trên trang văn, bạn ơi.
TN
