Cây thông mùa lễ hay ‘cây Noel’, ‘Christmas tree’ là tên gọi quen thuộc trong mùa Giáng Sinh, cây “thật” cũng như “giả”. Món nào cũng thiên hình vạn trạng. Ở đây Dế Mèn chỉ muốn lan man về thông “thật”, loài cây hít thở nắng gió của trời đất.
Thông thuộc loài “evergreen”; thứ cây cỏ có cành lá xanh tươi, sinh trưởng suốt bốn mùa thời tiết; giống “conifer” hay giống cây trữ hạt [giống] trong trái khô, thân “mộc” hay gỗ dù có vài họ hàng xa thân “thảo”, nhưng “họ” thông thì đông đảo lắm.
Giống cây này khá quan trọng cho môi sinh vì thông hiện diện hầu như khắp nơi trên địa cầu, nơi nóng ấm cũng như vùng đất lạnh, thông cũng có thể thích nghi để sinh tồn. Gỗ thông (được xem là gỗ “mềm”) dùng làm đồ đạc, vật dụng và cả chế biến giấy trong khi nhựa thông dùng chế keo hồ hoặc dầu.
Canada, nơi trồng thông lớn nhất thế giới. Quốc gia này có trang trại rộng trên dưới 30,000 mẫu đất chỉ để trồng thông. Mênh mông như thế nên tưởng như nguồn cung cấp dồi dào kia khó cạn kiệt nhưng sự khan hiếm thông Giáng Sinh năm ngoái đã gióng lên tiếng chuông báo động: Năm 2021, Canada đã mất 20 triệu cây thông so với mức thu hoạch trong thập niên qua. Những nguyên nhân nào dẫn đến sự sút giảm ấy?
Theo ông Kellen Wood, chuyên viên canh nông tại nông trại của Ðại Học Guelph, thông Giáng Sinh là loài cây được trồng cấy nên không cứng cáp mạnh mẽ như thông tự sinh tự dưỡng trong thiên nhiên và tùy thuộc vào khí hậu. Ngoài ra, cây cỏ thiên nhiên vì tranh giành ánh sáng nên “nhổ giò”, mọc cao hơn cây láng giềng. Do đó nhiều cây trong rừng không có cành hay nhánh thấp. Tuy nhiên, nông gia khi trồng thông lại giữ các khoảng cách giữa các cây thông để lấy đủ ánh sáng nên cây lớn mạnh, tỏa nhánh, chia cành đều đặn, trông đẹp mắt và bán có giá.
Trong thiên nhiên, khi bão tố, gió thổi qua ngọn cây, không mấy tai hại cho những khu rừng rậm, nhất là những nơi có núi non bao bọc. Gốc cây nào chịu gió bão thì thân cây uốn mình theo chiều gió, ta có những hàng cây đứng nghiêng ngả, xiên xẹo dù không bị trốc gốc. Ngược lại, tại nông trại, rừng thông không được bảo vệ như thế, với những trận bão lớn trong mấy năm qua, cây cối trốc gốc và nông gia mất mùa thông. Mất mùa nên nông gia không còn hăm hở trồng thông như trước.
Riêng tại Guelph, tỉnh bang Ontario, mấy mùa xuân vừa qua sau lúc ướt át, nông trại đã chịu những cơn hạn hán nặng nề nhất nên các loài cây được trồng cấy đều bị ảnh hưởng. Các cây fir chuyển màu nâu úa, rụng lá xơ xác và cây khô héo vì không đủ sức hồi phục. Khi trời mưa nhiều, rễ cây úng nước và lá thông vàng. Dưới “áp lực” của thời tiết, thông tạo thêm nhiều trái khô (cone) như một phản ứng tự nhiên: nếu cây chết, ít ra còn trái để giữ giống, sinh cây con.
Hạn hán khiến cây tiết ra mùi hương (pheromone) thu hút côn trùng và khí hậu ấm áp giúp côn trùng sinh trưởng mạnh mẽ. Mấy năm gần đây ta đã thấy côn trùng “di tản” lên miền bắc đông đảo hơn và khi mùa đông bị thu ngắn, côn trùng sinh sản dễ và nhanh hơn, nhất là các loài côn trùng “dễ sống” (hay “invasive”, dễ phát triển và lấn áp các côn trùng khác) như bọ thông cánh cứng (pine beetle) dễ dàng chịu đựng thời tiết thay đổi và phá hoại mùa màng nông phẩm.
Ðể “chống đỡ”, nông gia đã dùng thuốc trừ sâu, dùng hệ thống hút và dẫn nước vào trang trại để duy trì mùa màng. Các biện pháp tốn kém này khiến nông phẩm đắt giá hơn kể cả các cây thông Giáng Sinh.
Ngày nay, thời tiết thay đổi, khó ước đoán nên mùa màng cũng lao đao theo. Mùa đông dường như ngắn hơn và mùa hè trở nên dài hơn thì những cây thông Giáng Sinh xanh mướt kia biết làm sao? Trở nên quý và hiếm hơn?
Giá thông Giáng Sinh năm 2022 đã gia tăng khoảng 20% so với năm ngoái, phần vì giá vận chuyển phần vì phí tổn trồng cấy. Không biết người tiêu thụ có chịu mở hầu bao để rinh về một cây thông đến từ Canada xa xôi? Hay người ta sẽ xoay ra chưng cây thông nhựa, cây nylon? Người vẫn chuộng cây “thật” nhưng cần tiết giảm phí tổn sẽ trang hoàng vài giống cây khác? Như cư dân Florida sẽ chưng cây dừa? Người Ý sẽ trang hoàng cây olive?
TLL
