Đậu rồng là một loại rau đặc biệt, hơi khác hơn các loại đậu khác như đậu ve, đậu đũa … là ăn sống cũng được mà ăn chín cũng ngon!
Nghe vẻ nghe ve Nghe vè trái cây
Dây ở trên mây
Là trái đậu rồng
Ðủ vợ đủ chồng
Là trái đu đủ
Cắt ra nhiều mủ
Là trái chuối chát
Mình tựa gà ác
Trái khóm, trái thơm.
Cái đầu chôm bôm
Là trái bắp nấu
Hình thù xâu xấu
Trái cà dái dê …
Bài vè trái cây của dân gian trên còn nhiều loại trái nữa, mà trong đó đa phần là trái cây, chỉ vài loại trái làm rau như chuối chát, đậu rồng, cà, chanh, ớt … Tôi chưa hiểu ý (gộp chung) này của người xưa bởi ẩm thực Việt phân biệt rõ trái cây và rau trái. Và, đậu rồng thuộc loại rau.
Theo các tài liệu, trái cây và rau trái được phân loại từ hai quan điểm thực vật và ẩm thực. Về ẩm thực, trái cây và rau trái khác trước hết là hương và vị. Trái cây thường có mùi thơm lộ liễu, tùy loại, vị ngọt hay chua, được dùng trong các món tráng miệng, thức uống; rau trái cũng có vị chua như cà chua chẳng hạn nhưng người ta không cho cà chua là trái cây mà là một loại rau. Rau trái có những vị đắng, chát, cay, ngọt lợ hay không vị và mùi thơm kín đáo đặc biệt riêng (bí, bầu, khổ qua, su su, mướp..).
Rau ăn sống hay ăn chín tùy theo món, tùy loại rau trái. Ví dụ như cà chua, khổ qua, dưa leo, su hào … vừa ăn sống và cả ăn chín, nhưng bí, bầu, mướp, su su … không ai ăn sống. Rau trái làm nên tên cho món, chính mà phụ, phụ mà chính. Dù rau trái trong món là chính, ví dụ như khổ qua nhồi thịt, khổ qua xào trứng, canh bí nấu thịt, mướp xào lòng gà, đậu cô ve, su su xào thịt bò, tôm xào măng tây … Rõ ràng rau là chủ lực (nhiều hơn), nhưng quyết định cái ngon mới là phần thịt, cá, tôm … nằm trong món. Và các nhà khoa học cho rằng cả trái cây và rau trái đều ngang nhau về dinh dưỡng.
Điều thú vị nữa trong ẩm thực Việt là có trái cây vừa ăn trái chín như: xoài, đu đủ, bơ … còn được làm rau trong chế biến thức ăn.
Trở lại với đậu rồng. Cây đậu rồng hay còn gọi là đậu khế, đậu xương rồng … mọc theo hàng rào, dễ trồng, chỉ cần lấy hạt khô già gieo xuống đất là có dây đậu mọc lên. Làm giàn thì dây sẽ sinh trưởng mạnh và có hoa nhiều. Đậu rồng cho trái ăn quanh năm nếu được chăm sóc tốt. Ngoài ra lá đậu rồng cũng có thể ăn được (theo các tài liệu) hay sử dụng làm thức ăn cho gia súc do có nhiều đạm và chất dinh dưỡng.
Ngày xưa, nhà tôi có giàn đậu rồng trước nhà, tuy không tỏa bóng mát nhiều nhưng nhìn cũng xinh xinh; bây giờ nhà không có đất, người ta trồng đậu rồng trên sân thượng vừa tạo cảnh quan làm mát một góc sân thượng vừa có rau sạch để ăn vì đậu rồng rất dễ sống chỉ cần tưới nước đủ ẩm là cây phát triển.
Tuy nhiên, trồng giàn cây nào cũng vậy, gấc, đậu ngự, khổ qua … sau khi cho trái cạn kiệt, cây úa héo rồi tàn lụi, nhìn giàn cây rất … xấu xí, tội nghiệp. Đó là lý do sau này tôi không trồng đậu rồng nữa, bỏ giàn vì ngại dọn dẹp!
Theo kinh nghiệm dân gian, đậu rồng ăn mát và bổ. Là món ăn thích hợp cho mùa hè.
Món xào
Đậu rồng ngon là trái vừa phải không lớn quá, tươi, xanh nõn (màu đọt chuối non), trái non là chỉ mới tượng hạt bên trong. Đậu rồng xào với gì cũng ngon. Đơn giản nhanh nhất là xào tỏi. Đậu rồng mua về tước bỏ các cọng xơ, rửa sạch. Để món xào được ngon nên chần qua nước sôi (cho thêm ít muối vào nước) để ráo nước sao cho trái đậu vẫn còn giữ được màu xanh ban đầu. Cách này làm cho đậu giữ vị ngọt và không bị ra nước khi xào và vẫn giòn. Đậu cắt xéo mỏng dày tùy theo ý thích. Cho dầu vào chảo, phi tỏi thật thơm rồi bỏ đậu vào xào nhanh tay. Nêm nếm gia vị bắc xuống ăn nóng, mùi tỏi thơm, vị béo và ngọt, thành món ăn ngon.
Đậu rồng có thể xào với thịt bò, thịt ba chỉ hay thịt heo bằm vê viên hay với tôm cũng ngon, ăn với cơm. Đậu rồng xào với nấm rơm là món chay ngon và bổ. Nói chung đậu rồng “dễ tính”, xào với gì cũng ngon như xào với trứng và cả món ếch xào đậu rồng.
Ở các nhà hàng có món khai vị rất ngon chế biến từ đậu rồng. Thịt heo băm nhuyễn xào chín, nêm nếm vừa ăn. Đậu rồng cắt miếng vừa phải sắp trên xà lách. Hòa tan giấm, đường, hành tím xắt mỏng thành hỗn hợp gia vị rưới lên trên xà lách, đậu rồng rồi cho thịt xào sau cùng.
Gỏi đậu rồng
Đậu rồng tươi, rửa sạch, cắt xéo thành miếng mỏng vừa sao cho hạt đậu không rớt ra ngoài. Nước cốt chanh (gạn hết hạt và tép) trộn với đậu đã cắt miếng (nhớ trộn ngay sau khi xắt miếng để đậu rồng khỏi bị đen). Lúc này hỗn hợp chanh và đậu rồng đã dậy mùi rất thơm. Củ hành, đậu phọng rang giã dập dập, rau răm, rau quế, rau thơm xắt sợi mỏng, thêm vài lát ớt trộn vào, nêm nếm gia vị vừa miệng là có đĩa gỏi chay.
Có thể trộn với tôm tươi, hay thịt ba chỉ luộc xắt sợi, thậm chí xé ít khô mực nướng trộn vào cũng thành món ngon bá cháy!
Đây cũng là món khai vị hay nhậu lai rai.
Đậu rồng nấu canh chua
Đặc biệt là nấu canh chua cá. Có người nấu với cá đồng như cá lóc, cá trê; có người nấu với cá biển như cá mú.
Món này nấu rất đơn giản. Bắc nước cho me vào. Nước sôi, múc me dầm lược lấy nước chua (có thể nấu với khế), xong cho cá vào nấu sôi, cuối cùng cho đậu rồng đã xắt miếng vào đảo đều bắc xuống. Món canh chua này ngon bởi vị chua của nước lẫn với vị ngọt của đậu rồng, rất khác biệt với cách nấu canh chua thông thường.
Do đó, đậu rồng còn có thể thay thế bạc hà trong món canh chua thông thường. Miếng đậu rồng giòn giòn, ngọt ngọt tạo cho món canh chua có vị ngon rất khác biệt.
Đậu rồng luộc hay ăn sống
Vào mùa mưa, không gì ngon hơn khi mâm cơm có dĩa đậu rồng luộc chấm với nước mắm nguyên chất hay với nước cá kho, thịt kho, rất đưa cơm.
Mau thấy hơn nữa, mua đậu rồng về rửa sạch cắt miếng ăn sống chấm với mắm ruốc kho thịt, mắm chưng cũng ngon không kém, người miền Bắc thích chấm với mắm cáy. Trái đậu rồng non, thơm, giòn quện với vị mắm chua tạo thành vị ngon rất riêng!
Có người lại thích ăn đậu rồng chấm với sauce mayonnaise, kiểu như một món salad khai vị cũng rất ngon. Vị ngọt của đậu rồng, thêm vị chua và vị béo của sauce trong trạng thái giòn giòn, ngon hơn rất nhiều so với các loại rau khác khi ăn với sauce này.
Tôi đọc trong các tài liệu người ta cho rằng lá đậu rồng ăn cũng ngon với những món luộc, xào, nấu canh … nhưng tôi chưa ăn bao giờ vì với tôi, trái đậu rồng đã quá ngon rồi, ăn thêm lá biết đâu tình cảm của tôi dành cho trái đậu rồng giảm bớt đi thì sao!
ĐTTT