Nhà văn Túy Hồng, giải Văn học Nghệ thuật Toàn quốc 1970 qua đời ngày 19 tháng 7 vừa qua. Để tiễn bà lên trời, đánh máy lại Đến Khi Mất Tiếng Nói của Túy Hồng viết cho Thanh Nam nhân giỗ đầu của chồng năm 1986.

[Trần Vũ]

Nhà văn Túy Hồng, ảnh Cao Lĩnh 1972

Kỳ 2

Mấy tháng đầu sống chung, Thanh Nam bỏ cuộc vui với bạn bè Cái Bang, ở nhà coi tivi tới 12 giờ khuya mới ngủ. Thanh Nam uống bia theo giờ giấc đã định sẵn là từ 11 giờ sáng trở đi, mỗi ngày mười ba chai và nghiện rượu.

Nhiều lúc Thanh Nam ăn nói thật thiết tha:

– Thỉnh thoảng em phải tự tay mua cho anh chai rượu để anh thấy có sự đồng ý của em. Em thấy trong truyện Nhất Linh, bác Lê gái cầm chai đi mua rượu cho bác Lê trai… Em nên đồng ý…

Có lẽ tôi chưa đồng ý nhưng tôi đã đồng tình để Thanh Nam đi chơi, hút thuốc lá và uống bia. Buổi sáng tôi thức dậy trước nấu nước pha trà, đi mua phở cho chàng điểm tâm; 11 giờ trưa đem 13 cái vỏ chai đi đổi 13 chai bia về cất tủ lạnh và chiều Chủ Nhật thì ủi sẵn cho chàng một số áo quần đủ mặc để đi làm và đi chơi trong tuần. Thuốc lá chàng hút cũng tự tay tôi mua. Không bao giờ can đừng uống rượu, không bao giờ khuyên bỏ thuốc lá, không bao giờ cấm đi chơi. Không phải Thanh Nam đi chơi mê mệt miên man, chàng cũng phải ở nhà, có khi cả tháng trời để dưỡng thương.

Thời kỳ hậu hôn, chúng tôi sang lại căn phòng ở building Cửu Long, về nhà cha mẹ ở tạm. Thấy Thanh Nam ngày đi đêm đi, mấy con em tôi hốt hoảng:

– Sao để vậy mà chịu được? Lãnh chúa muốn làm gì thì làm sao?

– Hai người, hai chủ thể, hai đơn vị… Bây giờ, tao đang vào phòng đóng cửa lại đọc sách hoặc viết bài… đơn vị này rút vào phòng, đơn vị kia đi ra ngoài… đó là lẽ thiên nhiên, mỗi đơn vị có phần việc riêng.

Một con em vặn:

– Chuyện tình của giống đực, bà tin là Thanh Nam đi với bạn hay tin Thanh Nam đi với đào?

– Ði với bạn.

– Bà tin à? Bà tin như vậy à?

– Nếu tao nghi Thanh Nam đi với đào, hoặc sau khi Thanh Nam ra đi, có người đến đây mách anh ấy đi với đào, tao vẫn tin Thanh Nam đi với bạn vì trước khi đi Thanh Nam có bảo “anh đi với bạn”… Chồng nói là phải tin.

Hạnh phúc, tôi hơi thiếu một tí. Một tí, vì Thanh Nam không ăn được món Huế.

Một buổi chiều, sau những buổi chiều trăng mật, tôi nấu món “thịt bò chưng cách thủy”. Suốt bữa cơm tối, Thanh Nam đã không ăn, lại còn mở tủ lạnh lôi miếng thịt bò còn lại và cây xà lách Ðà Lạt ra ném qua cửa sổ.

Sáng hôm sau, tôi xách giỏ đi chợ bọc theo 5 trăm đồng. Vào tới dãy hàng thịt heo lậu phía bên hông, thấy một đám người đứng quay tròn quanh một sòng bạc, tôi cũng chun vô lôi một trăm đồng ra đặt. Ðánh đấm sao mà mới 5 phút đã thua hết cả tiền chợ và còn nợ nhà cái một nghìn rưỡi, con mẹ đè ra lột chiếc nhẫn cưới.

Về kể lại, da mặt chồng xanh mát như trái mướp ngọt, chàng gầm lên:

– Cái điềm gì mà mới lấy nhau có mấy ngày đã mất nhẫn cưới? Ðánh bài gì vậy? Tứ sắc hả?

– Không biết thứ bài gì mà hơi giống bầu cua cá cọp.

– Vậy là thế nào mấy con điếm, con đĩ Tân Ðịnh nó biết em ngu, nó theo em về tới building này…thừa lúc anh đi vắng…

Thanh Nam quyết định ăn cơm tháng người vũ nữ già nấu. Người đàn bà này đã dạy tôi biết làm một số món ăn Bắc như tiết canh vịt, thịt đông, canh rau ngót, cá chài om thì là, canh chua cá dấm, v.v. Nấu ăn, may vá, đánh máy chữ… đó là kỹ thuật hơn là nghệ thuật vì tập nhiều thì làm được, may luôn thì khéo tay.

Những tháng đầu về ở chung với gia đình, Thanh Nam thường ăn ngoài vì không kham được những món Huế mẹ tôi làm; ít lâu sau, đại gia đình sang được cái nhà rộng hơn, chúng tôi ở chung nhưng tổ chức ăn uống riêng.

Thỉnh thoảng mấy con em vẫn hậm hực:

– Một lần nhịn là chín lần thua, tại răng bà cứ nhịn thua hoài vậy?

– Chồng mình thì mình phải nhịn. Chồng mình, mình thua chồng mình một chút… Khi mình thua chồng mình, mình có hạnh phúc nhiều hơn.

Thanh Nam cũng hậm hực mấy con em của tôi:

Xem thêm:   Nhạc sĩ Anh Việt Thu & dòng An-Giang hiu hắt

– Em út gì hỗn láo không bao giờ gọi chị bằng chị… Cả nhà như vậy, chẳng ai gọi ai bằng chị bằng anh hết.

Rồi chàng quay qua tôi:

– Em là một người may, đã không có mẹ chồng lại chẳng có em chồng.

Tôi đâu phải vừa:

– Trong cuốn phim Psycho, Alfred Hitchcock đã cấu tạo nhân vật chính là người con trai do Anthony Perkins đóng, người con trai đó có hai personality: một của người mẹ và một của chính hắn… Anh, anh có tới ba personality ở trong người anh: người mẹ chồng, người chồng, người em chồng.

Nấu bếp, viết văn, Thanh Nam làm việc gì cũng nhanh, một ngày đang sống phải là một ngày dư ra vài giờ nhàn rỗi để uống bia, đọc báo, thắp cây nhang trước bàn thờ Phật.

Thanh Nam không biết nhạc lý tuy có đặt lời ca cho một số nhạc phẩm thời đại. Các nhạc sĩ Hoàng Trọng, Nguyễn Hiền, Ngọc Bích chỉ việc soạn sẵn phần nhạc với những hạt đậu âm thanh ré la sol mi do fa si, còn phần lời ca thì dưới mỗi nốt nhạc đã đặt, các ông đề: không dấu, dấu sắc, không dấu, dấu huyền, không dấu, dấu ngã, dấu nặng, dấu hỏi… Thanh Nam đâu cần biết tới phần ký âm ở trên, huýt gió còn không ra hơi nữa là, chỉ ngó cái hàng chữ “không dấu” hoặc “sắc, huyền, nặng, hỏi, ngã” rồi ngồi đó mà mò mà moi ra:

Cho nhớ thương về quê xưa

Mùa xuân không còn nữa

hoặc:

Hôm qua đến tìm em

Anh thấy hoa xuân rơi đầy trước thềm

hoặc:

Ai bao năm vì sông núi quên thân mình

Cứu đất nước thề tranh đấu cho tự do

Người cương quyết chống cộng

Bài phong kiến bóc lột

Diệt thực dân xây đắp cho ngày mai

Toàn dân Việt Nam nhớ ơn Ngô Tổng thống.

(Ba tháng trước đêm Thanh Nam lìa đời, Quỳnh Giao và Mai Hương đã đứng bên giường bệnh hát hầu hết những bài nhạc Thanh Nam đặt lời ca).

Con gái đầu lòng của chúng tôi, cháu Hồng Ân, ra đời được sáu tháng thì bố thổ huyết phải nằm nhà thương.

Bác sĩ khuyên:

– Từ nay thôi đừng phóng tay tự tàn phá thân thể của mình nữa, phải ăn nhiều, bỏ rượu, bỏ thuốc.

Cháu Hồng Ân được 10 tháng thì tôi bắt đầu viết Feuilleton cho một số báo hằng ngày. Một người đàn bà sùng bái văn chương như tôi, lòng một tấc để mà tâm niệm “Văn chương là sứ mạng thiêng liêng gắn liền với quê hương” nay bỗng dưng viết tiểu thuyết rẻ tiền cho các báo hàng ngày. Tôi quyết định vậy vì tôi yêu Thanh Nam hơn hết những người tôi yêu. Một hoặc hai năm, nhà văn cho ra đời một truyện dài thì tác phẩm mới có giá trị, đằng này, anh viết như cái vòi rồng, như đấu võ rừng, anh phá sản mất rồi.

Mặc Ðỗ than:

– Ðến Túy Hồng mà cũng viết feuilleton nữa thôi!

Tôi trả lời:

– Tôi lấy một người viết feuilleton thì tôi phải viết feuilleton để bằng người ấy… Giữ gìn ngòi bút làm chi? Phá luôn!

Tôi đã viết 5 cái feuilleton cho 5 tờ báo hằng ngày, một mục tạp ghi thời sự và một mục điểm mặt văn nghệ ti vi trên hai tuần báo, cộng tác với chị Thái Thanh trong chương trình “Lời trong đêm” của đài phát thanh “Tiếng nói tự do”. Phải bỏ dạy học 4 năm liền để mà viết, phải gửi thằng con áp út – cháu tên là Ốc Sên – về bên ngoại nuôi giùm cho rảnh tay hơn. Viết đến độ không có thì giờ sửa lại những đoạn viết ẩu khi đem in thành sách, viết nhiều quá thành ra viết bậy: chị em ruột cũng cho lấy nhau, tên tuổi nhân vật lẫn lộn rối beng và có hai truyện dài phải cúp ngang vì không nghĩ ra được kết cuộc. Và, viết xuống dốc quá bị chủ báo coi thường!

Thụy Vũ kể lại chuyện đã bị một ông chủ báo đe nẹt:

– Cô Thụy Vũ phải viết như thế này mới lôi cuốn độc giả: đầu tiên phải cho hai nhân vật làm tình ngay: thời gian là 15 phút; không gian là từ phòng khách vô tới phòng ngủ, hai nhân vật phải làm tình ba lần.

Vốn là một cô gái miền Nam thẳng tính, Thụy Vũ đốp lại ngay:

– Trong 15 phút mà làm tình ba lần, ông làm thử có được không?

Không có đêm nào tôi được đi ngủ trước 1 giờ sáng. Thụy Vũ than:

– Viết một feuilleton cực như nuôi một đứa con mọn… mà tụi mình thì đẻ năm một.

Thanh Nam và tôi, đời chúng tôi, không biết đã viết được bao nhiêu truyện dài, nhưng mối tình của chúng tôi, đó là truyện dài hay nhất!

Một buổi trưa đến nhà chúng tôi ăn cơm, anh Mặc Ðỗ bảo:

Xem thêm:   Suy Đi Ngẫm Lại (03/14/2024)

– Hễ thấy Túy Hồng là thấy cái cảnh “phu tróc tử phọc”.

Hàng đứng, từ trái: Luật Sư Phạm Thiệu Hùng, Nhà Văn Mặc Thu, Chú rể Thanh Nam, Cô dâu Túy Hồng, Nhà Văn Thanh Tâm Tuyền. Hàng ngồi, từ trái: Nhà Văn Nguyễn Thị Hoàng, một nữ lưu, hai người em của Túy Hồng: Ngọ Thu, Hồng Ân. (Hình Mặc Thu)

o O o

Nhưng sau năm 1975, anh Mặc Ðỗ không thấy lại chúng tôi, nếu gặp nhau chắc anh sẽ kêu:

– Hễ thấy Thanh Nam là thấy cái cảnh “thê tróc tử phọc”.

Sau năm 1975, có một đoạn, Thanh Nam ở nhà làm bếp trông con, tôi ra đi như những ngày xưa mưa mùa Thanh Nam đã khoác áo ra đi.

Chúng tôi là một đôi vợ chồng khắc khẩu, không hạp tuổi, ngược tính tình: Thanh Nam quan niệm dù sống và viết bên nhau, chúng tôi không phải là hai chủ thể, hai đơn vị, hạnh phúc không phải là mỗi người khư khư nắm lấy cây bút của mình, mỗi người cứ ôm chầm lấy tự do vào ngực mình.

Ðây là một điệp khúc chàng thường đơn ca từ ngày qua Mỹ:

– Cuộc đời anh, anh sung sướng đã làm được hai điều lành: một là ngăn cấm em viết potin chửi đời, hai là giữ được lòng trung thành với em từ sau ngày cưới.

Hai mươi năm về trước, một nhà báo đã phỏng vấn năm nhà văn nữ, trong đó có một đoạn về Nhã Ca:

Hỏi: Thưa chị Nhã Ca, nghe anh em trong giới đồn rằng chị và anh Trần Dạ Từ sắp ly dị phải không ạ?

Ðáp: Chúng tôi là hai nghệ sĩ, hạnh phúc như cái quán văn nghệ, ai vô thì vô ai ra thì ra.

(Thưa quý độc giả, bài phỏng vấn đó đã đăng báo, tức là đã đưa ra công luận hai mươi năm về trước, tức là đã được coi như tài liệu).

Thanh Nam bác:

– Túy Hồng cũng quan niệm như vậy. Không được. Hạnh phúc không phải là một bỏ ngỏ, một vòng tròn hở ai vô ai ra cũng được. Lâu đài hạnh phúc của tôi, tôi treo bảng “Vô phận sự miễn vào”.

Thời gian chúng ta mới lấy nhau, em đã phóng thích anh đi đêm đi ngày mà không ghen, đó là quan niệm của em. Còn anh, anh quan niệm khác, em không ghen thì anh ghen, anh kiểm soát thư từ, anh cấm em giao dịch…

Chúng ta đã sống hai kiếp trong một cuộc đời, kiếp một ở Việt Nam và kiếp hai ở Mỹ, chúng ta đã có con sống con chết với nhau… Ðừng, đừng bao giờ phụ phản nhau.

“Ai bao năm từng lê gót nơi quê người”, chúng tôi đầu tiên dừng gót ở tiểu bang New-Jersey, Thanh Nam đi làm Shipping Clerk cho một hãng bán sỉ quần áo ở New-York, tiền ăn họ đạo bao sáu tháng, tiền nhà họ đạo bao một năm; tưởng như vậy là yên, nhưng không, cuộc đời lại được cải táng một lần nữa, chúng tôi lại tha bốn đứa con về định cư ở cái xứ gió mưa ngậm ngùi này, sắm sửa lại đồ đạc từ cái tăm xỉa răng, cái bát ăn cơm mua tại Goodwill.

Ở Seattle được vài tháng, Thanh Nam được kêu làm part-time cho tờ báo “Ðất Mới”, tôi đi may và sau đó học Ceta tức là chương trình huấn nghệ sáu tháng học Anh ngữ, sáu tháng học nghề.

Mấy nữ học viên cùng khóa thỉnh thoảng nói cười:

– Chỉ có ông Thanh Nam là sướng được tiếp tục nghề cũ, còn bà Túy Hồng bao giờ cầm bút trở lại đây?

Tôi thở dài như dạo nào:

– Sang tới đây rồi thì…thì…bút gì cũng bẻ hết, bút “bic” nguyên tử, bút máy, bút se ngọn thỏ…

Mấy bà kê khai:

– “Cái nhà là nhà của ta, chồng tôi tự tay làm được cái nhà”

– Chồng tôi đặt được cả hệ thống ống nước dưới đất.

– Chồng tôi là thợ điện hãng Tood Shipyard, có thể dùng răng cắn đứt ngang sợi dây điện.

– Chồng tôi biết hàn xì tất cả mọi chỗ nối trên tàu thủy.

Tôi cũng kêu:

– Chồng tôi nấu ăn giỏi như bà Quốc Việt.

Kêu xong, tôi về nhà kêu ca:

– Sang tới đây, đàn ông ai cũng lập thân hết, họ không cần ai cải tạo họ, họ tự cải tạo thành con người mới, họ đã tự tẩy não họ cho quên hết cái quá khứ công chức ở Việt Nam…để chuộc lại những ngày ăn chơi, họ làm việc với đam mê. Nếu không có máu anh hùng, làm sao con người có thể tu chỉnh cuộc sống của mình như vậy được? Anh thấy không?

Tôi chỉ ưa vặn chồng như vặn cái nút chai mà không đưa tay sờ lên ót: đem chồng ra đọ với mấy ông trong khi quên so sánh mình với mấy bà. Chồng chèo thì vợ chống, mấy bà phụ cu ly chồng sửa nhà, cưa ống cống, bắt điện, trồng hoa làm vườn, mấy bà lái xe, nói tiếng Mỹ, mấy bà thơm tay chụp job này bắt job khác… Còn tôi, từ ngày sang Mỹ đến nay, tôi hóa Mỹ ở hai điểm: mê coi Basket-ball và Football như ngày xưa mê coi đá bóng đã chạy theo thủ môn Rạng của Quan thuế và Ðực Hai của Tổng tham mưu để xin chữ ký. Mọi người sang đây đều Mỹ hóa, thường thường Mỹ hóa ở những cái hay; còn như mê coi football và basketball là Mỹ hóa cái kiểu không có lợi.

Xem thêm:   Nghệ sĩ tiền phong Cô Năm Sa Đéc

Nấu ăn là một kỹ thuật ngày xưa ở Việt Nam Thanh Nam biết mà không sử dụng; bây giờ, chàng thực tập hoài, lại còn âm thầm mở sách dạy gia chánh của các bà Quốc Việt, Vân Ðài ra nghiên cứu nữa.

Ngày chưa mất tiếng nói, Thanh Nam vẫn kêu:

– Người đàn ông này không phải vợ cho ăn thứ gì thì cúi đầu ăn thứ đó.

– Người đàn ông này không chấp nhận trái Zucchini có thể thay thế cho trái bí đao để nấu canh.

– Người đàn ông này không đồng ý cái bó bông Broccoli lại có thể thay thế cho bó Cải làn để xào tôm thịt.

Thanh Nam luôn luôn đập thật nhiều tỏi để cho vào các món xào. Phải nhìn những cử động trở tay xoay mình của chàng khi đứng trước bếp đỏ chần thịt, trụng bánh, khua đũa gắp các món cho vào tô phở đãi bạn mới thấy ở chàng nỗi hứng cảm tha thiết còn hơn lúc ngồi rung đùi bên ly bia vàng ngàu sáng tác thơ văn.

Chàng nói:

– Anh không sửa nhà được, không sửa ống nước, không bắt dây điện…thì anh nghiên cứu kỹ thuật nấu ăn để sau này mở quán nhậu.

Bạn bè đến nhà thường khen Thanh Nam có 5 cái “nhất”:

– Nấu phở ngon nhất Seattle.

– Kho cá thu ngon nhất Seattle.

– Làm giả cầy tuyệt nhất Seattle.

– Làm chả cá Thăng Long khéo nhất Seattle.

– Làm bít-tết tài nhất Seattle.

Bác sĩ Nguyễn Ðăng Diệm là người khăng khăng chủ trương không ăn thịt:

Vì sợ chứng ruột dư thận sạn

Trồng hành ngò rau ráng mà ăn.

cũng phải khen:

– Muốn thấy tài làm bếp của Thanh Nam, chỉ cần ăn một miếng bít-tết: ngoài thì cháy sém và co rút lại, ở trong còn rỉ máu hồng.

Các món ăn nhà chúng tôi, Thanh Nam thường đứng nấu, nhưng không phải bao giờ Thanh Nam cũng đứng nấu, còn tôi chỉ đứng chơi; người phải sửa soạn mọi thứ để sẵn như là thái thịt, nhặt rau, làm cá, cắt cà-rốt, đập hành tỏi v.v. cố nhiên không phải là Thanh Nam

Ấy vậy mà cái bà Kim Anh nhỏ nhít như con búp bê kia, bà là vợ của ông Nguyễn Tất Ðắc, bà cứ quả quyết là Thanh Nam làm hết cả công tác nội trợ nấu nướng săn sóc nhà cửa, cắt tóc cho con… để bà cà khịa với ông chồng “theo đạo Khổng không bước chân vô bếp” của bà; và, bây giờ, Thanh Nam đã tan thành tro bụi rồi, bạn bè ai cũng tin rằng:

– Túy Hồng lúc này nhàn nhất, mấy đứa con ăn món Mỹ… mỗi ngày chỉ vào bếp bảy phút… rảnh quá!

Thanh Nam được báo chí tặng cho cái danh từ “Người hiền”, điều đó đúng không, hãy đọc những lời chàng bút đàm:

– Anh không phải là người khó tính, anh chỉ khó ăn… anh là người dễ tính nhưng khó ăn; còn em, em là người dễ ăn nhưng khó tính. Anh là con người cụ thể, chơi với bạn, anh chỉ muốn mời bạn ăn ngon, làm cho bạn vui cười sung sướng; còn em, em là con người trừu tượng chỉ hay phân tách tâm lý của bạn…

Trên phương diện văn chương, anh với em cũng trái ngược nhau nhiều. Ngày xưa, anh viết feuilleton cho các nhật báo ở Việt Nam, cũng như mấy năm về trước ở Mỹ, anh đã giúp việc cho tờ “Ðất Mới” thật đắc lực… Không bao giờ anh nghĩ anh đang mang nặng một sứ mạng, mà, anh cho rằng, anh chỉ là một người làm công không hơn không kém; còn em, em luôn luôn nghĩ rằng văn chương là sứ mạng thiêng liêng này nọ…

– Năm 1975, một buổi sáng trong trại tị nạn ở Pennsylvania, bóc một trái cam ăn, bỗng nhiên nghe buốt và xót một bên cổ. Sáu năm sau, chỗ đau ấy là thảm kịch mất tiếng nói bây giờ.

Anh đã hút thuốc lá, anh đã uống rượu, anh đã viết năm 15 tuổi và anh còn hút thuốc phiện trong thời gian mười năm.

– Tuần trước, khi Huy Quang lại thăm cho mấy khúc cá kho riềng…anh bỗng có quyết định phải tiến hành chuyện mở quán ăn… cùng với em trông coi…

TH

 Ngày 4 tháng 5, 1986

(*) Trần Vũ đánh máy lại từ bản in trên tạp chí Văn Học của Nguyễn Mộng Giác, số 5 phát hành tháng 6-1986 từ trang 4 đến 18, là số đặc biệt Tưởng niệm Thanh Nam.