Gần đây, các bạn văn quen thân ở Virginia, đại diện là Phạm Cao Hoàng, Nguyễn Minh Nữu, Trương Vũ… đã cùng anh em chung sức chung lòng dựng lên trang Văn Phong đồng thời in thành sách Viết Bên Dòng Potomac. Vâng đúng vậy. Sau đây mời các bạn đọc lời giới thiệu của nhà văn Trần Doãn Nho. NGUYỄN & BẠN HỮU
Trần Doãn Nho
Ðánh dấu 50 năm người Việt xa xứ (1975-2025), nhà xuất bản – và cũng là tạp chí mạng – Văn Phong vừa cho xuất bản một bộ sách có tựa đề “Viết Bên Dòng Potomac”, nhằm giới thiệu những khuôn mặt văn nghệ người Việt đã từng sống hoặc đang sống và viết bên dòng Potomac. Potomac là con sông dài 665 km chảy ngang qua thủ đô Washington và hai tiểu bang Virginia và Maryland của Hoa Kỳ, nơi có sự hiện diện của một cộng đồng người Việt khá lớn. “Đây không phải là một tuyển tập. Chỉ là một tập hợp những khuôn mặt văn nghệ người Việt đã từng sống hoặc đang sống và viết bên dòng sông Potomac,” theo nhà văn Nguyễn Minh Nữu, người chủ trương và phụ trách thực hiện, cho biết trong “Thay lời Tựa”.
Tiếp tục bài viết Đọc Tập Sách Viết Bên Dòng Potomac, anh Trần Doãn Nho đưa ra phân tích và nhận xét.
Bộ sách in ấn rất công phu, trình bày mỹ thuật và trang nhã, gồm hai tập, tập 1, 400 trang và tập 2, 408 trang, với sự có mặt của nhiều nhà văn, nhà thơ, nhà báo, nhà phê bình văn học, sử gia, nhà hoạt động cộng đồng, chính trị gia, họa sĩ, nhà báo, khoa học gia, nhạc sĩ, qua nhiều tác phẩm đủ thể loại: thơ, truyện ngắn, bút ký, hồi ký, tự truyện, dịch thuật, biên khảo & nhận định (văn học nghệ thuật, văn hóa, xã hội, chính trị, sử), phỏng vấn và nhạc. Lướt qua danh sách 86 tác giả trong bộ sách, ta nhận thấy sự có mặt của những cây bút đã thành danh từ thời Việt Nam Cộng Hòa (1954-1975) như Đinh Cường, Uyên Thao, Đinh Từ Thức, Hoài Ziang Duy, Hoàng Xuân Sơn, Kê Kinh Kha, Nguyễn Xuân Hoàng, Vi Khuê, Trần Hoài Thư, Hoàng Hải Thủy, Ngô Vương Toại, Nguyễn Minh Nữu, Viên Linh, Uyên Thao, Phạm Cao Hoàng, Vương Đức Lệ, Nguyễn Đức Quang, Nguyễn Xuân Thiệp, Nguyễn Tường Giang, Vũ Hối…và những cây bút thành danh ở hải ngoại sau năm 1975 như Trương Vũ, Hồ Đình Nghiêm, Đinh Hùng Cường, Đinh Trường Chinh, Đinh Từ Bích Thúy, Nguyễn Thị Thanh Bình, Nguyễn Thị Hoàng Bắc, Phạm Thành Châu, Phan Tấn Hải, Phùng Nguyễn, Sơn Tùng, Vũ Thất, Vĩnh Điện, Trần Thị Nguyệt Mai, Nguyễn Thụy Đan…
Ngoài các bài viết, còn có nhạc phẩm của các nhạc sĩ Kê Kinh Kha, Trần Đại Bản, Vĩnh Điện, Trần Uyên Thi, Ngô Minh Trí, Nguyễn Quyết Thắng. Đặc biệt, nhạc phẩm nào cũng có cài mã QR (Quick Response code), người đọc có thể trực tiếp truy cập để nghe nhạc trên điện thoại thông minh. Về hội họa, tuy không có phần dành riêng, nhưng bộ sách có khá nhiều tranh (phụ bản hay minh họa) – hầu hết đều được in nhiều màu – của các họa sĩ Ngọc Dũng, Đinh Cường, Nguyễn Trọng Khôi, Trương Vũ, Võ Đình, Quốc Vũ, Tạ Tỵ, Đinh Trường Chinh. Ngoài ra, có một bài viết về tranh Trương Vũ của Đỗ Thanh Tùng.
Tôi ghi nhận một số chi tiết đáng nhớ của một vài tác giả. Đó là Uyên Thao, một cây bút nổi tiếng của Văn Học Miền Nam, hiện đã 92 tuổi, tuy đến định cư ở Mỹ khá muộn màng (1999), nhưng với lòng đam mê văn chương nghệ thuật, ông đứng ra thành lập nhà xuất bản Tiếng Quê Hương, tính cho đến nay, đã xuất bản trên 80 tác phẩm đủ loại của nhiều tác giả trong và ngoài nước. Đó là sự có mặt của hai người con của nhà văn Thạch Lam, một là Nguyễn Tường Nhung, con đầu, vợ của cố trung tướng Ngô Quang Trưởng và hai là Nguyễn Tường Giang, con út. Đó là Trương Vũ, vừa là khoa học gia, vừa là nhà văn, vừa là dịch giả, vừa là chủ biên của một tuyển tập văn chương và hai tạp chí văn hóa nghệ thuật, đồng thời cũng là một mạnh thường quân, người đã đứng ra bảo trợ nhiều sự kiện văn chương lớn, nhỏ ở vùng Hoa Thịnh Đốn. Đó là Lê Thị Ý, tác giả của bài thơ “Thương Ca 1”, đã được Phạm Duy phổ nhạc với tựa đề “Tưởng Như Còn Người Yêu”, trong đó hai câu đầu “Ngày mai đi nhận xác chồng/Say đi để thấy mình không là mình” để lại một dấu ấn khó phai trong lòng người dân miền Nam thời chinh chiến. Còn nhiều, nhưng do giới hạn của một bài viết, tôi không thể nêu lên hết.
Họp mặt văn nghệ sĩ tại nhà Trương Vũ ở Washington, DC vào Tháng Mười, 2015. Trong hình, hàng đứng, từ trái: Trương Văn Dân và bà xã Elena Pucillo, Nguyễn Thị Thanh Bình, Phùng Nguyễn, Nguyễn Đình Vinh, Trần Doãn Nho, Bạch Mai, Nguyễn Minh Nữu, Nguyễn Quang, Trương Vũ, chị Trương Vũ, chị Nguyễn Minh Nữu, chị Phạm Cao Hoàng, chị Trần Doãn Nho, Phạm Cao Hoàng, chị Lữ Quỳnh. Hàng ngồi, từ trái: Đoàn Văn Khánh, Nguyên Minh, Đinh Cường, Phạm Nhuận, Nguyễn Tường Giang, Lữ Kiều, Lữ Quỳnh. (Hình: Phạm Cao Hoàng)
Về bài vở, nhìn chung, có thể nói phần sáng tác chiếm ưu thế, trong đó, truyện ngắn tương đối ít, hầu hết là thơ của gần 40 tác giả gồm khoảng trên dưới 90 bài, phong phú cả về đề tài lẫn thể loại. Kế đó là phần bút ký, hồi ký và tự truyện; trong phần này, hồi ký của hai tác giả nữ gây khá nhiều ấn tượng đối với tôi. Một là, “Câu Chuyện Của Người Vợ Tù” của Trần Thị Thanh Minh, kể lại một câu chuyện thuộc loại vô tiền khoáng hậu: lần đầu tiên đi thăm nuôi chồng ở tù ngoài Bắc, chưa gặp được chồng thì nhận được tin chồng chết khi đi lao dịch trong rừng sâu; và hai là, “Đổi Kiếp” của Hồng Thủy ghi lại giờ phút cuối cùng ở ngoài biển khơi khi các quân nhân Hải quân VNCH làm lễ chào quốc kỳ trên một chiến hạm trước khi rời tàu, chuyển giao lại cho Hải quân Mỹ. Phần biên khảo tương đối ít, nhưng khá “nặng ký”, trong đó, có bài bàn về Văn học miền Nam (Phùng Nguyễn), có bài viết về lịch sử của Tòa Bạch Ốc (Đinh Từ Thức) và có bài nghiên cứu về nhiếp ảnh gia Eddie Adams (Đinh Từ Bích Thúy), nổi tiếng với tấm hình chụp tướng Nguyễn Ngọc Loan xử tử một du kích cộng sản ở Sài Gòn năm 1968 đã khiến Adams hối hận sau này.
Về nội dung, dù dưới dạng sáng tác, biên khảo hay thể loại khác, các bài viết trong bộ sách xoay quanh mấy chủ đề chính:
– Tình cảm đối với quê hương đất nước: những kỷ niệm thời VNCH, trại tù cải tạo, hành trình vượt biên tìm tự do, trại tỵ nạn…
– Xây dựng cuộc sống mới trên xứ người: khó khăn bước đầu trong chuyện hội nhập, cuộc mưu sinh vất vả của người mới đến định cư, chuyện viết báo và làm báo, tình gia đình và tình đồng hương…
– Lịch sử và cảnh quan của vùng Washington: dòng sông Potomac, Tòa Bạch Ốc, cuộc Nội chiến Mỹ…
Mỗi người một vẻ, “Viết bên dòng Potomac” đã phản ảnh một cách sinh động mọi mặt sinh hoạt của cộng đồng người Việt vùng Washington-Virginia-Maryland trong 50 năm qua.
TDN
