Một ngày đầu Tháng 10 năm 2013, người bạn thơ Khánh Minh ở Nam Cali nói với tôi qua điện thoại: Anh ơi, gió Santa Ana đã về; gió thổi lộng, ra đường em thấy cành cây gãy ngổn ngang. Và trong một ngày cuối tháng 11 cùng năm, cũng bạn thơ ấy báo tin: gió Santa Ana đang thổi tung trời đất ở đây, em không dám ra đường nữa, quấn áo lạnh như cục bông ngồi ở thềm đây, uống cà phê và nhìn trời đất. Và mới đây nhất, sáng ngày 10 tháng 10.2019 nhà thơ lại báo: Anh ơi, gió Santa Ana đã về bên ngoài cửa sổ…

Gió Santa Ana… A, mình đã biết tới nó từ hồi mới sang Mỹ, lang thang ở vùng Nam Cali. Nay gặp dịp trở lại với thứ gió này lòng cũng cảm thấy ít nhiều xúc động bồi hồi.

Vâng, gió Santa Ana là một hiện tượng tự nhiên thường xuất hiện vào mùa Thu và đầu Ðông ở miền Tây nước Mỹ. Theo từ điển mở Wikipedia thì gió Santa Ana là những đợt gió cực mạnh và khô, phát xuất từ nội địa nước Mỹ và ảnh hưởng tới vùng bờ biển phía Tây và vùng Bắc bán đảo Baja của California. Gió Santa Ana thường thổi vào mùa Thu và mùa Ðông, nhưng có thể phát khởi bất cứ lúc nào trong năm. Nó biến chuyển từ nóng tới lạnh, tùy khí hậu của nơi nó phát xuất và đi qua tại vực Great Basin núi non khô cằn thuộc tiểu bang Nevada, hoặc vùng sa mạc Mojave cận kề Arizona. Gió Santa Ana mang hơi nóng và khô tới vào mùa Thu, thường gây ra những đám cháy rừng hung bạo ở vùng Nam California gọi là wildfires cho nên nó có tên là devil winds (gió quỷ).

Tiến sĩ Steve Lyons, chuyên viên về khí hậu nhiệt đới, đã viết như sau về gió Santa Ana: Nếu bạn là dân gốc vùng Nam California như tôi, hay nếu bạn đã sống ở vùng này, hay đến thăm nơi đây vào mùa gió khô thổi mạnh ra biển thì hẳn bạn đã nghe cụm từ Gió Santa Ana. Cái tên này có từ rất lâu do những người canh tác trồng trọt ở đây, họ từng biết những trận gió cực mạnh thổi từ đại vực Santa Ana Canyon thuộc vùng đông Santa Ana. Gió Santa Ana thường thổi vào lúc hừng đông và chấm dứt vào lúc chiều. Thường gió mạnh nhất vào lúc ban đêm và sáng sớm. Mỗi năm có khoảng 20 trận gió Santa Ana, tuy nhiên có năm chỉ có 10 trận, lại có năm lên tới 30 trận.

Xem thêm:   Cái chuông gió

Theo kinh nghiệm của những người sống tại Nam Cali thì gió Santa Ana thường khô và nóng vào độ Thu và lạnh buốt vào mùa Ðông. Nhà thơ Nguyễn Thị Khánh Minh đã viết về gió Santa Ana mùa Thu như sau:

Rồi mùa Thu. Trời ạ, gió và lá vàng, nó góp thêm vào ký ức hai mùa nắng mưa ngày xưa của tôi tiếng lăn giòn của lá khô, màu lá ruộm vàng nắng Thu, dạt tôi về giấc mơ có tiếng gió heo may Hà Nội và đĩa cốm xanh rức trên tấm lá sen, chênh vênh những con đường phố cổ đang chờ tôi về để trọn một lời hẹn… Lại một buổi tản bộ trên đường hồn như bị hớp bởi những lá bùa maple vàng đỏ bay trong gió, thì bỗng nghe mơ màng hơi lá khô con đường Duy Tân, những tưởng chiếc lá vàng viết tên người yêu một thời áo lụa hoàng hoa đã mịt mù cõi bụi, thốt nhiên trên tay trong chiều thu Calif. xao xác những mảnh thời gian vẫn từ lâu gọi nó là giấc mơ… tôi nhặt một chiếc lá maple, lại viết, rồi thả xuống, bay đi lá ơi, gặp đi chiếc lá ngày xưa, nối lại cho tôi con gió xanh tình yêu hư ảo. Chưa gì mà tôi đã cảm thấy mình được chấm phá thêm nét lãng mạn mới mẻ mùa Thu nơi này, nếu một ngày kia kỷ niệm càng đầy, tôi biết mỗi khi con gió Santa Ana thổi về thì hải hà ký ức tôi sẽ phải lay động. Lần đầu tôi biết gió Santa Ana, nghe gọi là quái phong cuối mùa Thu, người láng giềng bảo, gió Santa Ana độc lắm nghen cô, phải quàng khăn cho kín cổ…”

Gió – Santa Ana. Pixabay.com

Và đây cũng gió Santa Ana dưới ngòi bút của nhà thơ, nhưng là gió thổi vào mùa Ðông mang hơi buốt giá:

Xem thêm:   Một thời của sách

“Ðêm thứ Tư, đêm đầu tiên gió Santa Ana chạm mặt ở đây trên đường đi của nó, gió Ðông Bắc thường đến miền Nam Calif. mỗi cuối Thu, thổi từ đất liền ra biển. Trận gió mùa này nghe nói là trận gió lớn nhất kể từ 10 năm qua và đã được cảnh báo là tình trạng khẩn cấp, trên TV dặn dò dân chúng, để ý những thứ mà gió có thể thổi bay, đừng dùng nến kẻo gây ra hỏa hoạn, vì có thể sẽ bị cúp điện, cẩn thận tránh những dây điện bị đứt rơi xuống đường… Tôi ra hiên nhà xếp những tượng Phật nhỏ và những chậu bonsai vào một chỗ an toàn. Trời lạnh lắm, trong cái bóng đêm đang hờm sẵn giông bão, tôi thấy yên lòng khi dừng lại nơi vệt sáng của ánh đèn đọng trên bàn chân tượng Phật ngồi. Những ngón chân thanh thản, những ngón tay tạo nên hai vòng ấn quyết trầm lắng, bát phong chỉ là một hơi nhẹ thoảng qua, lý gì đến ngọn quái phong Santa Ana, tôi mỉm cười một mình.”  Hay quá, phải không các bạn.

Riêng Nguyễn tôi cũng đã một đôi lần nhắc tới ngọn gió này. Xin trích dẫn một đoạn đã viết từ năm 1996 khi mới tới vùng Nam Cali.

“Một buổi trưa trên đồi Penasquitos, tôi đang ngồi trầm tư, thì bỗng ngọn gió khốc liệt từ những vùng đất xa xôi thổi về. Ðâu đó, đã có lần tôi nghe nói đến ngọn quái phong Santa Ana.

A, trận gió kinh mang từng thổi qua mấy trăm năm lịch sử của vùng đất chưa dứt âm vang, chạy trên những con đường dài rồng rắn, thổi rúc như còi sừng trên những kiến trúc Mễ Tây Cơ ngơ ngác trong màu nắng vàng hồ, thổi và làm kêu rung những tên đất tên người đầy âm a âm ô.

Xem thêm:   Tháng Ba, đưa người

Này hỡi gió. Chào trận gió Quỷ Thi  làm cỏ cây tàn úa, khô cạn suối nguồn, cát chạy đá bay, lòng dạ xốn xang, vỡ lở những vết thương của trời và đất. Tôi bỗng, trong phút hỗn mang, nghĩ đến quê nhà với ngọn đông phong thổi lạc vợ xa chồng, nước mắt tuôn rơi. Tháng này, gió mùa Ðông Bắc cũng đã thổi tới trên quê hương tôi. Âm vang. Âm vang qua dòng sông vắng và những cánh đồng. Ðã nở hết những bông hoa mùa cuối trên đất nghèo. Tôi bỗng nhớ đến, như còn rợn trên da thịt, ngọn gió Lào thổi qua biên giới vào vùng Nghệ Tĩnh những ngày nào. Thổi xơ xác đồi chuối hoang, thổi khô rốc thân tù, đỏ hoe bụi đất, quặn thắt ruột gan. Này bạn, nhớ không, những đêm nằm nghe gió giật mái tôn, o o trong sọ rỗng. Tưởng như tiếng ác điểu gào, báo giờ nguyệt tận. Và tôi chẳng thể nào quên. Vâng, tôi chẳng thể nào quên bản hợp âm màu đỏ của mùa thay lá những khu rừng cao su, khi gió thổi bùng đống lửa nhân gian, đám lưu dân ngồi đợi tia nắng đầu tiên. Cũng như tôi không quên mùa gió Tháng Ba trên Eo Gió thổi qua rừng dã quỳ và đồi hoa vông đỏ ở Pleiku. Ðó là những ngày báo hiệu tàn cuộc chiến. Trận gió cuốn cờ đang thổi qua bờ cõi…”

Và để kết thúc bài viết về ngọn gió mang hình tượng một người đàn bà đẹp nhưng hung ác này, một vẻ đẹp dị thường dưới cái nhìn của người nghệ sĩ, mời bạn cùng tôi đọc lại những lời tôi đã viết khi đọc thơ Nguyễn Thị Khánh Minh:

khuya nay

tôi gặp

một mùa gió santa ana. thổi qua thơ nguyễn thị khánh minh

những trận gió của gai nhọn

cuốn theo những chiếc lá khô. màu đỏ

gió santa ana và mưa sài gòn

ôi. hai nẻo đường chia biệt…

TN

Dallas