Tuần qua ở khu vực Trung Đông xảy ra một số sự kiện ngoại giao đem lại chút hy vọng về một nền hoà bình dù rất mong manh trong khu vực. Iran tổ chức lễ nhậm chức tân tổng thống, và Ả Rập Saudi, đối thủ khu vực của họ, đã cử một vị hoàng gia đến Tehran với một lá thư tay từ quốc vương của họ, gửi những lời chúc tốt đẹp nhất. Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), mới chỉ 2 năm trước đây còn bị nhóm dân quân Houthis do Iran hậu thuẫn tấn công, đã cho công bố những bức ảnh chụp bộ trưởng ngoại giao của họ đang tươi cười bắt tay với các giới chức chính quyền Iran. Trong khi đó, một phát ngôn viên của Toà Bạch Ốc thông báo về một thỏa thuận ngừng bắn ở dải Gaza sắp sửa đạt được.
nguồn KPRC
Nhưng rồi bất ngờ với 2 cuộc tấn công chỉ cách nhau vài giờ đồng hồ đã gây thiệt mạng cho 2 nhân vật quan trọng và cũng là những kẻ thù không đội trời chung của Israel đã đẩy khu vực Trung Đông đến gần bờ vực của một cuộc chiến tranh lớn hơn mà Hoa Kỳ và một số quốc gia khác đang nỗ lực tìm đủ mọi cách để ngăn chặn.
Vào đêm thứ Ba 30/7, một cuộc không kích của Israel tại thủ đô Beirut đã giết chết một viên chức cao cấp của tổ chức Hezbollah, làm dấy lên mối lo ngại rằng nhóm dân quân Lebanon này sẽ có hành động đáp trả lại. Vài giờ sau đó, khoảng quá nửa đêm, nhân vật cao cấp nhất cầm đầu nhóm chính trị của tổ chức Hamas là Ismail Haniyeh đã bị giết trong một vụ đặt bom nổ tại thủ đô Tehran ngay trong căn nhà nơi nhân vật này tạm trú, khiến làm phức tạp thêm cho bài toán hoà bình và làm dấy lên lo ngại về sự leo thang xung đột trong khu vực lên một mức độ cao nhất kể từ khi chiến tranh xảy ra tại dải Gaza từ 10 tháng qua.
Trong bối cảnh quân đội Israel đang muốn sớm kết thúc các hoạt động quân sự của họ ở Gaza trong khi giao tranh ngày càng dữ dội hơn ở khu vực biên giới với Lebanon và tình trạng căng thẳng cũng đang ngày càng gia tăng với chính quyền Tehran, một cuộc chiến tranh có nguy cơ phát triển thành kiểu chiến tranh khu vực trên nhiều mặt trận mà các nhà ngoại giao Hoa Kỳ trong nhiều tháng qua đã phải bay đến khu vực này hầu như hàng tuần để tìm cách ngăn chặn.
Bạo động ở biên giới phía bắc
Trước đó vào hôm thứ Bảy 27/7, một cuộc tấn công bằng hoả tiễn của Hezbollah gây thiệt mạng cho 12 thiếu niên và trẻ em tại cao nguyên Golan do Israel kiểm soát khiến các nhà ngoại giao quốc tế do Hoa Kỳ cầm đầu đã phải cố gắng tìm cách ngăn chặn để tình hình khỏi leo thang thành một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn. Sau vụ tấn công trên, với việc chính phủ Israel gặp nhiều áp lực là phải trả đũa mạnh mẽ, theo các nhà ngoại giao tham gia vào các cuộc đàm phán hoà bình cho biết, nỗ lực của Israel là tập trung trong việc tìm một mục tiêu quan trọng nhưng không quá khiêu khích để có thể tránh một cuộc trả đũa mạnh mẽ khác từ đối phương.
Các nhà đàm phán cho biết Hezbollah đã nhiều lần ám chỉ rằng việc tấn công thủ đô Beirut hoặc nhắm vào một giới chức cao cấp của họ được xem là hành động vượt qua làn ranh đỏ. Sau khi Israel vượt qua cả hai làn ranh nói trên, các nhà ngoại giao Hoa Kỳ và Ả Rập lại một lần nữa phải tìm cách xoa dịu căng thẳng với lo ngại rằng bạo động có thể leo thang.
Khu vực Trung Đông đã từng tiến sát bên bờ vực của một cuộc chiến tranh khu vực kể từ cuộc tấn công do Hamas khởi xướng vào ngày 7 tháng 10 năm 2023 khiến cho khoảng 1,200 người Israel thiệt mạng và châm ngòi cho cuộc xung đột ở Gaza. Hezbollah bắt đầu bắn hoả tiễn vào lãnh thổ Israel ngay ngày hôm sau và hai bên đã bắn qua bắn lại gần như mỗi ngày kể từ thời điểm đó.
Đám tang Ismail Haniyeh và Iran tuyên bố sẽ trả đũa – AP
Một số bạo động khác
Rồi một cuộc tấn công của Israel vào các nhân vật chỉ huy quân sự của Iran trong khi họ đang nhóm họp tại một tòa nhà ngoại giao ở thủ đô Damascus, Syria, vào tháng 4 đã gây ra phản ứng dữ dội từ Iran, và Iran đã bắn hơn 300 hoả tiễn và máy bay không người lái trong một cuộc tấn công trực tiếp hiếm hoi vào lãnh thổ Israel. Một liên minh do Hoa Kỳ cầm đầu đã giúp Israel chống lại cuộc tấn công đó và một cuộc tấn công có sự kiềm chế của Israel vào Iran sau đó đã chấm dứt cuộc đáp trả nhau và để lại một tình trạng bế tắc ngoại giao trong các nỗ lực tìm kiếm hoà bình.
Gần đây hơn, các lực lượng dân quân được Iran hậu thuẫn ở Iraq và Yemen đã bắn một số hoả tiễn và máy bay không người lái vào lãnh thổ Israel, trong đó có một máy bay không người lái do lực lượng dân quân Houthis hoạt động ở Yemen phóng đi tấn công vào thành phố Tel Aviv, khiến Israel trả đũa bằng cách ném bom một hải cảng của Yemen do Houthis kiểm soát.
Nỗ lực ngừng bắn
Là một phần trong ban lãnh đạo chính trị của Hamas, Ismail Haniyeh được coi là thành viên ôn hòa hơn của tổ chức so với nhân vật Yahya Sinwar – lãnh đạo của phong trào ở dải Gaza và là người gần gũi với nhóm quân sự của Hamas – được phía Israel coi là người đưa ra các quyết định quan trọng trong thời gian vừa qua khi chiến tranh nổ ra.
Theo các nhà đàm phán hoà bình, Haniyeh đang cố gắng thúc đẩy cho một cuộc ngừng bắn ở Gaza để bảo đảm cho sự tồn vong của tổ chức Hồi giáo này và duy trì ảnh hưởng của nhóm này trong phong trào dân tộc Palestine nói chung.
Cái chết của Haniyeh và một chỉ huy quân sự của Hezbollah là Fuad Shukr có thể làm thay đổi hướng đi của cuộc xung đột ở Gaza theo hướng có lợi hơn cho những nhân vật hiếu chiến, là nhóm người dường như ít sẵn sàng hơn cho một thoả thuận ngừng bắn. Hôm thứ Tư 31/7, Hezbollah đã lên tiếng xác nhận Shukr đã bị thiệt mạng.
Những thời điểm căng thẳng khác trong thời gian chiến tranh ở dải Gaza cũng đã được kiềm chế. Phó lãnh đạo chính trị của Hamas, Saleh al-Arouri, cũng đã bị thiệt mạng trong một cuộc không kích của Israel ở Beirut mà sau đó Hezbollah đã không có phản ứng mạnh.
Đàm phán ngừng bắn gặp bế tắc – Reuters
Áp lực đối với Thủ tướng Netanyahu
Thủ tướng Benjamin Netanyahu cũng đang phải đối mặt với những lời kêu gọi ngày càng gia tăng về việc phải có những biện pháp quyết liệt hơn trong việc ngăn chặn Hezbollah bắn vào biên giới phía bắc của Israel. Hàng chục nghìn người dân Israel đã phải rời bỏ nhà cửa của họ gần khu vực biên giới Lebanon từ khi bắt đầu cuộc chiến ở Gaza và đến nay vẫn chưa trở về nhà được, và các cuộc tấn công của Hezbollah đã gây ra con số thương vong ngày càng tăng.
Amir Avivi, cựu phó chỉ huy quân đội Israel tại dải Gaza, cho biết chỉ độ mấy tuần qua quân đội Israel mới đạt được vị thế để họ có thể chuyển trọng tâm cuộc chiến từ Hamas ở Gaza sang cuộc chiến với Hezbollah ở phía bắc.
Hai vụ giết chết liên tiếp hai nhân vật cao cấp của Hamas và Hezbollah chứng minh khả năng tình báo cao độ của Israel, cho thấy họ có thể phá vỡ hệ thống phòng thủ an ninh của Iran và Hezbollah, và nay rất có thể đang làm đảo lộn các hoạt động của nhóm liên minh tự xưng là “Trục Phản kháng” này.
Một số chuyên gia về chính trị cho biết vụ giết chết Haniyeh và Shukr có thể tạo điều kiện cho ông Netanyahu giảm bớt căng thẳng trong khu vực và chấm dứt cuộc chiến với Hamas, và đồng thời vẫn có thể tuyên bố là ông đã thành công trong việc đạt được mục tiêu là tiêu diệt được phần lớn giới lãnh đạo của tổ chức này.
Tuy nhiên, một thoả thuận ngừng bắn có lẽ còn phải chờ đợi thêm một thời gian nữa là vì trước mắt nhóm Hamas đã rời khỏi bàn đàm phán và chưa biết khi nào thì họ quay trở lại.
VH
