Các kết quả thăm dò gần đây cho thấy Tổng thống Joe Biden đã thu hẹp khoảng cách với cựu Tổng thống Donald Trump, nhưng ôngTrump vẫn giữ vị trí dẫn đầu nhỏ trong cuộc đua giành chức Tổng thống.
Sự ủng hộ dành cho ông Biden bắt đầu tăng cao hơn vào khoảng thời gian ông đọc bài Thông điệp Liên bang trước quốc hội vào tháng 3. Sau đó, sự ủng hộ tăng cao hơn nữa sau khi ông Trump bị kết án tại một tòa án ở New York vào tháng 5. Về căn bản, cả hai hiện đang hòa nhau trong các cuộc thăm dò quốc gia, khoảng 46%, nếu không tính tới ứng cử viên thứ ba là ông Robert F. Kennedy. Nhưng nếu bao gồm luôn Kennedy, thì ông Trump dẫn trước ông Biden, 41% so với 40%, với ông Kennedy là 8% và số cử tri còn lại chưa quyết định.
Và cho dù là cuộc đua hai bên hay ba bên thì ông Trump cho tới nay vẫn dẫn trước, tuy không nhiều, nhưng là ở những tiểu bang có nhiều khả năng quyết định kết quả cuộc bầu cử: Pennsylvania, Wisconsin, Michigan, Nevada, Arizona và Georgia – đủ túc số để ông Trump thắng được cử tri đoàn và qua đó giành được chiếc ghế tổng thống. Tuy nhiên, cuộc bầu cử chưa diễn ra ngay lúc này, các cuộc thăm dò không hoàn toàn chính xác và các ứng cử viên còn nhiều thử thách phải vượt qua. Trước mắt là hai cuộc tranh luận Tổng thống: một diễn ra vào ngày 27 tháng 6 và một diễn ra vào ngày 10 tháng 9.
Uỷ ban Tranh luận Tổng thống
Cứ mỗi 4 năm một lần các cuộc tranh luận Tổng thống lại diễn ra trong năm bầu cử và thường là do Uỷ ban Tranh luận Tổng thống (CPD), một tổ chức độc lập, đảm nhận việc tổ chức. Nhưng năm nay nhóm này không tham gia, hay nói rõ hơn là không được chọn tham gia. Hồi tháng 5, ông Biden ngỏ ý có thể sẽ không tham gia tranh luận nhưng rồi ông đổi ý và thách thức Donald Trump tranh luận – theo điều kiện của ông. Ông Trump đồng ý. Điều khác thường là các cơ quan truyền thông, chứ không phải CPD, sẽ tổ chức và các cuộc tranh luận lần này diễn ra sớm hơn nhiều tháng so với thường lệ.
Tổ chức CPD được thành lập vào năm 1987 để “định chế hóa” các cuộc tranh luận và làm trung gian giữa các đối thủ tranh cử. Vào thời điểm đó, các cuộc tranh luận trên truyền hình còn tương đối mới. Cuộc tranh luận đầu tiên giữa hai ứng cử viên John F. Kennedy và Richard Nixon diễn ra vào năm 1960. Nhưng 16 năm sau đó, các ứng cử viên đã không tham gia các cuộc tranh luận. Những vị đương nhiệm cho rằng làm vậy là hạ thấp vị thế của họ.
Khi các cuộc tranh luận bắt đầu lại vào năm 1976, Liên đoàn Cử tri Phụ nữ đã tài trợ cho các cuộc tranh luận năm đó. Nhưng liên đoàn thiếu tiền – và thiếu tiếng nói mạnh. Ví dụ, vào năm 1984, liên đoàn đã chịu nhường nhịn các Uỷ ban tranh cử để họ phủ quyết khoảng 100 nhà báo được liên đoàn đề cử để điều khiển chương trình tranh luận. Sau đó, hai đảng chính đã cho thành lập CPD có nhiều ảnh hưởng hơn: trong đó các thành viên của uỷ ban bao gồm từ cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa, với ngân sách hoạt động là do sự tài trợ từ các công ty tư nhân và thu lệ phí từ các tổ chức được chọn để tổ chức các cuộc tranh luận (thường là các trường đại học).
Thể thức tranh luận
Qua nhiều năm, thể thức tranh luận do CPD sắp đặt đã được tiêu chuẩn hoá: vào mỗi năm bầu cử tổng thống sẽ có 3 cuộc tranh luận, mỗi cuộc tranh luận kéo dài 90 phút, được chia thành 6 phần, mỗi phần dài 15 phút. Ngoài ứng cử viên của hai đảng chính, các ứng cử viên của đảng thứ ba chỉ được tham dự nếu họ tỏ ra có khả năng thắng được phiếu cử tri đoàn và phải đạt được sự ủng hộ 15% hoặc cao hơn tại các cuộc thăm dò.
Tuy nhiên, trong mấy năm gần đây, cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ từng lên tiếng phàn nàn về CPD. Cả hai đảng đều muốn các cuộc tranh luận được tổ chức sớm hơn trong năm do ngày càng có nhiều tiểu bang tổ chức bầu sớm, và xu hướng này còn gia tăng nhiều hơn trong thời gian đại dịch. Ban tranh cử của ông Trump chỉ trích CPD đã ấn định cuộc tranh luận đầu tiên trong năm nay vào ngày 16 tháng 9; lúc đó 10 tiểu bang đã bắt đầu gửi phiếu bầu qua đường bưu điện. Trên thực tế, các ứng cử viên có một lý do khác để ủng hộ các cuộc tranh luận sớm: nó giúp họ có thêm thời gian để phục hồi uy tín trong trường hợp họ phạm lỗi lầm. Phía đảng Cộng hòa còn cho rằng ủy ban đã “thiên vị” trong việc lựa chọn người điều khiển chương trình: một ký giả được chọn để điều khiển một cuộc tranh luận năm 2020 nhưng cuối cùng cuộc tranh luận đã không diễn ra do ông Trump bị nhiễm Covid, người này từng là sinh viên thực tập làm việc cho ông Biden nhiều thập niên trước.
Khác biệt lần này
Trong khi đó, những điều kiện mà ông Biden đưa ra về cuộc tranh luận đã bộc lộ cho thấy những lo lắng của ông. Trong cuộc tranh luận đầu tiên cách đây 4 năm, ông Trump liên tục ngắt lời cả người điều khiển chương trình lẫn ông Biden. Trong cuộc tranh luận vào ngày 27 tháng 6, do đài truyền hình CNN tổ chức, các ứng cử viên không được quyền phát biểu khi chưa tới lượt mình và để chắc ăn CNN cho tắt micro. Và trong phòng quay không có khán giả, điều này khiến cuộc tranh luận kém phần hào hứng vì không có tiếng vỗ tay từ khán giả. Đài CNN cũng theo một số quy tắc của CPD, trong đó có cho phép ứng cử viên của đảng thứ ba được tham dự nếu đạt đủ điều kiện. Nếu đài truyền hình ABC, cơ quan tổ chức cuộc tranh luận vào tháng 9, cũng làm như vậy, thì ứng cử viên độc lập Robert Kennedy Jr., hiện nay đã có tên trong lá phiếu ở 6 tiểu bang và được sự ủng hộ khá nhiều từ các cuộc thăm dò gần đây, có nhiều triển vọng có thể sẽ được tham dự trong cuộc tranh luận lần thứ nhì.
Tổ chức CPD đã lên tiếng bác bỏ khiếu nại của các ban vận động tranh cử về việc thời gian tổ chức các cuộc tranh luận hơi trễ. Họ cho rằng các ngày tranh luận do CPD đưa ra chỉ ảnh hưởng đến một số ít cử tri, trong khi giúp các ứng cử viên độc lập có đủ thời gian để đưa tên họ vào trong các lá phiếu. CPD cũng lập luận rằng các cuộc tranh luận mà ông Biden và ông Trump đã đồng ý, sẽ chỉ được chiếu riêng trên hai đài truyền hình và như vậy sẽ có ít khán giả theo dõi hơn. Tuy nhiên, ông Frank Fahrenkopf, chủ tịch của ủy ban CPD, thừa nhận rằng nếu các ban vận động tranh cử đạt được thỏa thuận với nhau và các cuộc tranh luận vẫn diễn ra thì đó là tin tốt đối với cử tri.
Duy trì một truyền thống
Công bằng mà nói, các cuộc tranh luận tổng thống trong mấy thập niên qua ít nhiều vẫn đóng vai trò quan trọng trong các cuộc tranh cử. Nó cho các ứng cử viên thêm cơ hội để trình bày các kế hoạch và đường lối điều hành đất nước, và cử tri, nhất là những ai ít theo dõi tin tức, có cơ hội để hiểu rõ ứng cử viên hơn. Liệu các cuộc tranh cử trong tương lai có còn tiếp tục duy trì được những cuộc tranh luận nữa hay không thời gian sẽ có câu trả lời. Nhưng nếu vì một lý do nào đó mà tranh luận không còn nữa thì sẽ là điều đáng tiếc và các cuộc tranh cử tổng thống trong tương lai đánh mất đi một truyền thống tốt đẹp.
VH
