Các cuộc đàm phán để tìm giải pháp hòa bình cho Ukraine dường như đang bị bế tắc trong khi Nga lại bắt đầu tiếp tục không kích vào một số thành phố của Ukraine gây nhiều thiệt hại. Trong khi đó Ngoại trưởng Hoa Kỳ Marco Rubio, trong chuyến công du tới Pháp mới đây, cho biết Hoa Kỳ sẽ tạm dừng nỗ lực đàm phán chấm dứt chiến tranh ở Ukraine nếu không đạt được tiến triển nào trong những ngày tới. Lời tuyên bố này có ý nhằm gây áp lực để buộc cả hai chính phủ Kyiv và Moscow phải thỏa hiệp và nhượng bộ về những đòi hỏi của họ.
Chính phủ Ukraine cho biết họ đã chuẩn bị sẵn sàng áp đặt lệnh ngừng bắn toàn diện nếu phía Nga cũng đồng ý. Trong khi Nga phản đối việc chấp nhận lệnh ngừng bắn và nhấn mạnh rằng “nguyên nhân gốc rễ” của cuộc xung đột phải được giải quyết.
Tổng thống Trump trước đây đã từng cảnh cáo rằng Hoa Kỳ có thể sẽ gây áp lực kinh tế với Nga nếu phía ông Putin không nhượng bộ. Tuy nhiên cho đến nay Hoa Kỳ vẫn chưa thực hiện bất kỳ bước đi cụ thể nào để gây áp lực đó với Nga.
Nội dung các cuộc đàm phán
Các cuộc đàm phán giữa Hoa Kỳ và Nga trong thời gian vừa qua ngày càng hướng tới việc tập trung vào 5 khu vực của Ukraine mà Moscow tuyên bố là thuộc chủ quyền của họ nhưng chính phủ Kyiv cho tới nay vẫn chưa sẵn sàng từ bỏ.
Đặc sứ của Tổng thống Trump là Steve Witkoff cho biết các vùng lãnh thổ này sẽ là chìa khóa để giải quyết cuộc chiến và chúng đang định hình để trở thành trọng tâm của thỏa thuận hòa bình mà ông đang đàm phán với phía Nga. Tuy nhiên, tình trạng chủ quyền của những khu vực này trên thực tế có thể đưa đến bế tắc đối với bất kỳ thỏa thuận nào nếu như cả hai phía Ukraine và Nga đều không chịu nhượng bộ.
Tổng thống Nga Vladimir Putin trước đây đã tuyên bố các khu vực Crimea, Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia và Kherson là một phần lãnh thổ của Nga. Tất cả các vùng lãnh thổ này đều nằm trên phần đất thuộc Ukraine và ít nhất một phần lớn trong số đó đang bị quân đội Moscow chiếm đóng.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết Ukraine sẽ không bao giờ công nhận các vùng lãnh thổ này là của Nga. Nếu chính quyền Trump gây áp lực buộc ông phải từ bỏ một phần hoặc toàn bộ các vùng lãnh thổ, ông sẽ phải đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan: có nguy cơ mất sự ủng hộ của Hoa Kỳ nếu ông không đồng ý, hoặc mất sự ủng hộ của người dân Ukraine nếu ông đồng ý. Cả hai kết quả trên đều có lợi cho ông Putin.
Khu vực bị Nga chiếm đóng
5 tỉnh của Ukraine mà Nga tuyên bố chủ quyền sau khi chiếm đóng nằm sát liền nhau tạo thành một dải lãnh thổ trải dài khắp vùng phía đông nam của Ukraine, nơi có nhiều đất nông nghiệp, mỏ khoáng sản và nhà máy công nghiệp. Cuộc xâm lăng của Nga đã khiến hàng nhiều nghìn người thiệt mạng, phá hủy một số thành phố và đưa tới tình trạng dân số giảm mạnh ở những nơi đó.
Các lực lượng của Nga đã chiếm bán đảo Crimea vào năm 2014 và một số khu vực phía đông Ukraine, và sau đó ông Putin bắt đầu đưa ra tuyên bố công khai về phần còn lại, mô tả những vùng đất này là của Nga dựa trên lịch sử. Tuy nhiên các nỗ lực chiếm thêm lãnh thổ đã thất bại sau khi gặp phải sự phản kháng dữ dội từ quân đội Ukraine.
Sau cuộc xâm lăng toàn diện của Nga vào tháng 2 năm 2022, quân đội của Nga đã chiếm được hầu hết khu vực Luhansk, phần lớn Donetsk và một phần khu vực Zaporizhzhia và Kherson. Tuy nhiên, quân đội Ukraine đã chiếm lại được thủ phủ khu vực Kherson trong cuộc phản công thần tốc vào cuối năm 2022 và Nga đã gặp nhiều khó khăn trong việc tiến quân trong nỗ lực đạt được mục tiêu trước mắt là chiếm toàn bộ khu vực Donetsk.
Nga đã nhanh chóng và mạnh tay đàn áp bất kỳ sự phản đối nào đối với sự cai trị của họ tại các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng, và tìm cách hợp pháp hóa sự hiện diện của họ bằng cách tổ chức cái mà họ gọi là trưng cầu dân ý vào tháng 9 năm 2022. Chính quyền Moscow cho biết hầu hết người dân trong khu vực đã bỏ phiếu ủng hộ việc gia nhập vào Nga và tuyên bố những vùng bị chiếm đóng trở thành một phần lãnh thổ của Nga. Tuy nhiên hầu hết các quốc gia trên thế giới đã không công nhận và lên án hành động phi pháp này của Nga.
Không muốn thuộc Nga
Trên thực tế, người dân ở tất cả các khu vực nói trên đã bỏ phiếu cho Ukraine tuyên bố độc lập và tách ra khỏi Liên Xô vào năm 1991. Mặc dù có một số lượng lớn người Nga và người nói tiếng Nga sinh sống tại các vùng lãnh thổ này, nhưng kết quả nhiều cuộc khảo sát từ lâu đã cho thấy hầu hết người dân sống ở Ukraine, bất kể thuộc sắc tộc hay nói ngôn ngữ nào, đều coi họ là công dân của Ukraine.
Nhiều người dân trung thành với chính phủ Kyiv đã rời khỏi các khu vực này sau khi bị Nga chiếm đóng, và chính quyền Moscow đã đưa công dân của họ đến đó để sinh sống. Nga đã tiến hành một chiến dịch hết sức tàn bạo để nhằm Nga hóa các vùng lãnh thổ này, bỏ tù và tra tấn hàng nhiều nghìn thường dân nếu có hành động chống đối họ.
Sự phổ biến của ngôn ngữ tiếng Nga ở Ukraine, đặc biệt là ở khu vực phía đông và phía nam, là di sản của nhiều thế kỷ dưới sự kiểm soát và cai trị của đế quốc Nga, từ thời Nga hoàng kéo qua tới thời cộng sản Liên Xô, coi đây là ngôn ngữ chính của các hoạt động văn hóa và tại các công sở, đồng thời thường xuyên sử dụng bạo lực để thẳng tay đàn áp bất cứ người dân nào sử dụng tiếng Ukraine.
Ông Putin từ lâu đã từng tuyên bố rằng Nga có quyền xâm lăng các quốc gia khác nơi có người nói tiếng Nga sinh sống. Nhưng cuộc xâm lăng Ukraine của ông ta đã có tác dụng ngược lại. Theo cuộc khảo sát của Democratic Initiatives Foundation, một tổ chức thăm dò ý kiến có trụ sở tại Kyiv, kể từ cuộc xâm lăng đầu tiên của Nga vào năm 2014, số người Ukraine coi ngôn ngữ Ukraine là tiếng mẹ đẻ đã tăng từ 48% lên 78%, trong khi số người bản địa nói tiếng Nga giảm từ 31% xuống chỉ còn 6%.
Mưu đồ của Putin
Trong một cuộc phỏng vấn gần đây, đặc sứ Witkoff cho biết, qua các cuộc thảo luận của họ, ông Putin tỏ ra rất chú trọng tới những vùng đất Ukraine đang bị Nga chiếm đóng. Ông Witkoff nói rằng Nga có thể sẽ giữ lại một phần khu vực này, nhưng không phải là tất cả.
Ông Witkoff còn gợi ý rằng Ukraine có thể ít quan tâm đến một số khu vực nếu người dân ở đây nói tiếng Nga.
Tuy nhiên Tổng thống Zelensky đã lên tiếng nói rằng ông sẽ không bao giờ công nhận sự cai trị của Nga đối với bất kỳ lãnh thổ nào của Ukraine, một lập trường được đại đa số người dân Ukraine ủng hộ.
Để đạt được thỏa thuận hòa bình, Nga muốn phải được công nhận quyền kiểm soát toàn bộ các vùng lãnh thổ do Nga chiếm đóng, tuy nhiên các đòi hỏi của họ không chỉ dừng lại ở đó. Chính quyền Moscow muốn Ukraine phải từ bỏ các nỗ lực để gia nhập tổ chức NATO và giới hạn về quy mô tổ chức quân đội của họ.
Mục tiêu cuối cùng của ông Putin, từng được công bố trước cuộc xâm lăng năm 2022, là kiểm soát chính quyền Kyiv. Đó là lý do tại sao giới lãnh đạo Ukraine coi các cuộc đàm phán của Nga với Hoa Kỳ là một nỗ lực để làm suy yếu sự ủng hộ dành cho Ukraine để tạo điều kiện thuận lợi cho Nga trên đường hướng tới mục tiêu đó.
VH
